Rzepołuch

Rzepołuch
	Linaria flavirostris
	(Linnaeus, 1758)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	wróblowe
Podrząd	śpiewające
Rodzina	łuszczakowate
Podrodzina	łuskacze
Plemię	Carduelini
Rodzaj	Linaria
Gatunek	rzepołuch
Synonimy
	Fringilla flavirostris Linnaeus, 1758; Acanthis flavirostris (Linnaeus, 1758); Carduelis flavirostris (Linnaeus, 1758);
	Fringilla flavirostris Linnaeus, 1758; Acanthis flavirostris (Linnaeus, 1758); Carduelis flavirostris (Linnaeus, 1758);
Podgatunki
	L. f. pipilans (Latham, 1787); L. f. flavirostris (Linnaeus, 1758); L. f. brevirostris (Bonaparte, 1855); L. f. kirghizorum (Sushkin, 1925); L. f. korejevi (Zarudny & Harms, 1914); L. f. altaica (Sushkin, 1925); L. f. montanella (Hume, 1873); L. f. miniakensis (A. Jacobi, 1923); L. f. rufostrigata (Walton, 1905);
	L. f. pipilans (Latham, 1787); L. f. flavirostris (Linnaeus, 1758); L. f. brevirostris (Bonaparte, 1855); L. f. kirghizorum (Sushkin, 1925); L. f. korejevi (Zarudny & Harms, 1914); L. f. altaica (Sushkin, 1925); L. f. montanella (Hume, 1873); L. f. miniakensis (A. Jacobi, 1923); L. f. rufostrigata (Walton, 1905);
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	; w sezonie lęgowym występuje przez cały rok zimowiska
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Rzepołuch^[5], makolągwa żółtodzioba (Linaria flavirostris) – gatunek małego ptaka z rodziny łuszczakowatych (Fringillidae), zamieszkujący Wyspy Brytyjskie, Półwysep Skandynawski, Kaukaz oraz zachodnią i środkową Azję.

W Polsce nielicznie pojawia się na przelotach (IX–XII i III–IV) i zimuje; lokalnie może być średnio liczny^[6].

Systematyka

Obecnie wyróżnia się dziewięć podgatunków L. flavirostris^[7]^[2]:

L. flavirostris pipilans – północna Irlandia i północna Wielka Brytania.
L. flavirostris flavirostris – północna Skandynawia i północno-zachodnia Rosja.
L. flavirostris brevirostris – Turcja, Kaukaz i północny Iran.
L. flavirostris kirghizorum – północny i środkowy Kazachstan.
L. flavirostris korejevi – północno-wschodni Kazachstan do północno-zachodnich Chin.
L. flavirostris altaica – południowo-zachodnia Syberia, północna i zachodnia Mongolia.
L. flavirostris montanella – Kirgistan, Tadżykistan, północny Afganistan i północno-zachodni Pakistan do zachodnich Chin.
L. flavirostris miniakensis – wschodni Tybet i zachodnie Chiny.
L. flavirostris rufostrigata – zachodni i południowy Tybet, północne Indie i północny Nepal.

Zaproponowano wyróżnienie kilku innych podgatunków – bensonorum został uznany za synonim L. f. pipilans, a taksony pamirensis, baltistanicus i pallescens zsynonimizowano z L. f. montanella^[2]^[7].

Charakterystyka

Wygląd zewnętrzny: Ptak wielkości wróbla, w szacie spoczynkowej podobny do makolągwy. Upierzenie generalnie płowobrązowe. Pierś jaśniejsza, mocno kreskowana. Grzbiet ciemniejszy. Ogon ciemny z jasnymi brzegami, skrzydła ciemne z jasnymi plamami. Obie płci ubarwione podobnie. Jedyną różnicą jest kolor kupra – u samców różowawy, u samic ubarwiony tak jak płaszcz. Dziób u obu płci zmienia kolor w zależności od pory roku – latem jest szary, zimą żółty. Młode podobne do dorosłych, ale bledsze.
Głos: W stadzie wabi nosowym, przenikliwym „twit”, „ćłii”, „ćzii” lub „cłeiit”. W locie nieustannie szczebiocze podobnie jak makolągwa, ale bardziej miękko. Śpiew chropawy, nosowy, złożony ze świergotu z wplątanymi krótkimi trelami i różnego rodzaju głosami wabiącymi.
Rozmiary: długość ciała ok. 14 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 22–24 cm

Ekologia

Środowisko

Obszary bezdrzewne – bagna, nadbrzeżne łąki, wyżynne wrzosowiska. Zimuje na słonych bagnach i wybrzeżach morskich, często gromadząc się w większe stada, również z innymi łuszczakami.

Pożywienie

Głównie nasiona roślin. Żeruje w stadach na polach, łąkach i nieużytkach, na ziemi lub wśród niskiej roślinności.

Rozród

Jaja z kolekcji muzealnej

Gniazdo: W krzewach.
Jaja: Samica składa 4–7 jaj.

Status i ochrona

IUCN uznaje rzepołucha za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988. Liczebność światowej populacji, wstępnie obliczona w oparciu o szacunki organizacji BirdLife International dla Europy z 2015, zawiera się w przedziale 1–20 milionów dorosłych osobników. Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy^[4].

Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową^[8].

Zobacz też

ptaki Polski

Przypisy

↑ Linaria flavirostris, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Twite (Carduelis flavirostris). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-03)]. (ang.).
↑ D. Lepage: Twite Linaria flavirostris (Linnaeus, 1758). [w:] Avibase – Światowa baza danych ptaków [on-line]. [dostęp 2021-06-23]. (ang.).
↑ ^a ^b BirdLife International, Linaria flavirostris, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2017, wersja 2019-2 [dostęp 2019-09-23] (ang.).
↑ Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Carduelini Vigors, 1825 (wersja: 2019-05-02). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-01-28].
↑ Ludwik Tomiałojć, Tadeusz Stawarczyk: Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. Wrocław: PTPP „pro Natura”, 2003, s. 752. ISBN 83-919626-1-X. Według skali przyjętej przez autorów, dla okresu zimowego nieliczny oznacza zagęszczenie 2–20 osobników na 100 km², a średnio liczny – 20–200 osobników na 100 km².
↑ ^a ^b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Finches, euphonias, longspurs, Thrush-tanager. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-01-28]. (ang.).
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

Bibliografia

Ludwik Tomiałojć, Tadeusz Stawarczyk: Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. Wrocław: PTPP „pro Natura”, 2003, s. 752–753. ISBN 83-919626-1-X.
Paul Sterry, Andrew Cleave, Andy Clements, Peter Goodfellow: Ptaki Europy. Przewodnik ilustrowany. Warszawa: Świat Książki, 2003, s. 388. ISBN 83-7311-826-8.
Lars Jonsson: Ptaki Europy i obszaru śródziemnomorskiego. tłum. Tadeusz Stawarczyk, Jan Lontkowski, Tomasz Cofta. Warszawa: Muza, 2006, s. 516. ISBN 83-7319-927-6.
Peter Hayman, Rob Hume: Rozpoznawanie ptaków. Warszawa: Muza SA, 2005, s. 257. ISBN 83-7319-639-0.
Andrzej G. Kruszewicz: Ptaki Polski. T. 2. Warszawa: Multico, 2006, s. 230. ISBN 83-7073-455-3.

Linki zewnętrzne

Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[itis-1] Linaria flavirostris, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[ibc-2] Twite (Carduelis flavirostris). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-03)]. (ang.).

[avibase-3] D. Lepage: Twite Linaria flavirostris (Linnaeus, 1758). [w:] Avibase – Światowa baza danych ptaków [on-line]. [dostęp 2021-06-23]. (ang.).

[iucn-4] BirdLife International, Linaria flavirostris, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2017, wersja 2019-2 [dostęp 2019-09-23] (ang.).

[mk-5] Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Carduelini Vigors, 1825 (wersja: 2019-05-02). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-01-28].

[6] Ludwik Tomiałojć, Tadeusz Stawarczyk: Awifauna Polski. Rozmieszczenie, liczebność i zmiany. Wrocław: PTPP „pro Natura”, 2003, s. 752. ISBN 83-919626-1-X. Według skali przyjętej przez autorów, dla okresu zimowego nieliczny oznacza zagęszczenie 2–20 osobników na 100 km², a średnio liczny – 20–200 osobników na 100 km².

[ioc-7] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Finches, euphonias, longspurs, Thrush-tanager. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-01-28]. (ang.).

[8] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

[5]

[1]

[2]

[3]

[4]

[6]

[7]

[8]