Riza Dani
Riza Dani (ur. 1887 w Szkodrze, zm. 7 lutego 1948[1][2]) – albański polityk i działacz narodowy.
| Data i miejsce urodzenia |
1887 |
|---|---|
| Data śmierci |
7 lutego 1948 |
| Przynależność polityczna |
Grupa deputowanych |
Życiorys
edytujPochodził z rodziny muzułmańskiej, był synem Hasana i Baftije. Ukończył szkołę muzułmańską w Szkodrze, a następnie studia wyższe w Stambule[3]. W czasie studiów zetknął się z albańskim ruchem narodowym i rozpoczął działalność w klubach patriotycznych, współpracując m.in. z Luigj Gurakuqi i Gjergjim Fishtą. Był uczestnikiem powstania antyosmańskiego w 1912, a następnie organizatorem pierwszych albańskich struktur władzy w Szkodrze. W tym czasie kierował pismem społeczno-politycznym Shkodra[3]. W czasie I wojny światowej działał w organizacji Gjuha shqipe (Język albański). W 1916 został internowany przez władze austro-węgierskie.
W 1921 po raz pierwszy został wybrany deputowanym do parlamentu albańskiego[4]. Po przewrocie, do którego doszło w czerwcu 1924 Riza poparł Fana Nolego i otrzymał stanowisko prefekta w Durrësie. Po upadku rządu Nolego i objęciu władzy przez Ahmeda Zogu Dani uciekł z kraju, a sąd w Tiranie skazał go zaocznie na karę śmierci. Na emigracji działał w antyzogistowskiej organizacji o nazwie Bashkimi Kombetar (Związek Narodowy). W 1939, po agresji włoskiej na Albanię wrócił do kraju z Jugosławii i pracował w Szkodrze jako kupiec. Od 1943 związany z Frontem Narodowowyzwoleńczym[5].
W 1945 wrócił do polityki, obejmując funkcję przewodniczącego Komitetu Wykonawczego Prefektury w Szkodrze. Dzięki temu udało mu się wejść do parlamentu, z listy Frontu Demokratycznego, jako bezpartyjnemu (w wyborach 2 grudnia 1945 uzyskał 7680 głosów). W parlamencie, w którym nie było ugrupowań antykomunistycznych stał się nieformalnym przywódcą opozycji, skierowanej przeciwko zagarniającej pełnię władzy Komunistycznej Partii Albanii[5]. Po raz pierwszy wyraził swój sprzeciw w czasie głosowania nad wyborem prezydium parlamentu, sprzeciwiając się głosowaniu nad jedną tylko listą kandydatów. Po kolejnych próbach wyrażania sprzeciwu w czasie obrad 11 października 1946 został aresztowany, a 23 grudnia pozbawiony immunitetu[3]. W czasie wielomiesięcznego procesu pokazowego, który odbywał się budynku kina Nacional, oskarżano Daniego o kierowanie zorganizowaną grupą, którą opatrzono pojęciem grupy deputowanych (alb. grupi i deputetëve). Grupa ta miała współpracować z oddziałami zbrojnymi, walczącymi nadal przeciwko władzy komunistycznej na północy kraju i organizować tzw. powstanie postrybskie. Potwierdzeniem działalności antypaństwowej Daniego miały być kontakty z przedstawicielami misji amerykańskiej, przebywającej w Tiranie. Mimo tortur w czasie śledztwa Dani nie przyznał się do winy. 31 grudnia 1947 został skazany na karę śmierci[3]. Prośba o ułaskawienie została odrzucona przez prezydium Zgromadzenia Ludowego. Wyrok wykonano dwa miesiące później, brak informacji o miejscu pochówku. W opinii Pepy, ostatnie słowa, które miał wypowiedzieć Dani brzmiały: Niech żyje Albania, nawet beze mnie[6].
Był żonaty (żona Bulen), miał córkę. We wrześniu 1946 aresztowano mężczyzn, spokrewnionych z Danim, trzech z nich skazano na kary wieloletniego więzienia. Imię Rizy Daniego nosi jedna z ulic w Szkodrze.
Przypisy
edytuj- ↑ Azem Qazimi: Fjalor Enciklopedik i Viktimave te Terrorit Komunist, tom II.. Tirana: 2012, s. 46-47. ISBN 978-9928-168-01-6. (alb.).
- ↑ Kujtim Dani, Historia e deputetit Riza Dani. Amaneti: Më varrosni pranë vajzës, me shpresë vdes si burrë = 2021-08-10 [online], kujto.al, 2018 (alb.).
- ↑ a b c d Historia e deputetit shkodran, amaneti i Riza Danit: Më varrosni pranë vajzës, me shpresë vdes si burrë. = 2018-06-26 [online], gsh.al, 31 października 2017 (alb.).
- ↑ Ligjvenesit Shqiptare = 2017-02-02 [online], parlament.al, 2016 (alb.).
- ↑ a b Fjalor Enciklopedik Shqiptar, vol. 1. Tirana: 2008, s. 411. (alb.).
- ↑ Pjeter Pepa: Dosja e diktaturës. Tirana: 1995, s. 169. (alb.).
Bibliografia
edytuj- Pjeter Pepa: Dosja e diktaturës. Tirana: 1995, s. 169. (alb.).
- Fatos Veliu. Riza Dani para parlamentit të parë : mos e votoni statutin e Enverit : historia e opozitës së parë në '46 ndaj Hoxhës. „Panorama : e perditshme”, s. 18–19, 2005-12-05.
- Azem Qazimi: Fjalor Enciklopedik i Viktimave te Terrorit Komunist.. Tirana: 2012, s. 46-47. ISBN 978-9928-168-01-6. (alb.).