Rynek Solny w Zamościu

Rynek Solny w Zamościu – jeden z dwóch obok Rynku Wodnego rynków pomocniczych w Zamościu. Wraz z Rynkiem Wielkim i Rynkiem Wodnym tworzą ważną oś kompozycji zespołu Starego Miasta.

Rynek Solny (widok od południa)

Plan Rynku Solnego

Historia

Kamienice przy Rynku Solnym (wschodnia pierzeja z dawnym trawnikiem)

Kamienica "Dom Rabina" przy Rynku Solnym (północna pierzeja)

Urząd Miasta Zamość od strony Rynku Solnego (południowa pierzeja)

Pierwsza wzmianka z nazwą rynku pochodzi z 1588 roku i związana jest z handlem solą sprowadzoną do Zamościa z Drohobycza. Dodatkowo charakter handlowy rynku potwierdza obrócenie ku niemu zespołu targowego kilkudziesięciu jatek miejskich, widocznych w inwentaryzacji Malletskiego z 1820 roku.

Poza ścisłym centrum w toku rozwoju miasta, bloki wytyczone zgodnie z planem Moranda zmieniały swe przeznaczenie, bywały dzielone i przeregulowywane. Wśród bloków tworzących pierzeje Rynku Solnego swój pierwotny kształt zachował blok wschodni oraz partie bloków pierzei północnej. Dyskusyjne wśród badaczy było zagadnienie pierzei zachodniej. W swym studium o urbanistyce Zamościa Adam Miłobędzki dowodzi, iż symetryczna do wschodniej zachodnia wobec Rynku Solnego pierzeja, choć projektowana przez Moranda, nie została nigdy zrealizowana. Potwierdza to "Civitates orbis terranum" G. Brauna z 1603 roku, na którym Rynek Solny rozciąga się aż do budynku Akademii.

XVII wiek

W drugiej połowie XVII wieku Rynek Solny zostaje przegrodzony przez nieregularny blok śródrynkowy, przez co jego obszar został zmniejszony o prawie połowę - plan de Jonsac'a. Plany z II poł. XVIII wieku elewację wschodnią tego bloku ukazują mniej więcej w linii elewacji wschodniej ratusza. Plan Kandlbindera przedstawia prostokątny Rynek zamknięty od zachodu rozległym blokiem zabudowy z uskokową linią zabudowy od południa.

XIX wiek

Kolejne zmiany przynosi początek XIX wieku, gdy miasto przekształcono w twierdzę. Wyburzono wtedy cztery domy w pobliżu ratusza, dla nadania placowi możliwie regularnego kształtu. Zlikwidowano ponadto wagę miejską i stajnię. Na tyłach ratusza urządzono plac musztry oraz dobudowano wartownię, wykorzystywaną również jako więzienie. Pod koniec XIX wieku jeden z budynków przy ul. Wjazd Lubelski wyremontowano na rezydencję komendanta Twierdzy - tzw. "Generałówka".

XX wiek

Na początku XX wieku przybudowano budynek "wojskowy" oraz budynek mleczarni, które zostały usunięte. Od końca XIX wieku rynek pełnił ponownie funkcję targową. Przed wojną stały tu trzy rzędy straganów i zadaszona studnia.

Obecnie

Obecnie Rynek Solny ma kształt prostokąta (ok. 90 na 50 m), ograniczonego ulicą L. Zamenhofa od północy, ulicą I. Pereca od południa, gmachem dawnej Akademii Zamojskiej od zachodu i kamienicami z podcieniami po wschodniej stronie (zajętymi przez hotel i restauracje), natomiast na linii północ-południe przecina go ulica Solna prowadząca do Rynku Wielkiego. Podcienia występują także we fragmencie północnej pierzei Rynku, na której znajduje się jedna z bogato zdobionych kamienic - dawny "Dom rabina". Jedyny budynek poza pierzejami to położony na rogu ulic L. Zamenhofa i Solnej, wybudowany w XIX wieku dla celów wojskowych - dawna mleczarnia (rozebrana) i łaźnia. Do wyjątkowych obiektów można też zaliczyć położone w południowej pierzei (ul. I. Pereca) wspomniane więzienie (z XIX w.), jakie w późniejszych latach połączono z ratuszem (po jego północnej stronie) - obecnie zajęte przez Urząd miasta (łącznie z ratuszem), a od 2011 r. dostępna jest tu podziemna trasa turystyczna (jako oddział Muzeum Zamojskiego). Zachodnia część Rynku stanowi parking, zaś wschodnia przy kamienicach z podcieniami to miejsce letnich ogródków z parasolami.

W roku 2010, dzięki funduszom unijnym przyznanym miastu Zamość, w ramach jednego z projektów Rynek Solny został objęty gruntownymi zmianami, których efektem jest nadanie mu zupełnie nowej kompozycji i zagospodarowania.

Na rynku stoją 2 pomniki: większy to umieszczona przy dawnym budynku wojskowym kotwica pochodząca ze statku związanego z miastem - MS Ziemia Zamojska, natomiast bliżej ratusza pomiędzy podświetlanymi ławkami do siedzenia postawiono niewielki pomnik krasnala o imieniu Batiaryga (postać z poezji Lusi Ogińskiej - "Księgi krasnali roztoczańskich").

Zobacz też

• Rynek Solny w Nysie