Ras il-Wardija
Ras il-Wardija – przylądek w granicach San Lawrenz, na południowo-zachodnim wybrzeżu Gozo, Malta. Znajdują się tam pozostałości punicko-rzymskiego sanktuarium, odkrytego przez włoskich archeologów w latach sześćdziesiątych XX wieku. Teren ma prywatnego właściciela, jest w stanie podupadłym.
nr rej. 00002 (NICPMI) | |
Wykuta w skale sala w Ras il-Wardija | |
Państwo | |
---|---|
Miejscowość | |
Wyznanie |
świątynia punicka |
Rodzaj |
kompleks religijny, prawdopodobnie nimfeum |
Historia | |
Data budowy |
III wiek p.n.e. |
Data likwidacji |
IV w. |
Dane świątyni | |
Budulec | |
Stan obecny |
zaniedbany |
Położenie na mapie Malty | |
Położenie na mapie Morza Śródziemnego | |
36°02′11,8″N 14°11′13,3″E/36,036611 14,187028 |
Stanowisko
edytujRas il-Wardija było prawdopodobnie zamieszkałe po raz pierwszy w epoce brązu, około roku 1500 p.n.e. Około III wieku p.n.e.[1], podczas okresu punickiego powstał na tym terenie kompleks religijny, prawdopodobnie nimfeum. Ponieważ miejsce jest dobrze widoczne z morza, mogło też pełnić rolę latarni morskiej dla statków pływających pomiędzy wyspami maltańskimi a północną Afryką[2].
Miejsce pozostawało w użytkowaniu przez cały okres rzymski. Wydrapane krzyże na ścianach mogą sugerować, że ostatecznie zostało chrześcijańskim miejscem odprawiania obrządków religijnych[2]. Tak było do około IV wieku[1]. W okresie średniowiecznym mogła tutaj istnieć pustelnia[3].
Głównymi elementami strukturalnymi tego miejsca są:
- wykuta w skale prostokątna komnata, z niszami w ścianach
- wykuty w skale korytarz w kształcie litery T, wiodący do komnaty
- cysterna na wodę i studnia w kształcie dzwonu, obie wykute w skale
- pozostałości zewnętrznych struktur kamiennych, w tym ołtarza
Wspomniana kamienna struktura ma pewne podobieństwa do pozostałości punicko-rzymskiego sanktuarium w Tas-Silġ w Marsaxlokk[2].
Wykopaliska i historia współczesna
edytujTeren wokół Ras il-Wardija podczas II wojny światowej był wykorzystywany w celach obronnych[2]. Po raz pierwszy miejsce to było przeszukiwane pod względem archeologicznym przez Missione Archaeologica Italiana a Malta w latach 1964–1967[1]. Do czasów wykopalisk świątynia była dobrze zachowana, lecz od tamtego czasu popada w ruinę[4].
30 marca 1988 roku odkryto, że skaradzione zostało antyczne graffito wyryte na jednej ze ścian świątyni. Przedstawia ono ludzką postać z ramionami wyciągniętymi w kształcie krzyża. Sugerowano, że postać ta symbolizuje punicką boginię Tanit, lecz może to być również średniowieczne przedstawienie chrześcijańskiego krzyża. Skradzione graffito zostało odzyskane w czerwcu 2011 roku, jest teraz wystawiane w Muzeum Archeologii Gozo w Cittadelli[2].
Teren, na którym znajduje się sanktuarium, jest w rękach prywatnego właściciela, George’a Spiteri, i może być potrzebne jego zezwolenie na wejście na ten teren[4].
Sanktuarium umieszczone jest na liście National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands[1].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d Ras il-Wardija. National Inventory of the Cultural Property of the Maltese Islands, 2011-12-16. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-05-01)]. (ang.).
- ↑ a b c d e Ras il-Wardija – the return of the lost graffito. Superintendence of Cultural Heritage, 2011-06-03. [dostęp 2021-04-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-06-03)]. (ang.).
- ↑ Lino Bugeja: Gozo – a historical and scenic cornucopia. [w:] Times of Malta [on-line]. 2016-01-10. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-06-03)]. (ang.).
- ↑ a b Duncan Barry: Sanctuary advertised on Visit Gozo site but owner of land where temple stands has 'reservations'. [w:] The Malta Independent [on-line]. 2015-05-25. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-08-11)]. (ang.).