Wikipedia

Słoków

wieś w województwie opolskim

Słoków (niem. Schlogwitz) – wieś w Polsce położona w województwie opolskim, w powiecie prudnickim, w gminie Lubrza[4]. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej. Położona jest na terenie Wysoczyzny Bialskiej, będącej częścią Niziny Śląskiej.

Słoków
wieś
Ilustracja
Słoków (lipiec 2020)
Państwo

 Polska

Województwo

 opolskie

Powiat

prudnicki

Gmina

Lubrza

Liczba ludności (2011)

89[2]

Strefa numeracyjna

77

Kod pocztowy

48-231[3]

Tablice rejestracyjne

OPR

SIMC

0498431

Położenie na mapie gminy Lubrza
Mapa konturowa gminy Lubrza, u góry nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Słoków”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Słoków”
Położenie na mapie województwa opolskiego
Mapa konturowa województwa opolskiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Słoków”
Położenie na mapie powiatu prudnickiego
Mapa konturowa powiatu prudnickiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Słoków”
Ziemia50°21′09″N 17°41′56″E/50,352500 17,698889[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do ówczesnego województwa opolskiego.

Według danych na 31 grudnia 2013 r. wieś była zamieszkana przez 91 osób[5].

Geografia

edytuj

Położenie

edytuj

Wieś jest położona w południowo-zachodniej Polsce, w województwie opolskim, około 3 km od granicy z Czechami, na Wysoczyźnie Bialskiej, tuż przy granicy gminy Lubrza z gminą Biała. Należy do Euroregionu Pradziad[6]. Ogólna powierzchnia wsi to 248 ha, w tym użytków rolnych 225 ha[7].

Środowisko naturalne

edytuj

W Słokowie panuje klimat umiarkowany ciepły. Średnia temperatura roczna wynosi +8,1 °C. Duże zróżnicowanie dotyczy termicznych pór roku. Średnie roczne opady atmosferyczne w rejonie Słokowa wynoszą 624 mm. Dominują wiatry zachodnie[8].

Nazwa

edytuj

Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 roku notuje wieś pod obecnie stosowaną, polską nazwą Sloków, a także niemiecką Schlogwitz we fragmencie: „Schlogwitz (1379 Slohowicz, polnisch Sloków)”[9]. Wzmiankowana pierwszy raz w 1379 roku pod nazwą Slokowicz (Sławkowice), pochodzącej od nazwy osobowej „Sławek” (z 1224 roku). W młodszych dokumentach historycznych występuje pod nazwą Slawkowicz (1416), Sloków (1485) i Schlogwitz[7]. Ze względu na słowiańskie pochodzenie nazwa Schlogwitz została zmieniona w okresie nazistowskim na Schlagenhof[10].

W historycznych dokumentach nazwę miejscowości wzmiankowano w różnych językach oraz formach: Slokowicz (1379), Slohowicz (1379), Slokowitz (1379), Slokowicz (1384), Slawkowicz (1416), Schloywicz (1580), Schlagwicz (1604), ex villa Schlokowic (1679), in octavo pago Zlokow dicto (1687), Schlagwitz, P[ol]. Slokow (1736), Schlogwitz (1743), Schlogwiz, pohln. Slokon (1784), Schlogwiz, Schlogwitz (1789), Schlogwitz, Sloków (1845), Schlogwitz, Sloków (1865), Zloków (1900), Słoków (Słokowice) – Schlagenhof (1939), Zułków, Sokowo (1945), Schlagenhof – Słoków, -owa, słokowski (1948), Słoków, -kowa (1982)[10].

Historia

edytuj
 
Słoków (Schlogwitz) wśród miejscowości ziemi prudnickiej na mapie z XIX wieku

Wieś po raz pierwszy wzmiankowana była w 1379[11]. Układ i funkcja dzisiejszej zabudowy wskazuje na to, że genetycznym układem przestrzennym wsi był folwark, który w dokumentach historycznych wzmiankowany był około XVI wieku (prawdopodobnie istniał znacznie wcześniej). W średniowieczu wieś nosiła nazwę Slokowicz (Sławkowice) i była własnością rodu Kornitzów[12]. W 1536 dochody ze Słokowa pobierali joannici z Solca[13].

 
Pałac w Słokowie

W 1732 hrabia Mettich zbudował we wsi pałac przeznaczony dla jego żony na wypadek, gdyby została wdową. Hrabia dysponował majątkiem ziemskim we wsi[12]. Do 1742 wieś należała do powiatu sądowego głogóweckiego w Monarchii Habsburgów[14]. Po I wojnie śląskiej znalazła się w granicach Królestwa Prus i weszła w skład powiatu prudnickiego w prowincji Śląsk[15]. W 1768 majątek przeszedł na własność rodu Strachwitzów[12]. Friedrich Albert Zimmermann w 1784 notował, że w Słokowie mieszkali zarówno katolicy, jak i ewangelicy[16]. Wieś posiadała swoją własną pieczęć, która przedstawiała w polu chłopa wbijającego po prawej łopatę w ziemię, a w otoku napis: SCHLOGWITZ: GEM: SIG: / NEYSTAETER CREIS (pol. Gmina Słoków / Powiat Prudnicki)[17].

 
Pieczęć Słokowa (1831)

W 1819 ziemie w Słokowie nabył Carl Wilhelm Ludwig von Wittenburg. Słoków był jego własnością do 1845, a w posiadaniu rodu Wittenburgów pozostał do 1945. Ród przyczynił się do rozwoju i rozbudowy wsi. Rudolf von Wittenburg zbudował we wsi stodołę oraz stajnię dla koni. Po jego śmierci, majątek przejęła wdowa po nim, Emma. Wzniosła ona w pobliskim lesie grobowiec rodzinny oraz kurnik, który przekształcono w szkołę. Następnie majątkiem zarządzali synowie Rudolf i Paul[11]. Posiadłość rycerska miała powierzchnię 902 morgów i obejmowała ziemie w sąsiednich Olbrachcicach, Nowym Browińcu i Laskowicach. Gospodarstwa rolników posiadały 82 morgi. Pod koniec XIX wieku w Słokowie mieszkało 133 katolików, podlegających parafii w Nowym Browińcu, a także 111 ewangelików, uczęszczających do kościoła w Olszynce[18].

 
Pomnik ofiar I i II wojny światowej (dawny pomnik poległych)

Według spisu ludności z 1 grudnia 1910, na 238 mieszkańców Słokowa 190 posługiwało się językiem niemieckim, 43 językiem polskim, a 5 było dwujęzycznych[19]. Po I wojnie światowej właścicielem majątku w Słokowie był Gustav von Wittenburg[11]. W 1921 w zasięgu plebiscytu na Górnym Śląsku znalazła się tylko część powiatu prudnickiego. Słoków znalazł się po stronie wschodniej, w obszarze objętym plebiscytem[20]. Do głosowania uprawnione były w Słokowie 142 osoby, z czego 52, ok. 36,6%, stanowili mieszkańcy (w tym 50, ok. 35,2% całości, mieszkańcy urodzeni w miejscowości). Oddano 142 głosy (100% uprawnionych), w tym 140 (ok. 98,6%) ważnych; za Niemcami głosowało 140 osób (100%), a za Polską 0 osób (0%)[21]. Na początku lat 20. XX wieku w Słokowie powstał pomnik upamiętniający mieszkańców wsi, którzy zginęli podczas I wojny światowej. We wnękach ściany za kamieniem ustawiono marmurowe płyty z nazwiskami poległych[18].

Podczas II wojny światowej w gospodarstwie w Słokowie pracowali robotnicy przymusowi z Polski i Ukrainy[12]. W styczniu 1945 przez Słoków przeszły kolumny więźniów niemieckich obozów koncentracyjnych. W toku tzw. „marszu śmierci” wiele osób zmarło lub zostało zamordowanych przez Niemców[22]. W czasie trwania walk o Prudnik między Armią Czerwoną i Wehrmachtem, w nocy z 17 na 18 marca 1945 Gustav von Wittenburg rozdał mieszkańcom Słokowa swoje konie, które pomogły im w ucieczce w kierunku pobliskich Gór Opawskich, a następnie na teren późniejszej Czechosłowacji. Sam Wittenburg opuścił Słoków dzień później, przedzierając się na koniu przez zamykające się okrążenie wojsk radzieckich. Pałac w Słokowie, przejęty przez Rosjan, częściowo spłonął w nieznanych okolicznościach[18].

Od marca do maja 1945 powiat prudnicki znajdował się pod kontrolą radzieckiej komendantury wojskowej. 11 maja 1945 polska administracja przejęła władzę cywilną w powiecie prudnickim[23]. Wówczas w Słokowie została osiedlona część polskich repatriantów z Kresów Wschodnich – z Rumna koło Lwowa na terenie obecnej Ukrainy[24].

W latach 1945–1950 Słoków należał do województwa śląskiego, a od 1950 do województwa opolskiego. W latach 1945–1954 wieś należała do gminy Lubrza[25], a w latach 1954–1972 do gromady Olszynka[26].

Majątek Wittenburgów przeszedł na własność państwa w 1947 roku[12]. W Słokowie utworzono rolniczą spółdzielnię produkcyjną[27]. W pałacu planowano utworzyć szkołę rolniczą, jednak ostatecznie został on wysadzony w powietrze w latach 60. XX wieku. Zachowały się pobliski spichlerz dworski oraz kapliczka[12].

Mieszkańcy

edytuj

Miejscowość zamieszkiwana jest przez ludność napływową, przybyłą na Śląsk z Kresów Wschodnich po 1945 w wyniku przymusowych przesiedleń ludności polskiej[28].

Liczba mieszkańców wsi

edytuj

Zabytki

edytuj

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisany jest[37]:

  • zespół pałacowy, z XVIII–XIX w.:
    • ruina pałacu, nie istnieje
    • spichlerz
    • kapliczka-dzwonnica, przy folwarku
    • park.

Zgodnie z gminną ewidencją zabytków w Słokowie chronione są ponadto[38]:

  • układ ruralistyczny, z XIV w.
  • budynek mieszkalny nr 1, z l. 30. XX w.
  • budynek mieszkalno-gospodarczy nr 15, z pocz. XX w.
  • dom mieszkalny nr 18, z XIX/XX w.
  •  
    Ruina pałacu – piwnica (lipiec 2020)
  •  
    Spichrz z XVIII/XIX w. (lipiec 2020)
  •  
    Kapliczka-dzwonnica przy folwarku z XVIII w. (lipiec 2020)
  •  
    Park l. 80. XIX, pocz. XX w. (lipiec 2020)

Pomniki i obiekty upamiętniające

edytuj
  • Pomnik ofiar I i II wojny światowej – pomnik na posesji prywatnej w Słokowie powstały w latach 20. XX wieku jako upamiętnienie mieszkańców wsi, którzy polegli w I wojnie światowej. Na głazie tablica z inskrypcją w języku polskim: „Ku pamięci ofiar I i II wojny światowej”[39]. W przeszłości we wnękach ściany za kamieniem znajdowały się marmurowe płyty z nazwiskami poległych[18].

Transport

edytuj

W zarządzie Wydziału Drogownictwa Starostwa Powiatowego w Prudniku znajdują się drogi powiatowe: nr 1202O relacji Biała – Olbrachcice – Słoków – Laskowice oraz nr 1279O relacji Olszynka – Słoków[40].

Słoków posiada połączenia autobusowe z Głogówkiem, Lubrzą, Nowym Browińcem, Prudnikiem. We wsi znajduje się jeden przystanek autobusowy[41].

Religia

edytuj

Katolicy ze Słokowa należą do parafii Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Olbrachcicach (dekanat Biała)[42].

Turystyka

edytuj

Oddział PTTK „Sudetów Wschodnich” w Prudniku ustanowił turystyczną Odznakę Krajoznawczą Ziemi Prudnickiej, którą zdobywa się poprzez zwiedzenie odpowiedniej liczby obiektów w miejscowościach położonych na ziemi prudnickiej, w tym w Słokowie[43].

Bezpieczeństwo

edytuj

Miejscowość jest pod opieką dzielnicowego rejonu służbowego nr 8 Komendy Powiatowej Policji w Prudniku[44].

Teren wsi, jak i całej gminy Lubrza, położony jest w strefie nadgranicznej w związku z czym Straż Graniczna dysponuje, na tym obszarze, specjalnymi kompetencjami w zakresie bezpieczeństwa[45]. Gminę Lubrza obejmuje zasięgiem służbowym placówka Straży Granicznej w Opolu ze Śląskiego Oddziału SG[46].

Ludzie urodzeni w Słokowie

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 124555
  2. ↑ GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2016-09-23].
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1160 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
  5. ↑ a b Liczba mieszkańców Gminy Lubrza [online], lubrza.opole.pl [dostęp 2020-05-16] (pol.).
  6. ↑ Mapa interaktywna [online], emapy.com [dostęp 2020-05-16].
  7. ↑ a b Słoków [online], lubrza.opole.pl [dostęp 2017-01-15].
  8. ↑ Klimat: Słoków: Klimatogram, wykres temperatury, tabela klimatu – Climate-Data.org [online], pl.climate-data.org [dostęp 2020-05-16].
  9. ↑ Triest 1865 ↓, s. 1095.
  10. ↑ a b Urszula Bijak: Nazwy miejscowe Polski, t. XIV, Sk-Sn, hasło „Słoków”. Kraków: Instytut Języka Polskiego PAN, 2017, s. 118. ISBN 978-83-64007-42-2.
  11. ↑ a b c Anna Durecka, Słoków: Nieistniejący pałac Wittenburgów – O pałacu, którego już nie ma, „Wochenblatt”, Rudolf Urban – redaktor naczelny, 24 (1471), Opole: Zespół Producencki „Pro-Futura” sp. z o.o., 12 czerwca 2020, s. 9, ISSN 2082-8195.
  12. ↑ a b c d e f Kamil Kartasiński, Słoków [online], zapomnianedziedzictwo.pl [dostęp 2021-03-09] (pol.).
  13. ↑ 10 lat soleckiej zbrojowni, „Panorama Bialska”, Patryk Bania – redaktor naczelny, 11 (306), Biała: Gminne Centrum Kultury, grudzień 2020, s. 7, ISSN 1232-7352.
  14. ↑ Johann Wolfgang Wieland, Principatus Silesiae Oppoliensis exactissima Tabula geographica, sistens Circulus Oppoliensem Ober-Glogau Gros Strehliz, Cosel, Tost, Rosenberg, Falckenberg & Lubleniz, Norimbergae: ab Homannianis Heredibus. Cum Spec. S. Caes. Rque Mtis Privilegio, 1736.
  15. ↑ Andrzej Dereń, XVIII-wieczna rewolucja, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 18 (441), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 6 kwietnia 1999, s. 17, ISSN 1231-904X.
  16. ↑ Powiat prudnicki z perspektywy roku 1784 [online], hkknos.eu [dostęp 2023-11-08] (pol.).
  17. ↑ 1003 Schlogwitz (Słoków) [online], Pieczęcie gminne na Śląsku, 18 sierpnia 2021 [dostęp 2024-01-11] (pol.).
  18. ↑ a b c d Andrzej Dereń, Dzieje barona Wittenburga i jego wsi, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 36 (511), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 7 września 2000, s. 13, ISSN 1231-904X.
  19. ↑ Kazimierz Nabzdyk, Rezultaty wyborów w powiecie prudnickim na początku XX wieku – szkic demograficzny, „Ziemia Prudnicka”, Andrzej Dereń – redaktor naczelny, Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 2007, s. 73.
  20. ↑ Natomiast z pow. prudnickiego należą do terenu plebiscytowego tylko następujące gminy, które tutaj poniżej według polskich i niemieckich nazw imiennie podajemy, „Instrukcja dla Komitetów Parytetycznych”, 2, 1921, s. 24.
  21. ↑ Landsmannschaft der Oberschlesier in B-W [online], web.archive.org, 29 stycznia 2017 [dostęp 2023-02-07] [zarchiwizowane z adresu 2017-01-29].
  22. ↑ Józef Mycak, Ewakuacja więźniów oświęcimskich przez teren powiatu prudnickiego, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego”, 2 (106), czerwiec 1978, s. 52.
  23. ↑ Andrzej Dereń, Polska Ziemia Prudnicka, „Tygodnik Prudnicki”, 19 (754), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 11 maja 2005, s. 8, ISSN 1231-904X.
  24. ↑ Andrzej Hanich, Dekanaty i parafie Administracji Apostolskiej Śląska Opolskiego w latach 1945–1946, Opole: Państwowy Instytut Naukowy – Instytut Śląski, 2009, s. 58.
  25. ↑ Powiat Prudnicki (Prudnik), [w:] Wykaz gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Według stanu na z dnia 1 VII 1952 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1952, s. 249–250.
  26. ↑ Uchwała Nr VII/28/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu z dnia 4 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu prudnickiego, „Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu”, 12, Opole: Prezydium WRN, 27 grudnia 1954, s. 10–11.
  27. ↑ Gospodarski obrachunek, „Wiadomości Prudnickie”, 10, Prudnik: Powiatowy Komitet Frontu Narodowego, 1955, s. 3.
  28. ↑ Ludność Ziemi Prudnickiej, „Tygodnik Prudnicki”, Antoni Weigt – redaktor naczelny, 52 (266), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 24 grudnia 1995, s. 10, ISSN 1231-904X.
  29. ↑ Kreis Neustadt O.S. (1. Dezember 1871) [online], AGOFF [dostęp 2024-06-13] (niem.).
  30. ↑ Kreis Neustadt O.S. (1. Dezember 1885) [online], AGOFF [dostęp 2024-06-13] (niem.).
  31. ↑ Kreis Neustadt O.S. (1. Dezember 1905) [online], AGOFF [dostęp 2024-06-13] (niem.).
  32. ↑ Willkommen bei Gemeindeverzeichnis.de [online], gemeindeverzeichnis.de [dostęp 2020-05-16].
  33. ↑ a b Deutsche Verwaltungsgeschichte Schlesien, Kreis Neustadt in Oberschlesien [online], verwaltungsgeschichte.de [zarchiwizowane z adresu 2017-07-08].
  34. ↑ Ludność wiejska. Wyniki badania struktury ludności wsi z dnia 15 X 1966, Opole: Wojewódzki Urząd Statystyczny w Opolu, 1969, s. 224.
  35. ↑ a b c d Wieś Słoków w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-05-16], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  36. ↑ Andrzej Dereń, Jak wyludniła się Twoja miejscowość: sprzedam wieś pod Prudnikiem, „Tygodnik Prudnicki”, 2 (1202), Prudnik: Spółka Wydawnicza „Aneks”, 8 stycznia 2014, s. 11, ISSN 1231-904X.
  37. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo opolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 110.
  38. ↑ Gminna Ewidencja Zabytków – tabela zbiorcza [online], bip.lubrza.opole.pl, 19 lutego 2021 [dostęp 2023-02-10].
  39. ↑ Tablica w Słokowie upamietniajaca ofiary I i II wojny światowej [online], upamietnienia.e-wojewoda.pl [dostęp 2023-12-28].
  40. ↑ Wykaz dróg powiatu prudnickiego [online], powiatprudnicki.pl [dostęp 2024-09-26].
  41. ↑ Rozkład jazdy PKS na przystanku Słoków, gm. Lubrza [online], e-podroznik.pl [dostęp 2023-08-17].
  42. ↑ Parafie według dekanatów [online], diecezja.opole.pl [dostęp 2023-05-02] (pol.).
  43. ↑ Regulamin Odznaki Krajoznawczej Ziemi Prudnickiej [online], prudnik.pttk.pl [dostęp 2024-01-01].
  44. ↑ Komenda Powiatowa Policji w Prudniku [online], prudnik.policja.gov.pl [dostęp 2024-02-24] (pol.).
  45. ↑ Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 29 sierpnia 2005 r. w sprawie wykazu gmin i innych jednostek zasadniczego podziału terytorialnego państwa położonych w strefie nadgranicznej oraz tablicy określającej zasięg tej strefy (Dz.U. z 2005 r. nr 188, poz. 1580).
  46. ↑ PSG w Opolu [online], slaski.strazgraniczna.pl, 19 sierpnia 2012 [dostęp 2024-05-08].

Bibliografia

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Słoków&oldid=75358413”