Rytuksymab
Rytuksymab (INN: rituximab, ATC L01X C02) – lek przeciwnowotworowy i immunosupresyjny. Jest to ludzko-mysie chimeryczne przeciwciało monoklonalne anty-CD20, produkowane metodą inżynierii genetycznej w hodowli zawiesiny komórek jajnika chomika chińskiego. Rytuksymab jest stosowany w leczeniu chłoniaków nieziarniczych (NHL), przewlekłej białaczki limfocytowej (CLL) i reumatoidalnego zapalenia stawów.
| ||
| Identyfikacja | ||
| Inne nazwy i oznaczenia |
rituksymab, MabThera | |
|---|---|---|
| numer CAS | ||
| DrugBank | ||
| Klasyfikacja medyczna | ||
| ATC | ||
Mechanizm działania
edytujRytuksymab wiąże się swoiście z przezbłonowym antygenem różnicowania komórkowego CD20, który jest nieglikozylowaną fosfoproteiną, występującą na limfocytach pre-B i na dojrzałych limfocytach B. Antygen CD20 występuje w >95% przypadków wszystkich chłoniaków nieziarniczych (NHL) z komórek B. Antygen CD20 występuje na prawidłowych limfocytach B, jak i na zmienionych nowotworowo komórkach B, lecz nie występuje na hematopoetycznych komórkach pnia, na wczesnych limfocytach pro-B, na prawidłowych komórkach plazmatycznych, ani na komórkach innych zdrowych tkanek. Antygen ten po połączeniu z przeciwciałem nie podlega wprowadzeniu do komórki i nie jest uwalniany z jej powierzchni. CD20 nie występuje w postaci wolnej, krążącej w osoczu, co wyklucza kompetycyjne wiązanie przeciwciała. Domena Fab cząsteczki rytuksymabu wiąże się z antygenem CD20 na limfocytach B i poprzez domenę Fc uruchamia mechanizmy układu odpornościowego prowadzące do lizy komórek B. Do prawdopodobnych mechanizmów lizy komórek należy cytotoksyczność zależna od układu dopełniacza (CDC), związana z przyłączeniem składnika C1q, oraz cytotoksyczność komórkowa zależna od przeciwciał (ADCC), której mediatorami jest jeden lub kilka rodzajów receptorów Fcγ, znajdujących się na powierzchni granulocytów, makrofagów i limfocytów NK. Wykazano także, że przyłączenie rytuksymabu do antygenu CD20 na limfocytach B indukuje śmierć komórki w drodze apoptozy. Liczby obwodowych limfocytów B ulegały obniżeniu do wartości poniżej normy po zakończeniu podawania pierwszej dawki rytuksymabu. U chorych leczonych z powodu nowotworów układu krwiotwórczego, odnowa limfocytów B rozpoczynała się w ciągu 6 miesięcy od leczenia, powracając do zakresu wartości prawidłowych pomiędzy 9 a 12 miesiącem od zakończenia leczenia. U chorych na reumatoidalne zapalenie stawów obserwowano obniżenie liczby limfocytów B we krwi obwodowej bezpośrednio po wykonaniu dwóch infuzji produktu w dawce 1000 mg w odstępie 14 dni. Podwyższenie liczby limfocytów B we krwi obwodowej następowało od 24 tygodnia, przy czym dowody na odnowienie ich puli obserwuje się u większości pacjentów do 40 tygodnia, niezależnie od tego, czy produkt jest podawany w monoterapii, czy w skojarzeniu z metotreksatem[1].
Rytuksumab w leczeniu chłoniaków nieziarniczych
edytujWskazany w leczeniu:
- wcześniej nieleczonych chorych na nieziarnicze chłoniaki grudkowe w III–IV stopniu klinicznego zaawansowania w skojarzeniu z chemioterapią
- w leczeniu podtrzymującym chorych na nieziarnicze chłoniaki grudkowe w fazie nawrotu lub oporności na leczenie, u których uzyskano odpowiedź na leczenie indukcyjne po zastosowaniu chemioterapii bez lub z produktem MabThera
- w monoterapii jest wskazany w leczeniu chorych na nieziarnicze chłoniaki grudkowe w III–IV stopniu klinicznego zaawansowania w przypadku oporności na chemioterapię lub w przypadku drugiej lub kolejnej wznowy po chemioterapii
- w leczeniu chorych na chłoniaki nieziarnicze rozlane z dużych komórek B, z dodatnim antygenem CD20, w skojarzeniu z chemioterapią według schematu CHOP (cyklofosfamid, doksorubicyna, winkrystyna, prednizolon)[2]
- Podanie dożylne
Przed każdym wlewem dożylnym pacjentom z chłoniakiem podaje się premedykację w postaci leków histaminowych i przeciwzapalnych. Dawkę oblicza się indywidualnie dla każdego pacjenta w przeliczeniu na wielkość powierzchni ciała. Liczba i częstość wlewów dożylnych jest uzależniona od typu leczonego chłoniaka. Czas podania leku w formie dożylnej to ok. 2,5 godziny[3].
- Podanie podskórne
Podskórne podanie rytuksymabu w leczeniu chorych na chłoniaka nieziarniczego jest możliwe dzięki zastosowaniu dodaniu do leku hialuronidazy. Enzym ten tymczasowo rozkłada kwas hialuronowy, który tworzy barierę przed nadmiernym przenikaniem płynów do organizmu. W wyniku tego w tkance podskórnej tworzy się przestrzeń umożliwiająca rozprzestrzenianie się leku i szybsze wchłanianie do naczyń limfatycznych. Zmiana struktury tkanki podskórnej jest całkowicie odwracalna w ciągu 24 godzin. Każdy pacjent pierwszą dawkę leku otrzymuje w postaci dożylnej. Powolny wlew dożylny pozwala lepiej monitorować ewentualne wystąpienie działań niepożądanych. Kolejne cykle leczenia są podawane w formie podskórnej. Dla wszystkich pacjentów została ustalona jedna dawka leku. Podanie leku trwa około 5 minut, a po zakończeniu wymagana jest 15-minutowa obserwacja pacjenta[3][4].
Rytuksymab w leczeniu przewlekłej białaczki limfocytowej
edytujWskazany w leczeniu:
- w skojarzeniu z chemioterapią u chorych na przewlekłą białaczkę limfocytową w leczeniu wcześniej nieleczonych chorych oraz u chorych opornych na leczenie lub z nawrotem choroby. Dostępna jest ograniczona ilość danych dotyczących skuteczności i bezpieczeństwa stosowania u pacjentów uprzednio leczonych przeciwciałami monoklonalnymi, w tym produktem MabThera, lub u pacjentów wcześniej opornych na leczenie produktem MabThera w skojarzeniu z chemioterapią.
Rytuksymab w leczeniu reumatoidalnego zapalenia stawów
edytujWskazany w leczeniu:
- z metotreksatem jest wskazany do stosowania w leczeniu dorosłych pacjentów z ciężkim reumatoidalnym zapaleniem stawów, u których stwierdzono niewystarczającą odpowiedź na leczenie lub nietolerancję innych leków modyfikujących proces zapalny (ang. DMARD), w tym jednego lub kilku inhibitorów czynnika martwicy nowotworów[5].
Częste działania niepożądane
edytuj
|
|
Przypisy
edytuj- ↑ RP. Taylor, MA. Lindorfer. Drug insight: the mechanism of action of rituximab in autoimmune disease--the immune complex decoy hypothesis. „Nat Clin Pract Rheumatol”. 3 (2), s. 86-95, 2007. DOI: 10.1038/ncprheum0424. PMID: 17299446.
- ↑ E. Dotan, C. Aggarwal, MR. Smith. Impact of Rituximab (Rituxan) on the Treatment of B-Cell Non-Hodgkin's Lymphoma. „P T”. 35 (3), s. 148-157, 2010. PMID: 20442809. PMCID: PMC2844047.
- ↑ a b MabThera (rytuksymab), streszczenie Europejskiego Publicznego Sprawozdania Oceniającego (EPAR). European Medicines Agency, 2014. [dostęp 2014-08-14].
- ↑ Davies, Andrew, Merli, Francesco, Mihaljevic, Biljana, Siritanaratkul, Noppadol i inni. Pharmacokinetics and safety of subcutaneous rituximab in follicular lymphoma (SABRINA): stage 1 analysis of a randomised phase 3 study. „The Lancet Oncology”. 15 (3), s. 343-352, 2014. DOI: 10.1016/S1470-2045(14)70005-1.
- ↑ M. Covelli, P. Sarzi-Puttini, F. Atzeni, P. Macchioni. Safety of rituximab in rheumatoid arthritis. „Reumatismo”. 62 (2). s. 101-106. DOI: 10.4081/reumatismo.2010.101. PMID: 20657886.
Bibliografia
edytuj- SB. Cohen. Targeting the B cell in rheumatoid arthritis.. „Best Pract Res Clin Rheumatol”. 24 (4), s. 553-63, Aug 2010. DOI: 10.1016/j.berh.2009.11.006. PMID: 20732652.
- A. Bagust, A. Boland, J. Hockenhull, N. Fleeman i inni. Rituximab for the treatment of rheumatoid arthritis.. „Health Technol Assess”. 13 Suppl 2, s. 23-9, Sep 2009. DOI: 10.3310/hta13suppl2/04. PMID: 19804686.
Linki zewnętrzne
edytuj- Mabthera.com – serwis internetowy producenta leku (ang.)
- Informacja o leku na serwerze FDA (ang.)
