Rdestnica włosowata

Rdestnica włosowata
	; Rdestnica włosowata
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	żabieńcowce
Rodzina	rdestnicowate
Rodzaj	rdestnica
Gatunek	rdestnica włosowata
	Nazwa systematyczna
	Potamogeton trichoides Cham. & Schltdl.; Linnaea 2: 175 1827
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Multimedia w Wikimedia Commons

Rdestnica włosowata^[5] (Potamogeton trichoides Cham. & Schltdl.) – gatunek rośliny należący do rodziny rdestnicowatych (Potamogetonaceae).

Rozmieszczenie geograficzne

Występuje w Europie, Azji i Afryce^[6]. W Polsce osiąga północną granicę zasięgu i rośnie głównie w części południowej: na Górnym Śląsku, w dolinie Wisły od Kotliny Oświęcimskiej do Puław, w dolinie środkowego Sanu i w zachodniej Polsce. Na Pojezierzu Mazurskim i w Karpatach znana jest z nielicznych tylko stanowisk. W Karpatach do 2008 r. podano tylko cztery: staw w Świnnej Porębie, wyrobisko pożwirowe w Dąbrówce, w Rymanowie i Posadzie Leskiej (Góry Słonne)^[7].

Morfologia

Łodyga: Rozgałęziona i całkowicie zanurzona o długości do 80 cm. Kłącza brak, lub nitkowate i obłe, tworzące się dopiero pod koniec wegetacji^[7]. Zakorzenia się płytko poskręcanymi korzeniami. Na węzłach brak gruczołów, lub są one słabo rozwinięte^[8].
Liście: Wyłącznie podwodne, sterczące, bardzo sztywne i posiadające gruby nerw środkowy zajmujący 30-75% powierzchni blaszki liściowej oraz 2 nerwy boczne. Nerw główny dochodzi do szczytu blaszki. Bardzo rzadko tylko występują dobrze rozwinięte komórki powietrzne, zazwyczaj tworzą one wąski tylko pas u nasady liścia, lub brak ich w ogóle. Liście o kształcie szydlasto-równowąskim i zaostrzonych szczytach. Są włosowate; mają długość do 13 cm i szerokość do 1, wyjątkowo 1,8 mm, tak więc stosunek ich szerokości do długości wynosi 1:40 do 1:80. Występują zwykle półprzeźroczyste i nietrwałe przylistki o długości 0,5-2,7 cm i tępym szczycie. Mają barwę od zielonej do brunatnej i po wysuszeniu niewyraźne nerwy. Pochwy liściowe zamknięte i ciemno obrzeżone^[8].
Turiony: Powstają na szczytach bocznych odgałęzień łodygi i na łodydze głównej. Mają długość do 2,2 cm, są wąskie i podłużne, o barwie od ciemnozielonej do brązowozielonej. Posiadają 2-3 wąskie listki^[8].
Kwiaty: Wytwarzają się tuż pod powierzchnią wody, ale w trakcie dojrzewania na sztywnych szypułach wysuwają się tuż nad powierzchnię wody. Są to przeciętnie 5-kwiatowe kłosy^[7] o długości do 1 cm. Kwiaty obupłciowe z jednym lub dwoma słupkami. Szypuła ma długość do 7,5 cm i jest 3-9 razy dłuższa od kłosa^[8].
Owoce: Mniej więcej koliste orzeszki o długości do 3 mm, po wysuszeniu czerniejące. Mają prosty i krótki dzióbek (rostrum), na brzusznej stronie prostą listewkę guzki. W każdym kłosie dojrzewa zazwyczaj tylko jeden owoc, rzadko więcej^[8].
Gatunki podobne: Rdestnica grzebieniasta. Posiada w liściach przestwory międzykomórkowe. Odróżnia się także biało unerwionymi, otwartymi pochwami liściowymi^[8].

Biologia i ekologia

Rozwój: Bylina, hydrofit. Kwitnie od maja do końca lipca. Ma kwiaty przedsłupne, zapylane przez wiatr^[7]. Po zapyleniu owocostan pogrąża się w wodzie. Owoce mogą być roznoszone przez wodę (hydrochoria), mogą być zjadane przez ryby i ptaki wodne, ich nasiona przechodzą wówczas niestrawione przez ich układ pokarmowy. W ten sposób zwierzęta te rozprzestrzeniają nasiona (endozoochoria). Mogą się rozprzestrzeniać także po przyczepieniu się do odnóży lub piór ptaków (egzozoochoria)^[9]. Roślina może się rozmnażać także wegetatywnie przez turiony^[8].
Siedlisko: Występuje w stojących i wolno płynących płytkich wodach eutroficznych na różnego rodzaju podłożach: piaszczystych, gliniastych i organicznych. Jest wrażliwa na wysychanie, falowanie i wahania poziomu wody^[8]. Spotkać ją można w rowach melioracyjnych, starorzeczach i stawach. Często jest jedynym gatunkiem zasiedlającym świeżo powstałe zbiorniki wodne, później jednak występuje w zbiorowiskach wielogatunkowych^[7]. Gatunek charakterystyczny dla związku Potamion^[10].
Genetyka: Liczba chromosomów 2n = 26^[7].

Zagrożenia i ochrona

Gatunek umieszczony na polskiej czerwonej liście w kategorii NT (bliski zagrożenia)^[11].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2013-11-13] (ang.).
↑ The Plant List. [dostęp 2017-03-16].
↑ Potamogeton trichoides, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ Potamogeton trichoides na eMonocot [dostęp 2013-11-13].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Zalewska-Gałosz J., Oklejewicz K. Rdestnica włosowata. s. 416-417. W: Czerwona Księga Karpat Polskich, Kraków 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Klucz do oznaczania makrofitów dla potrzeb oceny stanu ekologicznego wód powierzchniowych. [dostęp 2017-03-15].
↑ Zbigniew Podbielkowski, Henryk Tomaszewicz: Zarys hydrobotaniki. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 1979. ISBN 83-01-00566-1.
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2013-11-13] (ang.).

[tpl-3] The Plant List. [dostęp 2017-03-16].

[iucn-4] Potamogeton trichoides, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[checklist2002-5] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

[6] Potamogeton trichoides na eMonocot [dostęp 2013-11-13].

[K-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Zalewska-Gałosz J., Oklejewicz K. Rdestnica włosowata. s. 416-417. W: Czerwona Księga Karpat Polskich, Kraków 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.

[makrofity-8] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Klucz do oznaczania makrofitów dla potrzeb oceny stanu ekologicznego wód powierzchniowych. [dostęp 2017-03-15].

[hydrobotanika-9] Zbigniew Podbielkowski, Henryk Tomaszewicz: Zarys hydrobotaniki. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 1979. ISBN 83-01-00566-1.

[10] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

[11] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[5]

[1]

[2]

[3]

[4]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]