Wikipedia

Russkij mir

rosyjska koncepcja kulturowo-społeczna, ideologia
Zobacz też: inne znaczenia.

Russkij mir (pol. świat rosyjski, ros. русский мир) – koncepcja interdyscyplinarna, operująca różnymi znaczeniami i konotacjami. W literaturze naukowej ukształtowano trzy główne ujęcia teoretyczne – kulturowo-cywilizacyjne, geopolityczne i religijne[1]. Sam termin „świat rosyjski” nie ma definicji prawnej[2], co pozwala różnym autorom rozumieć przez niego projekt integracyjny, strategię diaspory, centrum cywilizacyjne, „ideę rosyjską”, technologię polityczną, ideologię itp.[1]

Od początku XXI wieku pojęcie „rosyjskiego świata” jest wykorzystywane przez władze Rosji jako doktryna[3] polityki zagranicznej[4]. Poza Rosją jest często kojarzony z jej działaniami w polityce zagranicznej. Bazę „rosyjskiego świata” stanowi Rosja oraz pojęcie rosyjskiej zagranicy[5].

Geneza koncepcji „rosyjskiego świata”

edytuj

Pojęcie „świata rosyjskiego” ma dawne korzenie historyczne[4]. W źródłach średniowiecznych definiowała cywilizację starożytnej Rusi[6][7][8]. W dużej mierze historyczną dominantą w kształtowaniu się świata rosyjskiego jako cywilizacji były duchowe i moralne fundamenty Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej[9][7].

Najwcześniejsze zastosowanie terminu „Russkij mir” pojawiło się w zabytku staroruskiej literatury: „Słowo o odnowie dziesięciny w cerkwi” (XI w.), Kiedy wielki książę kijowski Izjasław Jarosławicz wychwalał wyczyn św. Klemensa Rzymskiego[6], – „...nie tylko w Rzymie, ale wszędzie: zarówno w Chersoniu, jak i w świecie rosyjskim”[10]. Jednocześnie chodziło o okres przedpaństwowy w historii Słowian wschodnich[11].

Po najeździe mongolskim w latach 1237–1240 Ruś została podzielona na dwa wieki. Jej zachodnia część (terytorium dzisiejszej Ukrainy i Białorusi) weszła w skład Polski i Litwy (później zjednoczonej w Rzeczpospolitą), a północno-wschodnia (dzisiejsza Rosja) pozostała pod jarzmem mongolsko-tatarskim, uwolnionym od niego dopiero w 1480 roku. W rezultacie świat rosyjski jako cywilizacja uległ zróżnicowaniu etnicznemu i językowemu[12]:

Rosjanie (Wielkorusini) / j. rosyjski

Ukraińcy (Małorusini) / j. ukraiński

Białorusini / j. białoruski

Lata 1990–2000

edytuj

Od początku lat 90. Russkij mir był często interpretowany jako kulturowo-historyczna idea wspólnoty międzynarodowej, międzypaństwowej i międzykontynentalnej[13], mająca na celu zjednoczenie rozdzielonych rosyjskojęzycznych rodaków[14].

Zdaniem większości badaczy pojęcie „świata rosyjskiego” zostało wprowadzone do współczesnego dyskursu naukowo-politycznego w latach 1993–1997 przez P.G. Szczedrowickiego i E.W. Ostrowskiego[14][15][16][17]. Jednak sam P.G. Szczedrowicki nie rości do tego pretensji[18]. Jego zdaniem świat rosyjski powstał „w XX wieku pod wpływem przemian historycznych, wojen światowych i rewolucji na planecie” i jest obecnie strukturą sieciową dużych i małych społeczności myślących i mówiących po rosyjsku[19][20].

Wstępne sformułowanie pojęcia jako zjawiska o charakterze wyłącznie kulturowym związanym z „miękką siłą” i wpływem rosyjskojęzycznej diaspory na obczyźnie zostało w dyskusji politologów rozszerzone o definicje o charakterze geoekonomicznym, odnoszące się do „rosyjskiego świata” jako obiektywnie istniejącej przestrzeni grawitującej w kierunku Rosji oraz, także co do terytorium, dla którego irredentyzm etnicznych Rosjan jest uzasadniony, w celu budowy ich państwa narodowego.

Do początku lat dwutysięcznych niektórzy badacze uważali, że koncepcja ta odzwierciedla geopolityczną i społeczno-kulturową rzeczywistość (niektórzy uważali, że „rosyjski świat” jest podzielony i fragmentaryczny), istniał inny, dość rozpowszechniony punkt widzenia, zgodnie z którym w rzeczywistości „rosyjski świat” „Jest chimerą, nie da się jej ustrukturyzować”.

Rosyjska zagranica

edytuj

Wielu badaczy[21][22] przypisuje diasporę rosyjską wprowadzonej przez R. Brubakera koncepcji etnopolitologicznej – „diaspory kataklizmiczne”, które w odróżnieniu od diaspory robotniczej powstały w wyniku wojen, dezintegracji, upadku imperiów i innych negatywnych procesów[23]. W przypadku diaspory rosyjskiej stało się to głównie w wyniku wojny domowej 1917–1923 (tzw. Biała emigracja) i rozpadu ZSRR w 1991 roku. W pierwszym przypadku ludzie byli zmuszeni do opuszczenia swojej ojczyzny, gdzie w czasach sowieckich uważani byli za „wrogów narodu radzieckiego i państwa”, w drugim przypadku część Rosjan lub osób rosyjskojęzycznych (ponad 25 mln ludzi[24][25]) wbrew swojej woli trafiła poza Rosję w wyniku zmiany granic. Od początku XXI wieku interakcje z rodakami za granicą są integralną częścią polityki zagranicznej Federacji Rosyjskiej.

„Russkij Mir” to projekt, który traktuje diasporę rosyjską za granicą i irredentę jako podstawę ponadpaństwowej sieci, która pozwala łączyć potencjały geopatyczne rosyjskiej metropolii i zagranicznych rodaków[26].

Russkij mir w czasie inwazji Rosji na Ukrainę

edytuj

Inwazja Rosji na Ukrainę rozpoczęta w lutym 2022 jest analizowana przez ekspertów jako przykład realizacji koncepcji ruskiego miru[27][28][29].

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b Алейникова С. М., Русский мир: белорусский взгляд., 2017, s. 240.
  2. ↑ Tiido A., The Russian World»: the blurred notion of protecting Russians abroad/ Polski Przegląd Stosunków Międzynarodowych., „Весці БДПУ. Серыя 2: Гісторыя. Філасофія. Паліталогія. Сацыялогія. Эканоміка. Культуралогія.” (No. 5), Warszawa: Uniwersytet Kardynała S. Wyszyńskiego 2015, s. 131–151, ISSN 1818-8583.
  3. ↑ Петухов В. В., Бараш Р. Э., Русские и «Русский мир»: исторический контекст и современное прочтение, „Полис. Политические исследования.”, № 6, 2014, s. 83–101, ISSN 1026-9487.
  4. ↑ a b O’Loughlin J., Toalb G., Kolosov V., Who identifies with the «Russian World»? Geopolitical attitudes in southeastern Ukraine, Crimea, Abkhazia, South Ossetia, and Transnistria (англ.) // Eurasian Geography and Economics[en]., „Религия и общество – 10: сборник научных статей”, Vol. 57, no. 6, 2016, s. 745–778, ISSN 1538-7216.
  5. ↑ Батанова О. Н., Русский мир и проблемы его формирования: автореферат диссертации … кандидата политических наук, 2009, s. 23.
  6. ↑ a b Marlène L., The «Russian World»: Russia’s Soft Power and Geopolitical Imagination (англ.)., Washington: Center on Global 2015, s. 29.
  7. ↑ a b Баркалов В. Я., Русский мир: ретроспектива в древность // Избранные произведения. – Барнаул, 2016, s. 108–114, ISBN 978-1-326-84505-6.
  8. ↑ O’Loughlin J., Toalb G., Kolosov V., Who identifies with the «Russian World»? Geopolitical attitudes in southeastern Ukraine, Crimea, Abkhazia, South Ossetia, and Transnistria (англ.) // Eurasian Geography and Economics[en], t. Vol. 57, 2016, s. 745–778, ISSN 1538-7216.
  9. ↑ Журавлёв В. Е., Роль Русской Православной Церкви в политическом процессе: методологические аспекты // Политическая и партийная система современной России. материалы Всероссийской научной конференции М.: Научный эксперт, Москва 2009, s. 260, ISBN 978-5-91290-0884.
  10. ↑ Назаренко А. В., Слово на обновление Десятинной церкви», или к истории почитания святителя Климента Римского в Древней Руси. – Архив русской эмиграции, Москва 2013, s. 84–185, ISBN 978-5-904685-07-2.
  11. ↑ Ишин А. В., Цивилизационное измерение Русского мира, „Проблемы постсоветского пространства” (№ 3 (5)), 2015, s. 19–33, ISSN 2313-8920.
  12. ↑ Valliere P., Change and Tradition in Russian Civilization., wyd. 2nd Ed, 1995, s. 138, ISBN 978-1-57182-075-4.
  13. ↑ Кравченко П. П., Мир православный (национальная идея многовекового развития России), 2017, s. 518, ISBN 978-5-9216-0528-2.
  14. ↑ a b Алейникова С. М., Русский мир: белорусский взгляд., 2017, s. 6.
  15. ↑ Русский Мир: восстановление контекста. Беседа с П.Г.Щедровицким.Русский Архипелаг, 2001.
  16. ↑ Andis Kudors., Russian World” – Russia’s Soft Power Approach to Compatriots Policy // Russian Analitical Digest.
  17. ↑ Nerijus Maliukevičius, (Re)Constructing Russian Soft Power in Post-Soviet Region (english)., „Baltic Security and Defence Review”, Т. 15 (№ 2), 2013, s. 70–97, ISSN 1736-3780.
  18. ↑ Кочеров С. Н., Русский мир: проблема определения // Вестник Нижегородского университета им. Н. И. Лобачевского, 2014, s. 163–167, ISSN 1811-5942.
  19. ↑ Щедровицкий П. Г., Русский мир. Возможные цели самоопределения, „Независимая газета”, 2000.
  20. ↑ Татьяна Полоскова, Виталий Скринник. Русский мир: мифы и реалии., „Московский Фонд «Россияне»”, 2003.
  21. ↑ Ким А. С., Диаспора как термин этнополитологии. // Вестник Санкт-Петербургского университета. Серия 6: Философия. Культурология. Политология. Право. Международные отношения., 2008, s. 133–141, ISSN 2658-6029.
  22. ↑ Алейникова С. М., Русский мир: белорусский взгляд, 2017, s. 44.
  23. ↑ Брубейкер Р.[en], Диаспоры катаклизма» в Центральной и Восточной Европе и их отношения с родинами (на примере Веймарской республики и постсоветской России), 2000, s. 6–32, ISSN 1810-228X.
  24. ↑ Brubaker R., Ethnicity without Groups, Harvard: Harvard University Press 2004, ISBN 0-674-01539-8.
  25. ↑ Астахова Е. В., Астахов Е. М., Россия и «Русский мир» // Вестник МГИМО-Университета., 2011, s. 316–322, ISSN 2071-8160.
  26. ↑ Батанова О. Н., Русский мир и проблемы его формирования: автореферат диссертации, 2009, s. 23.
  27. ↑ Czym jest „ruski mir”? Zwykłym Rosjanom demokracja nie jest potrzebna, oni chcą powrotu imperium [online], naTemat.pl [dostęp 2022-04-16] (pol.).
  28. ↑ Na naszych oczach upada mit o ruskim mirze [OPINIA] [online], www.gazetaprawna.pl, 9 marca 2022 [dostęp 2022-04-16] (pol.).
  29. ↑ „Ruski mir w praktyce”. Ługańsk i Donieck to dziś regiony upadłe [online], Businessinsider, 7 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-16] (pol.).

Literatura

edytuj
  • Алейникова С. М. Русский мир: белорусский взгляд. – Мн.: РИВШ, 2017. – 240 с.
  • Алейникова С. М. «Русский мир»: геополитический подход // Весці БДПУ. Серыя 2: Гісторыя. Філасофія. Паліталогія. Сацыялогія. Эканоміка. Культуралогія. – Мінск: БГПУ імя М. Танка, 2017. – № 1 (91). – ISSN 1818-8583.
  • Алейникова С. М. «Русский мир» как культурно-цивилизационный концепт // Научные труды Республиканского института высшей школы. – Минск: РИВШ, 2016. – № 15. – С. 19–26. – ISSN 2077-4885 Бараш Р. Э. Русская идентичность: пределы политизации // Позитивный опыт регулирования этносоциальных и этнокультурных процессов в регионах Российской Федерации. Материалы Всероссийской научно-практической конференции (Казань, 25–27 сентября 2014 г.). – Казань: Институт истории им. Ш. Марджани АН РТ, 2014. – С. 35–38. – ISBN 978-5-94981-183-2.Баркалов В. Я. Русский мир: ретроспектива в древность // Евразийство: теоретический потенциал и практические приложения. – Барнаул: Изд-во АлтГУ, 2016. – № 8. – С. 15–20. – ISSN 2313-5182.
  • Баркалов В. Я. Русский мир: ретроспектива в древность // Избранные произведения. – Барнаул: Си-пресс, 2016. – С. 108–114. – ISBN 978-1-326-84505-6.
  • Батанова О. Н. Концепция русского мира: зарождение и развитие / Вестник Национального института бизнеса: Выпуск 6. – М.: Национальный институт бизнеса, 2008.
  • Батанова О. Н. Русский мир // Международная жизнь. – М., 2008. – № 11. – С. 109–117. – ISSN 0130-9625.
  • Батанова О. Н. Русский мир и проблемы его формирования: диссертация … кандидата политических наук. – РАГС. – М., 2009. – 163 с.
  • Батанова О. Н. Русский мир и проблемы его формирования: автореферат диссертации … кандидата политических наук. – РАГС. – М., 2009. – 23 с.
  • Батанова О. Н. Русский мир и проблемы его формирования в современных условиях // Вопросы национальных и федеративных отношений. – 2009.
  • Батанова О. Н. Русский мир как реальность и цивилизационный проект // Право и политика. – М.: НБ-Медиа, 2008. – № 12. – С. 3017–3021. – ISSN 2454-0706.
  • Бильченко Е. В. Концепт «Русский мир» в контексте культурологии // Человек. Культура. Образование. – Сыктывкар: СГУ им. Питирима Сорокина, 2012. – № 4 (6). – С. 5–15. – ISSN 2223-1277.
  • Бочкова Л. В. Россия – Русский мир: выбор стратегии // Вестник Российского государственного аграрного заочного университета. – М.: Изд-во РГАЗУ, 2011. – № 11 (16). – С. 12–15. – ISBN 978-5-901240-56-4. Архивировано 4 октября 2015 года.
  • Бочкова Л. В. Русский мир: концепция, смысл, пространство // Вестник Российского государственного аграрного заочного университета. – М.: Изд-во РГАЗУ, 2010. – № 11 (16). – С. 17–20. – ISBN 978-5-901240-45-8. Архивировано 1 июня 2011 года.
  • Бубнова И. А. Цивилизационная матрица русского мира на переломных этапах истории страны // Вестник Бурятского государственного университета: Педагогика. Филология. Философия. – Улан-Удэ: Изд-во БГУ им. Д. Банзарова, 2014. – № 10 (2). – С. 36–41. – ISSN 1994-0866.
  • Гвоздев А. В. Русский мир в условиях цифровизации современного общества // Современное образование: векторы развития. Цифровизация экономики и общества: вызовы для системы образования: материалы международной конференции (г. Москва, МПГУ, 24–25 апреля 2018 г.) / под общ. ред. М. М. Мусарского, Е. А. Омельченко, А. А. Шевцовой. – М.: Изд-во МПГУ, 2018. – С. 479–486. – ISBN 978-5-4263-0683-7.
  • Джалагония В. Каков он, русский мир? // Эхо планеты. – 2009.
  • Ишин А. В. Цивилизационное измерение Русского мира // Проблемы постсоветского пространства. – М., 2015. – № 3 (5). – С. 19–33. – ISSN 2313-8920.
  • Кочеров С. Н. Русская идея как аксиологема // Вестник Нижегородского университета им. Н. И. Лобачевского. – Н. Новгород: Изд-во ННГУ им. Н. И. Лобачевского, 2006. – № 1 (5). – С. 541–547. – ISSN 1811-5942.
  • Кочеров С. Н. Русский мир: проблема определения // Вестник Нижегородского университета им. Н. И. Лобачевского. – Н. Новгород: Изд-во ННГУ им. Н. И. Лобачевского, 2014. – № 5 (1). – С. 163–167. – ISSN 1811-5942.
  • Кравченко П. П. Мир православный (национальная идея многовекового развития России). – М.: Филинъ, 2017. – 518 с. – ISBN 978-5-9216-0528-2.
  • Кривопусков В. В. «Русский мир» как ориентир цивилизационной идентификации и социальной интеграции россиян: диссертация … кандидата социологических наук. – ЮФУ. – Ростов н/Д, 2016. – 196 с.
  • Левшин Н. С. «Русский мир» в зеркале современной прессы // Российский академический журнал. – Ростов н/Д, 2011. – Т. 15, № 1. – С. 36–37. – ISSN 2221-9544.
  • Немцев М. Ю. Пять тезисов о «русском» и о «Русском мире» // Интернет-журнал «ГЕФТЕР.РУ» (2017)
  • Никонов В. А. Русский мир и русский язык // Русский язык за рубежом. – Государственный институт русского языка им. А. С. Пушкина, 2007. – № 5 (204). – С. 112–114. – ISSN 0131-615X.[1]
  • Петухов В. В., Бараш Р. Э. Русские и «Русский мир»: исторический контекст и современное прочтение // Полис. Политические исследования. – М., 2014. – № 6. – С. 83–101. – ISSN 1026-9487.
  • Полоскова Т., Скринник В. Русский мир: мифы и реалии. – М.: 2003.
  • Столяров А. М. Русский мир // Нева. – 2004. – № 3.
  • Сычёва Л.Русский язык, русская культура, русский мир. (недоступная ссылка) // РФ сегодня. – 2007. – № 14.
  • Тишков В. А. Русский мир // Российский народ: история и смысл национального самосознания. – Институт этнологии и антропологии им. Н. Н. Миклухо-Маклая. – М.: Наука, 2013. – С. 519–618. – ISBN 978-5-02-037562-8.
  • Тишков В. А. Русский мир: смысл и стратегии // Стратегия России. – М.: Фонд «Единство во имя России», 2007. – № 7. – С. 5–15.
  • Фатющенко В. И. Русский мир в контексте мировых цивилизаций: курс лекций. – МГУ им. М. В. Ломоносова. – М.: Гнозис, 2009. – 316 с. – ISBN 978-5-94244-026-8.
  • Фокина А. В. К вопросу о Русском мире // Записки философского факультета Орловского государственного университета. – Орёл: Изд-во ОГУ им. И. С. Тургенева, 2014. – № 1 (1). – С. 1–8.
  • Шалимова Н. А. Русский мир А. Н. Островского. Ярославль: 2000. – С. 15.
  • Marlène L. The «Russian World»: Russia’s Soft Power and Geopolitical Imagination (англ.). – Washington: Center on Global Interests[en], 2015. – 29 p.
  • O’Loughlin J., Toalb G., Kolosov V. Who identifies with the «Russian World»? Geopolitical attitudes in southeastern Ukraine, Crimea, Abkhazia, South Ossetia, and Transnistria (англ.) // Eurasian Geography and Economics[en]. – Taylor & Francis, 2016. – Vol. 57, no. 6. – P. 745–778. – ISSN 1538-7216.
  • Tiido A. The «Russian World»: the blurred notion of protecting Russians abroad (англ.) // Polski Przegląd Stosunków Międzynarodowych. – Warszawa: Uniwersytet Kardynała S. Wyszyńskiego, 2015. – No. 5. – S. 131–151. – ISSN 2300-1437.
  • Valliere P. Change and Tradition in Russian Civilization. – 2nd Ed. – Westland, Mich.: Hayden-McNeil Pub[en], 1995. – 138 p. – (Change and Tradition: Cultural and Historical Perspectives). – ISBN 978-1-57182-075-4.
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Russkij_mir&oldid=75348298”