Roman Machnicki
Roman Ludwik Machnicki (ur. 24 lipca 1889 w Radomiu, zm. w lipcu 1943 w Warzycach) – major kawalerii Wojska Polskiego, działacz niepodległościowy i społeczny, kawaler Orderu Virtuti Militari, oficer Armii Krajowej, inżynier, przemysłowiec branży naftowej, burmistrz Borysławia.
| |
 major kawalerii
| |
| Pełne imię i nazwisko |
Roman Ludwik Machnicki |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
24 lipca 1889 |
| Data i miejsce śmierci |
lipiec 1943 |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne | |
| Formacja | |
| Jednostki | |
| Stanowiska |
zastępca dowódcy pułku |
| Główne wojny i bitwy |
I wojna światowa |
.jpg){kind=small}
| |
| Odznaczenia | |
     
| |
.png){kind=small}
.jpg)
Życiorys
edytujUrodził się 24 lipca 1989 w Radomiu, w rodzinie Ewarysta i Franciszki z Hantzów[1][2]. Uczył się w gimnazjum i Szkole Handlowej w rodzinnym Radomiu. Podczas rewolucji 1905 roku w Królestwie Polskim, od 1905 do 1907 należał do Organizacji Bojowej PPS. Został członkiem „uczniowskiej piątki bojowej”. Piątką kierował Wacław Zbrowski ps. „Braciszek”, a w jej skład wchodzili także: Jan Gruszczyński, Jerzy Pieczynis, Stefan Rodkiewicz, Stanisław Werner (wszyscy z „handlówki”) i Teodor Latomski[3][4]. Od 1908 do 1912 odbył studia na Wydziale Chemiczno–Technicznym Szkoły Politechnicznej we Lwowie[5]. Był członkiem Związku Walki Czynnej i Związku Strzeleckiego[5].
Po wybuchu I wojny światowej wstąpił do Legionów Polskich zostając żołnierzem jazdy w sierpniu 1914. Od 27 sierpnia 1914 był zastępcą dowódcy plutonu, a później został dowódcą plutonu w szwadronie por. Władysława Beliny-Prażmowskiego. Był awansowany do stopni podporucznika kawalerii 9 października 1914[6] i do stopnia porucznika 1 grudnia 1915. Od 1 stycznia 1916 był dowódcą szwadronu w 2 pułku ułanów. Po kryzysie przysięgowym, został aresztowany przez Austriaków w Borysławiu i był więziony przez cztery miesiące. Po odzyskaniu wolności w tym mieście był komendantem tamtejszej jednostki Polskiej Organizacji Wojskowej. U kresu wojny 1 listopada 1918 uczestniczył w rozbrajaniu borysławskiego garnizonu wojskowego i dowodził obroną miasta po wybuchu wojny polsko-ukraińskiej. Z 9 na 10 listopada 1918 wraz z oddziałem wyszedł z Borysławia i przeszedł do Sanoka[7]
Od maja 1919 do 18 marca 1921 pełnił stanowisko zastępcy dowódcy 9 pułku ułanów podczas wojny polsko-bolszewickiej. Został awansowany do stopnia majora kawalerii 15 lipca 1920. Po wojnie przeniesiony do rezerwy 18 marca 1921. Później zweryfikowany do stopnia majora rezerwy kawalerii ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919[8][9]. W 1923, 1924 pozostawał oficerem rezerwowym macierzystego 9 pułku ułanów[10][11].
Po wojnie ukończył studia na Politechnice Lwowskiej[5]. Jako inżynier podjął pracę w przedsiębiorstwach wydobycia kopalin ziemnych. Został zatrudniony w spółce akcyjnej „Gazolina” w Drohobyczu[12], gdzie przez lata był dyrektorem technicznym[5]. Po odejściu z „Gazoliny” prowadził wspólnie z inż. Pawłem Lenieckim działalność przedsiębiorczą w branży naftowej, ukierunkowaną na obrót szybami naftowymi, dzierżawę, a także odwierty i eksploatację[5]. Był działaczem Związku Polskich Przemysłowców Naftowych, Izby Przemysłowo-Handlowej we Lwowie, Związku Strzeleckiego. 18 listopada 1928 został wybrany delegatem do rady Powiatowej Kasy Chorych w Drohobyczu[13]. Został wybrany na urząd burmistrza Borysławia[5]. W czasie jego urzędowania dokonywano poprawy instrastruktury miasta, np. budowano chodniki dla pieszych, odnawiano budynki, stworzono ujęcie wody i wodociąg miejski[5]. Został wówczas także przewodniczącym Gminy Chrześcijańskiej w Borysławiu[5] W 1930 był założycielem Fundacji Chrześcijańskiej gminy miasta Borysławia i do sierpnia 1937 pełnił funkcję jej kuratora[14][15]. Na skutek nieprzychylnych działań osób w Borysławiu i wynikłych intryg zrezygnował z działalności społecznej w Borysławiu, podobnie jak wcześniej w podobnych okolicznościach odszedł ze spółki „Gazolina”[5]. Do 1939 zamieszkiwał w Borysławiu przy ulicy Juliusza Słowackiego i był wspólnikiem kopalni nafty, spółki[16].
Po wybuchu II wojny światowej zmobilizowany brał udział w kampanii wrześniowej. Po nastaniu okupacji niemieckiej działał w Związku Walki Zbrojnej i w Armii Krajowej. Poniósł śmierć z rąk Niemców w lipcu 1943[5] w Warzycach.
Roman Machnicki 24 września 1911 ożenił się z Antoniną z Sygietyńskich[2] (1892–1960), z którą miał córkę Zofię Krystynę (1913–2002), zamężną z Wojciechem Fangorem[17] i syna Jerzego (ur. 7 stycznia 1915)[18].
Upamiętnienie
edytujOkoło 1915 portret Romana Machnickiego w mundurze oficera legionów wykonał malarz Jan Rembowski[19].
Roman Machnicki został upamiętniony w Brzozowie: jego nazwisko zostało wymienione wśród upamiętnionych ofiar II wojny światowej, ustanowionej 10 października 1976 w kościele Przemienienia Pańskiego w Brzozowie oraz na tablicy pomnika na cmentarzu wojennym[20].
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 5393[21]
- Krzyż Niepodległości z Mieczami – 2 sierpnia 1931 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”[22]
- Krzyż Walecznych dwukrotnie[2]
- Złoty Krzyż Zasługi[2]
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918-1921[2]
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości[2]
Przypisy
edytuj- ↑ Kolekcja ↓, s. 1.
- ↑ a b c d e f Łoza 1938 ↓, s. 451.
- ↑ Stanisław Res-Rodkiewicz, Uczniowskie piątki bojowe w Radomiu: 1905-1907, maszynopis 1936 w zbiorach Radomskiej Biblioteki Cyfrowej
- ↑ Stefan Res-Rodkiewicz: Uczniowskie piątki bojowe w Radomiu 1905-1907. 1936, s. 22.
- ↑ a b c d e f g h i j Kazimierz Miński: Życiorysy nafciarzy. Kraków: Przemysł Naftowy, 1961, s. 277-278.
- ↑ Rozkaz Nr 126. Centralne Archiwum Wojskowe. [dostęp 2016-02-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)].
- ↑ Grzegorz Rąkowski: Ukraińskie Karpaty i Podkarpacie: Część zachodnia, Tom 1. Piastów: Rewasz, 2013, s. 226.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 695.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 617.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 618.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 559.
- ↑ Lista znawców dla oszacowania mogących ulec wywłaszczeniu na rzecz kolei żelaznych i do oznaczenia wynagrodzenia za wywłaszczenia praw wodnych w okręgu lwowskiego sądu apelacyjnego za 1924 rok. „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Sprawiedliwości”, s. 331, Nr 12 z 15 czerwca 1924.
- ↑ 20. Ogłoszenia. „Lwowski Dziennik Wojewódzki”, s. 22, Nr 1 z 2 stycznia 1929.
- ↑ Wybory do Fundacji Chrześcijańskiej gminy miasta Borysławia. „Przegląd Podkarpacia”, s. 2-3, Nr 66 z 8 sierpnia 1937.
- ↑ Rezygnacja kuratora Fundacji Chrześcijańskiej gminy miasta Borysławia. „Przegląd Podkarpacia”, s. 2, Nr 67 z 29 sierpnia 1937.
- ↑ Książka telefoniczna 1939. genealogyindexer.org. [dostęp 2016-02-09].
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: ZOFJA NOWOSIELSKA, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2021-09-24].
- ↑ Kolekcja ↓, s. 2.
- ↑ Portrait of Lieutenant Roman Machnicki 1889-1943 c.1915. 1st-art-gallery.com. [dostęp 2021-09-24]. (ang.)..
- ↑ Cmentarz wojenny z II wojny światowej w Brzozowie. radaopwim.gov.pl. [dostęp 2016-02-09].
- ↑ Księga Jazdy Polskiej 1938 ↓, s. 416.
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 179, poz. 260.
Bibliografia
edytuj- Machnicki Roman. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari, sygn. I.482.53-4430 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-08-05].
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Stanisław Łoza: Czy wiesz kto to jest?. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1938.
- Kazimierz Miński: Życiorysy nafciarzy. Kraków: Przemysł Naftowy, 1961, s. 277-278.
- Księga Jazdy Polskiej. Bolesław Wieniawa-Długoszowski (red.) Bronisław Rakowski (red.) Władysław Dziewanowski (red.) Karol Koźmiński (red.) Stanisław Strumph-Wojtkiewicz (red.) Stanisław Ostoja-Chrostowski (red.) Stanisław Haykowski (ilust.). Warszawa: Zakłady Graficzne Instytutu Wydawniczego „Biblioteka Polska”, 1938.
Linki zewnętrzne
edytuj- Żołnierze Niepodległości : Machnicki Roman. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2021-09-24].
- Roman Machnicki. sejm-wielki.p. [dostęp 2016-02-09].
- Zdzisław Bitner, Ryszard Bratkowski: Żołnierze Legionów Polskich 1914–1917 czyli postacie na polskich znakach pocztowych 1918-2010. Roman Machnicki. spmm.pl, 2012. s. 16. [dostęp 2016-02-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-02)].