Socjaldemokratyczna Partia Robotnicza Rosji
Socjaldemokratyczna Partia Robotnicza Rosji (SDPRR) lub RSDPR – Rosyjska Socjal-Demokratyczna Partia Robotnicza (ros. РСДРП – Россійская соціалъ-демократическая рабочая партія[1]) – rosyjska socjaldemokratyczna partia polityczna działająca w latach 1898–1918.
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Skrót |
РСДРП |
| Lider | |
| Data założenia |
1898 |
| Data rozwiązania |
1920 |
| Adres siedziby | |
| Ideologia polityczna |
socjaldemokracja, socjalizm |
| Członkostwo międzynarodowe |
|
| Barwy | |
Została utworzona 13 marca 1898 roku w Mińsku przez grupę działaczy skupionych wcześniej w Związku Walki o Wyzwolenie Klasy Robotniczej. Jej sekcjami autonomicznymi były SDKPiL i Bund. Działała zarówno na emigracji, jak i na terenie Rosji. Partia dysponowała licznymi organami prasowymi, w tym Iskrą[2]. Od 1903 roku, po II zjeździe partii w Brukseli i Londynie, podzielona na frakcje bolszewików i mienszewików. Rozłam w partii spowodowany został przez spór pomiędzy Włodzimierzem Leninem a Julijem Martowem. Martow twierdził, że członkowie partii powinni działać niezależnie od kierownictwa partii, Lenin nie zgodził się z tym i podkreślił potrzebę silnego przywództwa. Sprawę poddano pod głosowanie. Martow wygrał je, otrzymując 28 do 22 głosów[3]. Debata była kontynuowana po głosowaniu, przez co wielu działaczy Martowa opuściło Kongres w trakcie jego trwania na znak protestu. Lenin wykorzystał ten fakt w celach propagandowych i nazwał swoją frakcję bolszewikami, czyli większością. Oponentów popierających Martowa określił natomiast mienszewikami, czyli mniejszością. Niemniej jednak bolszewicy w kolejnych latach rzeczywiście stali się w partii większością i cieszyli się większym poparciem społecznym[4]. Niektórzy członkowie partii próbowali zjednoczyć zwaśnione frakcje, co się nie udało[5].
Trzecią frakcją w SDPRR była działająca od 1913 frakcja międzydzielnicowców. Podczas rewolucji 1905 jej liczebność zaczęła znacząco wzrastać; w 1907 liczyła 84 300 członków, w tym 46 100 bolszewików i 38 200 mienszewików. Po upadku caratu i powrocie Lenina z emigracji wobec polityki przedstawionej przez niego w tezach kwietniowych drogi frakcji SDPRR ostatecznie się rozeszły[6], a frakcje wyodrębniły się w partie. Po rewolucji październikowej i stworzeniu monopartyjnej dyktatury przez bolszewików[7] sprawująca władzę partia bolszewików utworzyła Rosyjską Komunistyczną Partię (bolszewików), natomiast partia mienszewików po przejściowym okresie tolerowanego istnienia w RFSRR w czasie rosyjskiej wojny domowej[8] została ostatecznie zdelegalizowana przez bolszewików w roku 1920, a jej czołowi aktywiści udali się na wymuszoną emigrację.
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ zapis zgodny z pisownia przed reformą ortografii w 1918 roku
- ↑ Fischer 1964, s. 35; Pipes 1990, s. 357; Rice 1990, s. 64–69; Service 2000, s. 129–135.
- ↑ Rice 1990, s. 81–82; Service 2000, s. 154–155.
- ↑ Fischer 1964, s. 39; Rice 1990, s. 82; Service 2000, s. 155–156; Read 2005, s. 60–61.
- ↑ Rice 1990, s. 85; Service 2000, s. 163.
- ↑ Międzydzielnicowcy we wrześniu 1917 przyłączyli się do bolszewików.
- ↑ Wbrew stanowisku mienszewików, eserowców i części bolszewików, postulujących socjalistyczny rząd koalicyjny oparty na przygniatającej większości parlamentarnej uzyskaną w powszechnych wyborach do Konstytuanty w grudniu 1917.
- ↑ Gdy opowiedziała się jako neutralna, a przeciw politykom i formacjom wojskowym Białych, zaś bolszewicy dopuszczali do wyboru działaczy mienszewickich do rad i tolerowali istnienie organizacji partyjnej.
Bibliografia
edytuj- Program SDPRR (1917) w: Програмы главнейших русских партий: 1. Народных социалистов. 2. Социал – демократической рабочей партии. 3. Социалистов-революционеров.4. Партии народной свободы. 5. Партии октябристов (Союз 17 октября 1905 г.). 6. Крестьянский союз. 7. Национальной демократическо-республиканской партии. 8. Политические партии различных национальностей России („Украинцев”, „Бунда”, и др.): с приложением статей: a) О русских партиях, б) Большевики и меньшевики. Broszura 1917 z opublikowanymi programami głównych rosyjskich partii politycznych. (język rosyjski)
- Fischer, Louis (1964). The Life of Lenin. London: Weidenfeld and Nicolson. ISBN 978-1842122303.
- Richard Pipes The Russian Revolution (1990); wyd. polskie - Rewolucja Rosyjska Warszawa 1994; Wyd. PWN; ISBN 83-01-11521-1
- Aleksander Michałowicz Romanow, Byłem wielkim księciem, Studio Wydawnicze Unikat, Białystok 2004.
- Rice, Christopher (1990). Lenin: Portrait of a Professional Revolutionary. Londyn: Cassell. ISBN 978-0304318148.
- Service, Robert (2000). Lenin: A Biography. Londyn: Macmillan. ISBN 978-0-333-72625-9.