Rykolanka

Rykolanka
	; Rykolanka w Przybyszewie
Kontynent	Europa
Państwo	Polska
	Rzeka
Długość	19,5 km
Powierzchnia zlewni	163,1 km²
	Źródło
Miejsce	w okolicy wsi Łęczeszyce
Wysokość	171 m n.p.m.
Współrzędne	51°40′17″N 20°50′36″E/51,671389 20,843333
	Ujście
Recypient	rzeka Pilica
Miejsce	w okolicy osady Przybyszew
Wysokość	119 m n.p.m.
Współrzędne	51°39′27″N 20°50′53″E/51,657500 20,848056
	Położenie na mapie gminy Promna źródło ujście
	Położenie na mapie Polski źródło ujście
	Położenie na mapie województwa mazowieckiego źródło ujście
	Położenie na mapie powiatu białobrzeskiego źródło ujście
	Multimedia w Wikimedia Commons

Rykolanka^[1]^[2] (potocznie Rykalanka, dawniej Czarna lub Czarna Woda, gb. – Dylówka) – rzeka w województwie mazowieckim, lewobrzeżny dopływ Pilicy. Odwadnia południowo-wschodni skraj Wysoczyzny Rawskiej. Uchodzi do Pilicy na obszarze Doliny Białobrzeskiej. Powierzchnia dorzecza 163,1 km², 65,9% zlewni leży na terenie 4 gmin powiatu grójeckiego (Belsk Duży, Błędów, Goszczyn, Mogielnica) pozostała część na terenie gminy Promna w powiecie białobrzeskim.

Przebieg

Bierze początek we wsi Łęczeszyce. W 10,25 km biegu przyjmuje bezimienny prawobrzeżny ciek z Wodzicznej, nazwany w MPHP dopływem spod Dziunina, w 4,9 km dopływem z Bądkowa Środkowego i w 1,7 km Borówkę. W połowie XIX w. stanowiła lewobrzeżny dopływ Mogielanki. Zjawisko łączenia i rozłączania zlewni tych dwóch rzek zachodziło prawdopodobnie cyklicznie wraz ze zmianami przebiegu koryta Pilicy. Zlewnia znacznym stopniu przekształcona o stosunkowo niskim stopniu zalesienia, wynoszącym zaledwie 6,5%. W górnym biegu nosi nazwę Dylówki. Płynie przez Łęczeszyce, Dylew, Sielec, Rykały, Wysoką i Przybyszew. Wzdłuż rzeki zabytkowe zespoły pałacowo-parkowe w Wysokiej, Rykałach, Sielcu, Modrzewinie i Kozietułach. W Łęczeszycach znajduje się zabytkowy zespół klasztorny.

Jakość wód

Zlewnia Rykolanki znajduje się w jednolitej części wód powierzchniowych „Rykolanka” (kod RW2000102549329). Stan JCWP jest monitorowany w miejscowości Przybyszew w ramach PMŚ. Według danych GIOŚ z lat 2016–2021 stan JCWP jest zły^[3]. Na zły stan wód rzeki Rykolanki składają się następujące przekroczenia:

Stężeń benzo(a)pirenu, benzo(b)fluorantenu, benzo(g,h,i)perylenu i fluorantenu w wodzie oraz difenyloeterów bromowanych w biocie – substancji priorytetowych w dziedzinie polityki wodnej;
Stężeń wskaźników charakteryzujących zasolenie (chlorki, wapń, twardość ogólna), niektórych związków biogennych (azot azotynowy, fosfor fosforanowy (V)) oraz wartości przewodności w 20 °C (przekroczenia II klasy);
Wskaźników biologicznych (stan makrofitów i makrobezkręgowców bentosowych mieszczący się w III klasie).

Głównymi czynnikami składającymi się na zły stan wód są zrzuty ścieków z zakładów przetwórstwa owoców w Łęczeszycach i Kozietułach Nowych, z oczyszczalni ścieków w Goszczynie oraz zanieczyszczenia obszarowe pochodzące z rolnictwa (spływ pestycydów oraz biogenów z sadów)^[4].

Flora

W dolinie na znacznych powierzchniach występują zbiorowiska roślinne charakterystyczne dla łąk zalewowych, ponadto łęgi, a w miejscach podmokłych olsy. Z roślin chronionych w dolinie stwierdzono występowanie pełnika europejskiego i storczyków.

Fauna

W dolinie według obserwacji przeprowadzonych w latach 80. gniazdowało 74 gatunki ptaków w tym 11 gatunków ptaków związanych ze środowiskiem wodno-błotnym. Wzdłuż rzeczki stwierdzono m.in. stanowiska derkacza, strumieniówki, bekasa kszyka, dzięcioła zielonego i pojedyncze stanowiska kruka. Wśród ptaków drapieżnych pojedyncze stanowiska myszołowa, pustułki i błotniaków stawowego i łąkowego. W parkach podworskich stosunkowo licznie występuje dziki królik, którego kolonie zlokalizowane są m.in. w Sielcu, Rykałach i Małej Wsi. Ze zwierząt kopytnych stosunkowo licznie występują sarny, a z sąsiednich kompleksów leśnych docierają dziki. Gatunkiem przechodnim jest łoś. Herpetofaunę reprezentują m.in. rzekotka drzewna, żaba trawna i moczarowa, traszka zwyczajna, ropucha szara i zielona, zaskroniec, trzy gatunki jaszczurek: padalec, żyworodna i zwinka. Do 1973 w wodach rzeczki występował rak szlachetny. Dolina rzeki Rykolanki stanowi korytarz ekologiczny, do którego migrują cenne gatunki roślin i zwierząt znajdujących swoje główne ostoje w dolinie Pilicy (obszar węzła ekologicznego o znaczeniu międzynarodowym – Puszcza Pilicka).

Ochrona

Stosunkowo niewielki przyujściowy odcinek doliny na południe od drogi Przybyszew – Osuchów znajduje się w obrębie Obszaru Chronionego Krajobrazu Dolina Pilicy i Drzewiczki oraz w obrębie obszaru specjalnej ochrony ptaków (OSO) Dolina Pilicy (PLB140003), a także specjalnego obszaru ochrony siedlisk (SOO) Dolina Dolnej Pilicy (PLH 140016) chronionych w ramach sieci Natura 2000.

Propozycje ochrony

Odcinek pozostający obecnie w obrębie Obszaru Chronionego Krajobrazu „Dolina Pilicy i Drzewiczki” proponowany do ochrony w formie Parku Krajobrazowego Dolnej Pilicy. Dolny i środkowy odcinek obejmujący najcenniejszy odcinek doliny z systemem przyległych łęgów i olsów oraz przyujściowy odcinek Borówki proponowany jest do ochrony formie Zespołu Przyrodniczo-Krajobrazowego Dolina Rykalanki.

Dopływy

Borówka

Przypisy

↑ Nazewnictwo geograficzne Polski. Tom 1. Hydronimy. Część 1. Wody płynące, źródła, wodospady, Ewa Wolnicz-Pawłowska, Jerzy Duma, Janusz Rieger, Halina Czarnecka (oprac.), Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2006 (seria Nazewnictwo Geograficzne Polski), s. 245, ISBN 83-239-9607-5 .
↑ Zakład Hydrografii i Morfologii Koryt Rzecznych IMGW: Rastrowa Mapa Podziału Hydrograficznego Polski. Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej, 2007-10.
↑ Ocena stanu jednolitych części wód rzek i zbiorników zaporowych w latach 2016–2021 na podstawie monitoringu – tabela, Główny Inspektorat Ochrony Środowiska.
↑ Karta charakterystyki JCWP Rykolanka, Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie.

Bibliografia

Tadeusz Stefan Jaroszewski: Pałace i dwory w okolicach Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10910-6.
Mogielanka, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 577 .

Linki zewnętrzne

Bekas znad Rykalanki Klub Przyrodników Regionu Radomskiego

[1] Nazewnictwo geograficzne Polski. Tom 1. Hydronimy. Część 1. Wody płynące, źródła, wodospady, Ewa Wolnicz-Pawłowska, Jerzy Duma, Janusz Rieger, Halina Czarnecka (oprac.), Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2006 (seria Nazewnictwo Geograficzne Polski), s. 245, ISBN 83-239-9607-5 .

[2] Zakład Hydrografii i Morfologii Koryt Rzecznych IMGW: Rastrowa Mapa Podziału Hydrograficznego Polski. Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej, 2007-10.

[3] Ocena stanu jednolitych części wód rzek i zbiorników zaporowych w latach 2016–2021 na podstawie monitoringu – tabela, Główny Inspektorat Ochrony Środowiska.

[4] Karta charakterystyki JCWP Rykolanka, Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie.

[1]

[2]

[3]

[4]