Wikipedia

Rynek w Bytomiu

plac w Śródmieściu Bytomia

Rynek w Bytomiu – rynek z czasów średniowiecza znajdujący się w śródmieściu Bytomia.

Rynek
Śródmieście
Ilustracja
Rynek w Bytomiu, część wschodnia (2011)
Państwo

 Polska

Miejscowość

Bytom

Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Rynek”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Rynek”
Położenie na mapie Bytomia
Mapa konturowa Bytomia, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Rynek”
Ziemia50°20′49,1″N 18°55′23,8″E/50,346967 18,923264
Multimedia w Wikimedia Commons

Historia

edytuj

Rynek powstał w średniowieczu, ale dzisiaj nie przypomina formą swojego pierwowzoru. Pierwotnie rynek miał kształt kwadratu, obecnie wyraźnie przypomina prostokąt. Jest jednym z nielicznych obiektów w mieście, które przetrwały m.in. najazdy Mongołów, czy liczne miejskie pożary i nie zostały zniszczone, a jedynie przebudowane. W 1873 na rynek trafił tzw. bytomski lew – rzeźba upamiętniająca ofiary w wojnie francusko-pruskiej z powiatu bytomskiego. Według legendy, gdy miastu będzie zagrażać niebezpieczeństwo lew przebudzi się. Podczas szybkiego rozwoju miasta w II połowie XIX wieku przez rynek przebiegała linia tramwajowa. Zmiany w wyglądzie rynku nastąpiły po II wojnie światowej, kiedy to wchodząca do niemieckiego wówczas miasta Armia Czerwona wysadziła w powietrze kwartał kamienic wraz z bytomskim ratuszem. W ten sposób rynek powiększył się dwukrotnie i w tej formie stoi po dzisiejszy dzień. Na początku XXI wieku miasto zrewitalizowało rynek wymieniając jego powierzchnię, oraz montując fontannę we wschodniej jego części. W 2008 r. na rynku ponownie stanęła rzeźba śpiącego lwa[1], która została skradziona w 1945 r. przez żołnierzy Armii Czerwonej. W 2009 roku bytomski rynek został jednym z siedmiu cudów architektury województwa śląskiego[2].

Architektura

edytuj

W średniowieczu przy rynku stało zaledwie kilka domów. Pozostałością jednym z nich są zabytkowe piwnice Domu Gorywodów. Na przestrzeni wieków zaczęto stawiać coraz to nowsze i większe budowle. W czasach nowożytnych przy rynku mieszkali już tylko zamożni mieszczanie. Z powodu kilku pożarów w mieście, nieraz odbudowywano zabudowania centrum Bytomia. Szybki rozwój Górnego Śląska w XIX wieku spowodował, że zaczęto wyburzać starsze typy kamienic, zastępując je nowymi, wzorowanymi na secesji, modernizmie, neorenesansie, czy ekspresjonizmie. Po II wojnie światowej wiele budowli zostało zniszczonych w wyniku ostrzelania miasta przez wojska Armii Czerwonej. W ich miejsce powstały nowe, już nie tak skomplikowane architektonicznie budowle. Kamienice, które nie zostały doszczętnie zniszczone, zostały odbudowane.

Zabudowa historyczna

edytuj
  • dwukondygnacyjna kamienica z XVIII–XIX wieku, rozebrana w 1945 roku pod numerem 2[3]
  • w latach 1879–1945 w pierzei zachodniej znajdował się ratusz autorstwa Paula Jackischa pod numerem 1[4]
  • zachodnia pierzeja (niezachowana)

Płyta Rynku

edytuj
 
Fontanna na rynku (2012)
  • Lew śpiący, pozostałość pomnika poległych w wojnie prusko-francuskiej[5] (zabytek nr rej. B/255/13 z 2013)
  • fontanna z 1999 roku[5]
  • pozostałości średniowiecznej studni[6]
  • pod płytą: zasypane pozostałości średniowiecznych piwnic w zachodniej części Rynku[6]

Pierzeja północna

edytuj
 
Narożne kamienice przy ul. Podgórnej (2006)
  • kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny z 2. połowy XIII wieku, wielokrotnie przebudowywany (ul. ks. Karola Koziołka 3, zabytek, nr rej. A/261/09 z 21 grudnia 1970) wraz z ogrodzeniem i bramami (zabytek nr. rej. A/503/2018 z 26 czerwca 2018)[7]
  • pawilon, pod nim piwnice Domu Gorywodów z XIV wieku (ul. Strażacka 8, zabytek, nr rej. 1149/70 z 7 grudnia 1970)[7]
  • blok mieszkalny (nr 5)[5]
  • secesyjna kamienica z początku XX wieku, siedziba Biura Promocji Bytomia (nr 7)[5]
  • kamienica narożna (ul. Podgórna 18)
  • kamienica narożna (ul. Podgórna 7/9)
  • kamienica (nr 11)
  • kamienica z 1896 roku, projektu Alberta Bohma[5] (nr 12, zabytek, nr rej. A/1429/91 z 10 lipca 1991; obecnie nr rej. A/1016/22[8])[9]

Pierzeja zachodnia

edytuj
  • kamienica (ul. Rycerska 2)
  • kamienica (nr 14)
  • secesyjna kamienica z początku XX wieku (Krakowska 1)[5]

Pierzeja południowa

edytuj
  • modernistyczny wieżowiec Kina Gloria z 1931 roku[5] (ul. Karola Szymanowskiego 2)
  • kamienica (nr 19)
  • kamienica z oficynami z 1903 roku (nr 20, zabytek, nr rej. A/125/04 z 24 października 2004)[9]
  • kamienica z oficyną z 1909 roku (nr 21, zabytek, nr. rej. A/126/04 z 24 października 2004)[9]
  • kamienica projektu Alvina Wedemanna (nr 22)[5]
  • kamienica projektu Alvina Wedemanna (nr 23)[5]
  • kamienica (nr 24)
  • blok mieszkalny z 1950 roku (nr 25)[10]
  • narożna kamienica czterokondygnacyjna z 1910 roku, projektu braci Richarda i Paula Ehrlichów[11][5] (nr 26 / ul. Krawiecka 1, zabytek, nr rej. A/127/04 z 24 października 2004)[12], siedziba Centrum Sztuki Współczesnej Kronika
  • (ul. Gliwicka 13)

(ul. Gliwicka 15)

Pierzeja wschodnia

edytuj
  • kamienica (ul. Gliwicka 8)
  • kamienica (ul. Piastów Bytomskich 13)
  • kamienica (ul. Józefa Jainty 9)

Galeria

edytuj
  •  
    Fragment pierzei wschodniej i południowej (2020)
  •  
    Fragment pierzei wschodniej i południowej, fontanna i figura śpiącego lwa (2021)
  •  
    Fragment pierzei zachodniej i północnej (2011)
  •  
    Kamienice przy ul. Podgórnej (2006)
  •  
    Kamienica pod numerem 26 (2021)
  •  
    Lew Śpiący (2009)
  •  
    Fontanna (2012)
  •  
    Średniowieczna studnia (2018)
  •  
    Ratusz
  •  
    Ul. Zaułek łącząca Rynek z ul. Dzieci Lwowskich

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Jacek Madeja: Lew Theodora Kalidego znowu śpi w Bytomiu. wyborcza.pl, 2008-10-03. [dostęp 2016-12-27].
  2. ↑ Znamy 7 cudów architektury województwa śląskiego. slaskie.pl, 2009-10-09. [dostęp 2016-12-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
  3. ↑ Rynek 2. [w:] Cyfrowa Biblioteka Bytomskiej Architektury [on-line]. Fundacja Brama Cukermana. [dostęp 2018-07-27].
  4. ↑ Rynek 1 „Ratusz / Rathaus”. [w:] Cyfrowa Biblioteka Bytomskiej Architektury [on-line]. Fundacja Brama Cukermana. [dostęp 2018-07-27].
  5. ↑ a b c d e f g h i j Marek Wojcik: 7 wieków Rynku. [w:] Bytomski.pl [on-line]. 2015-07-18. [dostęp 2018-07-25].
  6. ↑ a b Jak zmienić bytomski Rynek?. [w:] Bytomski.pl [on-line]. 2016-05-02. [dostęp 2018-07-25].
  7. ↑ a b Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 22 [dostęp 2018-07-25].
  8. ↑ Spis obiektów nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków z terenu województwa śląskiego (stan na 7 października 2022 r.) (pol.) wkz.katowice.pl [dostęp 2022-10-14]
  9. ↑ a b c Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 23 [dostęp 2018-07-25].
  10. ↑ Rynek 25 „Alte Apotheke / Stara Apteka”. [w:] Cyfrowa Biblioteka Bytomskiej Architektury [on-line]. Fundacja Brama Cukermana. [dostęp 2018-07-25].
  11. ↑ Rynek 26 „Kronika”. [w:] Cyfrowa Biblioteka Bytomskiej Architektury [on-line]. Fundacja Brama Cukermana. [dostęp 2018-07-25].
  12. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 24 [dostęp 2018-07-25].
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Rynek_w_Bytomiu&oldid=73032892”