SPAD S.XIV
SPAD S.XIV – francuski jednomiejscowy myśliwski wodnosamolot pływakowy w układzie dwupłatu z okresu I wojny światowej, zaprojektowany przez inż. André Herbemonta i zbudowany w 1917 roku w wytwórni Société (anonyme) Pour L’Aviation et ses Dérivés (SPAD). Wyprodukowany w liczbie 40 egzemplarzy S.XIV używany był przez lotnictwo morskie Marine nationale w ostatnim roku działań wojennych, a w momencie oblotu był najszybszym wodnosamolotem na świecie.
 Prototyp SPAD S.XIV | |
| Dane podstawowe | |
| Państwo | |
|---|---|
| Producent | |
| Konstruktor | |
| Typ | |
| Konstrukcja |
dwupłat o konstrukcji drewnianej |
| Załoga |
1 |
| Historia | |
| Data oblotu |
15 listopada 1917 |
| Wycofanie ze służby |
1919 |
| Liczba egz. |
40 |
| Dane techniczne | |
| Napęd |
1 x Hispano-Suiza 8Cb |
| Moc | |
| Wymiary | |
| Rozpiętość |
9,8 m |
| Długość |
7,4 m |
| Wysokość |
4 m |
| Powierzchnia nośna |
26,2 m² |
| Masa | |
| Własna |
770 kg |
| Startowa |
1060 kg |
| Osiągi | |
| Prędkość maks. |
205 km/h |
| Prędkość wznoszenia |
7 min 18 s na 2000 m |
| Pułap |
5000 m |
| Długotrwałość lotu |
2 h |
| Dane operacyjne | |
| Uzbrojenie | |
| 1 działko SAMC kal. 37 mm 1 karabin maszynowy Vickers kal. 7,7 mm | |
| Użytkownicy | |
| Francja | |
Historia
edytujFrancuskie lotnictwo morskie borykało się podczas I wojny światowej z problemem skutecznej ochrony wodnosamolotów patrolowych wykonujących misje poszukiwania i zwalczania okrętów podwodnych[1]. Początkowo korzystano z pomocy lądowych myśliwców Aéronautique Militaire, jednak miały one zbyt mały zasięg i długotrwałość lotu; później próbowano wykorzystywać do tego zadania samoloty rozpoznawcze dalekiego zasięgu firm Voisin, Farman i Letord, też bez powodzenia[1].
Naprzeciw potrzebom francuskiego lotnictwa morskiego wyszedł inż. André Herbemont z wytwórni lotniczej Société (anonyme) Pour L’Aviation et ses Dérivés (SPAD), asystent głównego konstruktora firmy Louisa Béchereau[1][2]. Zaprojektował on myśliwski wodnosamolot pływakowy, bazując na konstrukcji modelu S.XII, adaptując kadłub z silnym uzbrojeniem składającym się z działka SAMC kalibru 37 mm i karabinu maszynowego Vickers kalibru 7,7 mm, powiększając natomiast znacznie rozmiar skrzydeł i powierzchnię usterzenia[1][3]. Do napędu użyto pochodzącego z modelu S.XIII silnika widlastego Hispano-Suiza 8Cb o mocy 162 kW (220 KM)[4][5].
Zbudowany w zakładach Levasseur prototyp samolotu SPAD S.XIV został oblatany 15 listopada 1917 roku, po czym testowany był w bazie lotniczej Saint-Raphaël przez pilota o nazwisku Bequet[1]. Pomyślne wyniki prób (m.in. osiągnięcie prędkości maksymalnej 205 km/h, co było w tym czasie najwyższą prędkością osiągniętą przez wodnosamolot na świecie) spowodowały złożenie zamówienia przez lotnictwo morskie Marine nationale na 39 seryjnych myśliwców[1][5]. Płatowce zostały wyprodukowane przez macierzyste zakłady SPAD, zaś zaprojektowane przez Maurice’a Payonne’a z firmy Tellier pływaki dostarczyła wytwórnia Levasseur[1]. Pod koniec wojny jeden z egzemplarzy S.XIV został pozbawiony pływaków i otrzymał podwozie kołowe w celu umożliwienia startu z platform zamontowanych na wieżach artyleryjskich pancerników[5][6]. Samolot otrzymał oznaczenie SPAD S.XXIV i został oblatany 5 listopada 1918 roku, jednak wobec wyboru przez marynarkę maszyn Hanriot HD.2 pozostał na etapie prototypu[5][6].
Użycie
edytujSamoloty SPAD S.XIV trafiły w lipcu 1918 roku na wyposażenie bazy lotnictwa morskiego w Dunkierce, dowodzonej przez porucznika La Burthe[7][8]. Ich służba polegała głównie na eskortowaniu łodzi latających podczas ich patroli przeciw okrętom podwodnym[8]. Czasami S.XIV latały też na misje zwalczania operującego nad morzem wrogiego lotnictwa, lecz nie odniosły żadnego sukcesu[8]. Prawdopodobnie operowały też z Korfu[5]. Maszyny wycofano ze służby w końcu 1919 roku[7]. W 1920 roku jeden z cywilnych już samolotów wziął udział w zawodach wodnosamolotów zorganizowanych w Monako[7].
Opis konstrukcji i dane techniczne
edytuj
SPAD S.XIV był jednosilnikowym, jednomiejscowym myśliwskim wodnosamolotem pływakowym w układzie dwupłatu o konstrukcji drewnianej[9]. Rozpiętość skrzydeł wynosiła 9,8 metra, a ich powierzchnia nośna 26,2 m²[2][7]. Długość samolotu wynosiła 7,4 metra, a jego wysokość 4 metry (bez pływaków 2,35 metra)[7][8]. Masa własna wynosiła 770 kg, zaś masa całkowita (startowa) 1060 kg[2][7][a]. Podwozie składało się z dwóch szerokich pływaków głównych; nie było pływaka tylnego[5].
Napęd stanowił chłodzony cieczą 8-cylindrowy silnik widlasty Hispano-Suiza 8Cb o mocy 162 kW (220 KM), napędzający dwułopatowe śmigło ciągnące[4][8][b]. Prędkość maksymalna na poziomie morza wynosiła 205 km/h, zaś przelotowa 170 km/h[7][8]. Długotrwałość lotu wynosiła 2 godziny[8]. Maszyna osiągała wysokość 2000 metrów w czasie 7 minut 18 sekund[7][8]. Pułap maksymalny wynosił 5000 metrów[7][8].
Uzbrojenie składało się z umieszczonego między blokami cylindrów silnika działka SAMC kalibru 37 mm z zapasem 12 nabojów oraz pojedynczego zsynchronizowanego karabinu maszynowego Vickers kalibru 7,7 mm[4][10].
Uwagi
edytuj- ↑ Харук 2014 ↓, s. 298 podaje, że masa własna wynosiła 739 kg.
- ↑ Identyczny model silnika podają Murphy 2005 ↓, s. 192 i Bruce 1969 ↓, s. 8, 50. Natomiast Green i Swanborough 1995 ↓, s. 543 i Taylor 1989 ↓, s. 835 podają, że samolot napędzany był silnikiem Hispano-Suiza 8Bc.
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g Davilla i Soltan 1997 ↓, s. 511.
- ↑ a b c Green i Swanborough 1995 ↓, s. 543.
- ↑ Lamberton 1964 ↓, s. 106.
- ↑ a b c Davilla i Soltan 1997 ↓, s. 511–512.
- ↑ a b c d e f Bruce 1969 ↓, s. 8.
- ↑ a b Davilla i Soltan 1997 ↓, s. 528.
- ↑ a b c d e f g h i Davilla i Soltan 1997 ↓, s. 512.
- ↑ a b c d e f g h i Харук 2014 ↓, s. 298.
- ↑ Jankiewicz i Malejko 1994 ↓, s. 62.
- ↑ Murphy 2005 ↓, s. 192.
Bibliografia
edytuj- J.M. Bruce: SPAD Scouts SVII–SXIII. UK: Osprey Publishing Limited, 1969, seria: Aircam Aviation Series. No. 9. ISBN 85045-009-8. (ang.).
- Андрей Харук: Истребители Первой Мировой Войны. Более 100 типов боевых самолетов. Москва: Эксмо, 2014, seria: Война и мы. Авиаколлекция. ISBN 978-5-699-70858-1. OCLC 879321043. (ros.).
- James J. Davilla, Arthur M. Soltan: French Aircraft of the First World War. Stratford, Connecticut: Flying Machines Press, 1997. ISBN 0-9637110-4-0. (ang.).
- William Green, Gordon Swanborough: The Complete Book of Fighters. New York: Smithmark, 1995. ISBN 978-0-8317-3939-3. (ang.).
- Jane’s Encyclopedia of Aviation. Michael J.H. Taylor (red.). London: Studio Editions, 1989. ISBN 1-85170-324-1. (ang.).
- Zbigniew Jankiewicz, Julian Malejko: Samoloty i śmigłowce wojskowe – litera B. T. 4. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 83-11-08241-3.
- W.M. Lamberton: Fighter Aircraft of the 1914–1918 War. Letchworth: Harleyford Publications Ltd., 1964. ISBN 978-0816863600. (ang.).
- Justin D. Murphy: Military Aircraft, Origins to 1918: An Illustrated History of Their Impact (Weapons and Warfare). Santa Barbara, California: ABC-CLIO, 2005. ISBN 978-1851094882. (ang.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Sylwetka samolotu SPAD S.XIV w serwisie «Уголок неба». airwar.ru. [dostęp 2023-11-14]. (ros.).