Reiner Stahel
Reiner Stahel, fin. Rainer Stahel (ur. 5 stycznia 1892 w Bielefeld, zm. 30 listopada 1955 w obozie jenieckim Wojkowo w ZSRR) – niemiecki i fiński wojskowy, ostatecznie w stopniu generała-porucznika (generalleutnant)[a], urzędnik państwowy. Dowódca niemieckiego garnizonu Wilna w czasie operacji „Ostra Brama”, dowódca garnizonu Warszawy na początku powstania warszawskiego, od 22 sierpnia 1944 szef niemieckiego garnizonu Bukaresztu. Aresztowany w Rumunii przez NKWD, resztę życia spędził w sowieckich łagrach.
| |
 Generalleutnant der Luftwaffe
| |
| Data i miejsce urodzenia |
5 stycznia 1892 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
30 listopada 1955 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1915–1944 |
| Siły zbrojne |
|
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
      
| |
Życiorys
edytujStahel wstąpił do Armii Cesarstwa Niemieckiego podczas I wojny światowej, początkowo w randze porucznika w 27 batalionie strzelców 130 pułku piechoty. Przed końcem wojny służył w Finlandii, gdzie po klęsce Niemiec w wojnie przeszedł do służby wojskowej w armii fińskiej. W 1918 w stopniu majora armii fińskiej walczył w Karelii. W roku 1933 został awansowany do rangi pułkownika i objął dowodzenie garnizonu miasta Turku. W tym samym roku złożył swoją dymisję w armii fińskiej i powrócił do III Rzeszy, w związku z rozpoczętą remilitaryzacją Rzeszy.
W niemieckiej armii staż rozpoczął od stopnia kapitana. Początkowo był urzędnikiem w Ministerstwie Lotnictwa odpowiedzialnym za opracowywanie projektów obrony powietrznej Niemiec. W roku 1938 dowodził 71 batalionem artylerii przeciwlotniczej, następnie w roku 1940 został dowódcą obrony przeciwlotniczej miasta Augsburga.
Wkrótce po zakończeniu agresji Niemiec na Francję wysłany do Vichy jako doradca wojskowy, a po agresji Niemiec na ZSRR był dowódcą 9 pułku przeciwlotniczego, służąc na południu ZSRR.
Za męstwo wojenne na froncie wschodnim został odznaczony 18 stycznia 1942 Krzyżem Rycerskim. W marcu 1942 był awansowany do rangi pułkownika, a pod koniec tego roku awansowany do rangi dowódcy Luftwaffe broniącej południowo-wschodniego odcinka tego frontu. W styczniu 1943 był odznaczony Krzyżem Żelaznym z liśćmi dębowymi. Trzy miesiące później awansowany do rangi głównodowodzącego. W 1943 otrzymał również awans na generała-majora. W lipcu 1943 rozpoczął służbę we Włoszech, gdzie dowodził 2 Brygadą Obrony Przeciwlotniczej, utrzymującą obronę drogi do Mesyny. Po zdobyciu przez aliantów południowych Włoch oraz Sycylii przeniesiony został do Rzymu, gdzie objął dowództwo garnizonu. W lipcu 1944 roku skierowany do Wilna dla obrony tego miasta przed Armią Krajową i zbliżającą się Armią Czerwoną. 28 lipca 1944, został odznaczony Krzyżem Rycerskim z mieczami i otrzymał awans za dowodzenie siłami niemieckimi w trakcie walk o Wilno z siłami AK i Armii Czerwonej (po pięciodniowej obronie Wilna przedarł się z częścią swoich wojsk z okrążonego miasta).
27 lipca 1944 mianowany komendantem wojskowym miasta Warszawy, do której przybył jeszcze tego samego dnia[1]. 1 sierpnia 1944, po wybuchu powstania warszawskiego Stahel został otoczony i izolowany w kwaterze głównej w Pałacu Saskim przez powstańców, którzy jednocześnie przerwali kontrolę niemiecką nad sytuacją w mieście (nie odcinając jednakże łączności telefonicznej Stahela z Rzeszą). 2 sierpnia 1944 na podstawie rozkazu Himmlera jako dowódcy Armii Rezerwowej[b] dowództwo nad całością sił niemieckich w obszarze Warszawy objął Erich von dem Bach-Zelewski, a Stahel uzależniony został od nowego dowódcy. Wszystkie oddziały niemieckie zostały tym samym wcielone do Korpsgruppe von dem Bach i podporządkowane von dem Bachowi, który przybył do kwatery w Ożarowie wieczorem 5 sierpnia. Po odblokowaniu Pałacu Saskiego przez odsiecz niemiecką (Heinz Reinefarth), która przebiła się od strony Woli, 24 sierpnia Stahel opuścił Warszawę.
Mimo swojej dość ograniczonej roli w tłumieniu powstania Stahel odpowiadał za szereg zbrodni popełnionych wobec cywilnej ludności Warszawy. 2 sierpnia wydał rozkaz zabijania wszystkich mężczyzn, uznanych za rzeczywistych lub potencjalnych powstańców oraz brania zakładników spośród ludności cywilnej, do wykorzystania ich jako żywych osłon w atakach niemieckich na pozycje powstańcze[2]. Z zeznań żołnierzy stacjonującego w Zegrzu 4. pułku grenadierów wschodniopruskich, przybyłego do Warszawy 3 sierpnia, wynika, iż otrzymali oni od niego rozkaz „zabijania wszystkich napotkanych mężczyzn, usuwania kobiet i dzieci i palenia domów”[3]. Stahel nakazał ponadto zlikwidować polskich więźniów, przetrzymywanych w zakładzie karnym przy ulicy Rakowieckiej na Mokotowie[4] oraz oficjalnie usankcjonował grabieże dokonywane przez niemieckich żołnierzy, pozwalając im zabierać wszystko co zechcą z tych domów, w których zaczął się pożar[5].
Po opuszczeniu Warszawy Stahel został oddelegowany do Bukaresztu, gdzie strona niemiecka spodziewała się wybuchu podobnego powstania jak w Warszawie. Po przewrocie wojskowym w Rumunii dokonanym przez króla Rumunii Michała, 23 sierpnia 1944 i zawarciu przez Królestwo Rumunii zawieszenia broni z ZSRR, internowany przez wojsko rumuńskie, a następnie aresztowany przez NKWD razem z marszałkiem Ionem Antonescu.
Zmarł 30 listopada 1955 w obozie jenieckim Wojkowo. Przyczyną śmierci był atak serca, pochowany na cmentarzu jenieckim opodal obozu.
W 2014 roku jeden z jego krewnych zażądał, aby Muzeum Powstania Warszawskiego usunęło z planszy dotyczącej generała określenie zbrodniarz wojenny. Umotywowano to tym, iż nie ma wyroku sądowego, który skazywałby generała Stahela za zbrodnie wojenne[6][7]. Jan Ołdakowski, dyrektor Muzeum Powstania Warszawskiego, odmówił zmiany podpisu[8]. Jak następnie ustalił IPN, istnieją podstawy prawne, by Stahel został określony mianem zbrodniarza wojennego[9][10].
Uwagi
edytuj- ↑ Odpowiednik generała dywizji w WP.
- ↑ Po zamachu na Hitlera 21 lipca 1944 Himmler przejął dowództwo nad wszystkimi siłami na zapleczu frontu od gen. Friedricha Fromma, współuczestnika sprzysiężenia Stauffenberga.
Przypisy
edytuj- ↑ Tadeusz Sawicki, Rozkaz Zdławić powstanie. Niemcy i ich sojusznicy w walce z powstaniem warszawskim, Wydawnictwo Bellona, Warszawa 2010, s. 17, 21.
- ↑ Antoni Przygoński, Powstanie warszawskie w sierpniu 1944, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988, s. 241.
- ↑ Adam Borkiewicz, Powstanie warszawskie 1944: zarys działań natury wojskowej, Warszawa: PAX, 1962., s. 108.
- ↑ Lesław M. Bartelski, Mokotów 1944, Warszawa: Wydawnictwo MON, 1971, s. 277.
- ↑ Protokół przesłuchania komendanta garnizonu Warszawa gen. Reinera Stahela, Moskwa: 25 sierpnia 1945 r., za: http://ipn.gov.pl/portal/pl/719/10337/Nieznane_dokumenty_z_Powstania_Warszawskiego.html.
- ↑ Rodzina hitlerowca chce pozwać Muzeum Powstania. „Nie nazywajcie go zbrodniarzem”. [w:] TVP.INFO [on-line]. Telewizja Polska S.A., 2014-11-04. [dostęp 2014-11-28].
- ↑ Reiner Stahel był zbrodniarzem. Muzeum Powstania Warszawskiego broni się przed oskarżeniami rodziny generała. [w:] Newsweek Polska [on-line]. Ringier Axel Springer Polska, 2014-11-06. [dostęp 2014-11-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-06)].
- ↑ TVN24: Wnuk nazisty chce pozwać Muzeum Powstania Warszawskiego. Wprost. [dostęp 2014-12-16]. (pol.).
- ↑ Ksawery Wardecki: Niemiecki generał to zbrodniarz. Życie Warszawy. [dostęp 2014-12-16]. (pol.).
- ↑ Nowe dowody zbrodni Stahela. Interia. [dostęp 2015-02-05]. (pol.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Stahel, Rainer Joseph Karl August. (ang.).