Rewolucja ideologiczna i kulturalna
Rewolucja ideologiczna i kulturalna (alb. Revolucioni Ideologjik e Kulturor) lub rewolucja kulturalna (alb. Revolucioni Kulturor) – okres przemian politycznych i społecznych w Albanii, zapoczątkowany dnia 6 lutego 1967 roku przez przemówienie I sekretarza Albańskiej Partii Pracy Envera Hodżę[1], inspirując się chińską rewolucją kulturalną[2]. Jednym z powodów ogłoszenia albańskiej rewolucji kulturalnej miało być wyeliminowanie zagrożeń inwazji na Albanię ze strony obcych państw oraz możliwości pojawienia się frakcji reformistycznej wewnątrz partii rządzącej[3].
Władze albańskie ogłosiły wprowadzenie radykalnych zmian w Albańskiej Armii Ludowej, w biurokracji oraz w życiu religijnym[2]. Przejawami rewolucji były między innymi represje przywódców klanów, kolektywizacja rolnictwa, industrializacja, migracja ludności ze wsi do miast, zniesienie stopni wojskowych[4], likwidacja wszystkich ministerstw oraz zwalczanie religii[5][6][7][2][8]. Zachęcano również komunistycznych studentów oraz robotników do stosowania siłowych taktyk mających na celu zniechęcanie do praktykowania religii[9][10].
Represje na tle religijnym
edytujW sierpniu 1945 roku weszła w życie ustawa o reformie rolnej[11], na mocy której znacjonalizowano między innymi większość majątku instytucji religijnych; już wtedy duchowni byli sądzeni, torturowani oraz skazywani na karę śmierci[9]. Od albańskiej społeczności muzułmańskiej państwo wywłaszczyła 3163 hektary ziemi oraz około 61 tys. drzew oliwnych[12]. Mimo rozpoczęcia stosowania represji wobec duchownych, w 1946 roku uchwalono konstytucję gwarantującą wolność religijną[13].
W styczniu 1949 roku władze albańskie wydały dekret regulujący działalność związków wyznaniowych; wszelkie nominacje, a nawet ogłoszenia parafialne wymagały uzyskania aprobaty ze strony władz[9]. Związkom wyznaniowym zabroniono również prowadzenia działalności edukacyjnej, posiadania nieruchomości na własność oraz prowadzenia szpitali i instytucji filantropijnych[9]. Wspólnoty religijne mające siedzibę poza Albanią, jak zakony jezuickie oraz franciszkańskie, zostały objęte zakazem prowadzenia działalności w kraju[9][14].
W latach 50. władze albańskie całkowicie przejęły kontrolę nad islamskimi związkami wyznaniowymi oraz wyeliminowały duchownych przeciwnych polityce Envera Hodży; podobne kroki podjęto w przypadku duchownych Autokefalicznego Prawosławnego Kościoła Albanii[9]. Głównym obiektem prześladowań był jednak Kościół rzymskokatolicki, ponieważ był dobrze zorganizowany oraz utrzymywał bliskie relacje z Watykanem; w latach 1945–1953 zmniejszono liczbę kościołów rzymskokatolickich z 253 do 100, a katolików piętnowano jako faszystów, mimo że wśród kolaborantów z włoskimi władzami katolicy stanowili mniejszość[9]. W 1955 roku wprowadzono podatek katastralny dla związków wyznaniowych[12][15].
Po zerwaniu stosunków Albanii ze Związkiem Radzieckim w 1961 roku odbył się IV Zjazd Albańskiej Partii Pracy; nasiliła się również propaganda antyreligijna[11], wydano kilkadziesiąt książek oraz publikacji propagujących walkę przeciwko religii[12] oraz zakazano organizowania uroczystości religijnych, uważanych przez władze za zacofane zwyczaje[16]; zastąpiono je świętowaniem rocznic partyjnych oraz urodzin albańskiego przywódcy Envera Hodży[17].
W 1966 roku odbył się V Zjazd partyjny, na którym Enver Hodża w swoim przemówieniu nazwał walkę klas jako walkę z religią[10] oraz wezwał do walki kulturalno-edukacyjnej przeciwko religii[9], w ramach albańskiej rewolucji kulturowej utworzono nawet sztab do kierowania walką przeciwko wyznaniom, na czele którego stanął Ramiz Alia[18]. Wyburzono ponad 2100 budynków sakralnych[19][20], natomiast zachowane przekształcano w koszary wojskowe, magazyny bądź ośrodki kultury[9][21]. Przed wyburzeniem ocalało tylko około 120 obiektów sakralnych w całej Albanii[22]. W 1967 roku również unieważniono dekret, który regulował działalność związków wyznaniowych[9][10][20]. Duchowieństwo było poddawane szykanom, pozbawianiu wolności, karze śmierci bądź obowiązku poszukiwania pracy w przemyśle lub rolnictwie; część duchownych pod wpływem władz przeszła na ateizm[9]. Doszło nawet do podpalenia kościoła franciszkańskiego w Szkodrze[18], w wyniku którego zginęło czterech mnichów[9].
9 czerwca 1973 roku otworzono Muzeum Ateizmu w Szkodrze[12][1]. Władze Albanii opublikowały oficjalną listę imion zalecanych do nadania po narodzeniu dziecka; nie cieszyła się ona popularnością, więc dnia 23 września 1975 roku wprowadzono dekret zakazujący nadawania imion chrześcijańskich oraz jednocześnie zobowiązujący obywateli Albanii noszących takowe imiona do ich zmiany[9][23].
W 1976 roku uchwalono nową konstytucję, według której państwo nie uznaje żadnej religii oraz wspiera ateizm państwowy[19]; rok później zaktualizowano kodeks karny, według którego produkcja, dystrybucja lub przechowywanie literatury religijnej był zagrożony karą od 3 do 10 lat pozbawienia wolności[9][12][23]. Zdecydowano również o zmianie nazw około 90 miejscowości położonych na terenach południowej Albanii, zamieszkanych przez etnicznych Greków; nazwy wcześniej związane ze świętymi prawosławnymi, zostały przemianowane na świeckie[9].
Mimo kampanii antyreligijnej Envera Hodży, która doprowadziła do wyeliminowania formalnego kultu religijnego, część Albańczyków nadal potajemnie praktykowała swoją wiarę[9]. W 1980 roku jeden z jezuitów został skazany na karę dożywotniego pozbawienia wolności za ochrzczenie nowo narodzonych bliźniąt swojego siostrzeńca[9].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b Prof. Hulusi Hako rrefen per luften kunder Fese... forumshqiptar.com, 2002-04-23. (alb.).
- ↑ a b c Frank Shkreli: Tragjedia e Revolucionit Kulturor Kinezo-Shqiptar. botasot.info, 2016-05-17. (alb.).
- ↑ Czekalski 2013 ↓, s. 47.
- ↑ Leonard Veizi: Hetem Halili, ish-instruktor i përgjithshëm në Drejtorinë Politike dhe ish komisar i Korpusit 7, rrëfen për heqjen e gradave në ushtri. Rreziqet që mund sillte hierarkia e spaletave. Si mund të shmangej grushti i shtetit bonapartist që u aplikua në BS. gazetadita.al, 2018-10-18. [dostęp 2021-06-28]. (alb.).
- ↑ James Pettifer: The Greek Minority in Albania in the Aftermath of Communism. da.mod.uk, 2001-07. s. 7. [dostęp 2011-05-18]. (ang.).
- ↑ Vickers i Pettifer 2008 ↓, s. 2.
- ↑ Vickers i Pettifer 2008 ↓, s. 138.
- ↑ The Cultural and Ideological Revolution. countrystudies.us. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q Hoxha's Antireligious Campaign. country-data.com, 1992-04. (ang.).
- ↑ a b c 1967-2007. gazetamesazhi.com, 2015-09-18. (alb.).
- ↑ a b Hoxha 2017 ↓, s. 161.
- ↑ a b c d e Qazimi 2012 ↓, s. 12-15.
- ↑ Qazimi 2012 ↓, s. 11.
- ↑ Karataş 2020 ↓.
- ↑ Qazimi 2012 ↓, s. 16-17.
- ↑ Hoxha 2017 ↓, s. 163.
- ↑ Qazimi 2012 ↓, s. 17-22.
- ↑ a b Qazimi 2012 ↓, s. 108-109.
- ↑ a b Pirro Prifti: Revolucioni Anti-Fetar i Shkurtit të 1967 dhe pasojat e Ateizmit në Shqipëri. botasot.info, 2018-02-11. (alb.).
- ↑ a b Luljeta Progni: “Revolucioni kulturor”/ Si u shkatërruan objektet e kultit në vendin tonë. lexo.com.al, 2019-01-03. [dostęp 2019-10-29]. (alb.).
- ↑ Hoxha 2017 ↓, s. 158-159.
- ↑ Pirro Thomo:Si mbrojtëm nga shkatërrimi 120 monumente kulti në ’68-ën”. gazetatema.net, 2013-07-13. (alb.).
- ↑ a b Ramet 1998 ↓, s. 217.
Bibliografia
edytuj- Sabrina Ramet, Nihil Obstat: Religion, Politics, and Social Change in East-Central Europe and Russia, Durham, Londyn: Duke University Press, 1998, ISBN 978-0-8223-2070-8.
- Miranda Vickers, James Pettifer, Albania: From Anarchy to a Balkan Identity, Londyn: C. Hurst & Co. Publishers, 2008, ISBN 1-85065-279-1.
- Azem Qazimi, Procesi i asgjësimit të fesë në komunizëm, Tirana: Instytut Studiów nad Zbrodniami i Konsekwencjami Komunizmu, 2012, ISBN 978-9928-168-03-0.
- Tadeusz Czekalski, The Shining Beacon of Europe: The Albanian State and Society in the Period of Communist Dictatorship 1944-1992, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2013, ISBN 978-83-233-3515-3.
- Çelo Hoxha, Marrëdhëniet e besimeve fetare me shtetin komunist në Shqipëri krahasuar me regjimet e vendeve komuniste të Europës Lindore, 2017, ISBN 9928-141-57-6.
- İbrahim Karataş, State-Sponsored Atheism: The Case of Albania during the Enver Hoxha Era, „Occasional Papers on Religion in Eastern Europe”, 6, 40, George Fox University, 2020.