Rajiv Gandhi

indyjski polityk (premier Indii: 1984–1989)

Rajiv Gandhi (hindi राजीव गांधी; ur. 20 sierpnia 1944 w Bombaju, zm. 21 maja 1991 w Sriperumbudur) – polityk indyjski, premier Indii od 31 października 1984, kiedy to objął to stanowisko, gdy została zamordowana jego matka, Indira Gandhi. Z funkcji zrezygnował 2 grudnia 1989. Jego żoną była Sonia Gandhi. Zginął w zamachu zorganizowanym przez Tamilskie Tygrysy. Z zamiłowania krótkofalowiec, posiadał znak VU2RG[1].

Rajiv Gandhi
राजीव गांधी
Ilustracja
Rajiv Gandhi (1987)
Pełne imię i nazwisko

Rajiv Ratna Gandhi

Data i miejsce urodzenia

20 sierpnia 1944
Bombaj

Data i miejsce śmierci

21 maja 1991
Sriperumbudur

Premier Indii
Okres

od 31 października 1984
do 2 grudnia 1989

Przynależność polityczna

Indyjski Kongres Narodowy

Poprzednik

Indira Gandhi

Następca

Vishwanath Pratap Singh

podpis
Odznaczenia
Order Bharat Ratna (Indie)

Życiorys

edytuj

Młodość, edukacja i praca pilota

edytuj

Pochodził z najbardziej znanej indyjskiej rodziny politycznej. Jego dziadek Jawaharlal Nehru był ojcem indyjskiej niepodległości i pierwszym premierem Indii po odzyskaniu niepodległości. Rajiv Gandhi nie był spokrewniony z Mahathmą Gandhim, choć obydwaj mieli te same nazwiska. Jego ojciec, Feroze, był jednym z liderów Indyjskiego Kongresu Narodowego, działaczami partii była też jego matka Indira Gandhi oraz babka, Kamala Nehru. Indira Nehru i Feroze Gandhi pobrali się podczas pobytu w Anglii.

Rajiv urodził się w 1944 roku w Bombaju, w czasie gdy jego rodzice za działalność niepodległościową przebywali w brytyjskich więzieniach. W 1947 roku Jawaharlal Nehru został premierem niepodległych Indii, a rodzina Nehru zamieszkała w Allahabadzie, a następnie w Lucknow. W Lucknow, Feroze został redaktorem gazety National Herald założonej przez Motilala Nehru. W 1949 roku Indira i jej dzieci przenieśli się do Delhi, aby żyć razem z Jawaharlalem, Indira pomagała ojcu w wykonywaniu obowiązków premiera, pomagając mu w domu. Tymczasem Feroze pozostał w Lucknow. W 1952 roku, Indira pomogła Feroze poprowadzić kampanię w wyborach do Parlamentu Indii. Po uzyskaniu mandatu, Feroze przeniósł się do Delhi. W późniejszym okresie rodzina Gandhi pokłóciła się jednak na dwa lata przed śmiercią Feroze w 1958 roku, rodzina pogodziła się i spędziła wspólne wakacje w Kaszmirze. Feroze zmarł dwa lata później, w 1960 roku. W chwili śmierci ojca, Rajiv uczył się w prywatnej szkole z internatem, Doon School, w Dehradun. W 1961 roku rozpoczął studia w Londynie. W 1962 roku zaproponowano mu miejsce w Trinity College na Uniwersytecie Cambridge aby studiował inżynierię. Rajiv mieszkał i uczył się w Cambridge do 1965 roku, jednak nie ukończył studiów inżynierskich. W 1966 roku przyjął propozycję studiów na Imperial College w Londynie, opuszczając studia po roku. Rajiv po powrocie do Indii rozpoczął pracę jako pilot w indyjskich liniach lotniczych. W 1966 jego matka została premierem, Rajiv nie interesował się jednak polityką i nie mieszkał regularnie w Nowym Delhi w rezydencji premiera. W 1970 roku urodziło się jego pierwsze dziecko Rahul Gandhi, w 1972 roku urodziła się córka Rajiva, Priyanka Gandhi. Młodszy brat Rajiva, Sanjay został doradcą matki, Rajiv dalej pozostawał z dala od polityki.

Początek kariery politycznej

edytuj

Po śmierci jego młodszego brata w 1980 roku, Gandhi został namówiony przez matkę i polityków IKN do wejścia do polityki. On i jego żona byli początkowo przeciwni temu pomysłowi, a on sam publicznie oświadczył, że nie chce zastąpić na funkcji doradcy swojego zmarłego brata. Niemniej jednak, w końcu ogłosił swoją kandydaturę do parlamentu. Jego wejście do polityki zostało skrytykowane przez opozycję. Rajiv w 1982 roku razem z bliskim przyjacielem, a następnie ministrem sportu Sardarą Butą Singhiem został członkiem Komitetu Organizacyjnego Igrzysk Azjatyckich w 1982 roku jako przewodniczący komisji. W lutym 1981 roku Gandhi został doradcą politycznym matki a wkrótce został prezesem Kongresu Młodzieży – młodzieżówki IKN[2]. Gdy jego matka, Indira, została zamordowana przez sikhijskich ekstremistów w dniu 31 października 1984 roku, Rajiv przebywał w Zachodnim Bengalu. Minister Sardar Buta Singh i przewodniczący Kongresu Zail Singh namówili Rajiva aby został premierem Indii. W okresie narastającego napięcia między sikhami a hindusami, wielu polityków w tym Rajiv było oskarżanych przez sikhów o polityczne wykorzystanie zamachu i wzniecanie niepokojów. Wkrótce po objęciu urzędu premiera, Rajiv poprosił prezydenta Zaila Singha o rozwiązanie parlamentu i zwołanie nowych wyborów. W przyśpieszonych wyborach Kongres odniósł miażdżące zwycięstwo, odnosząc największą liczbę mandatów w historii indyjskiego parlamentu. Jako premier był postrzegany jako młody reformator, wolny od korupcji wcześniejszych pokoleń indyjskich polityków[3].

Jako premier

edytuj
 
Rajiv Gandhi i Ram Kishore Shukla w 1988 roku

Gandhi zmodernizował i unowocześnił indyjską gospodarkę. Jako premier zwiększył wsparcie finansowe rządu dla nauki i techniki, zmniejszył import, podatki i cła na przemysł oparty na technologii, a zwłaszcza komputery, linie lotnicze, obronę i telekomunikację. W 1986 roku ogłosił krajową politykę modernizacji edukacji i rozszerzył studia wyższe w całych Indiach. W 1986 roku założył system Jawahar Navodaya Vidyalaya, zapewniający wiejskiej części społeczeństwa, bezpłatną edukację do 12 klasy[4]. W tym samym roku utworzył MTNL, rozwijając system który po zreformowaniu był lepiej znany jako PCO, polegał on na rozmieszczaniu telefonów na obszarach wiejskich[5]. Znacznie zmniejszył licencję Raj, co w okresie po 1990 roku umożliwiło osobom prywatnym i przedsiębiorcom zakup kapitału, dóbr konsumpcyjnych bez biurokratycznych ograniczeń[6]. Rajiv rozpoczął kampanię policyjno-wojskową mającą na celu likwidację terroryzmu w Pendżabie w dużej mierze zamieszkanego przez Sikhów[7].

 
Rajiv Gandhi i indyjscy wojskowi

Polityka zagraniczna Rajiva Gandhiego mimo jego zbliżonych do matki, lewicowo-socjalistycznych poglądów różniła się od kierunku wyznaczonego przez jego matkę. Poprawił on stosunki ze Stanami Zjednoczonymi i rozszerzył współpracę gospodarczą i naukową z tym państwem, w okresie rządów Indiry jej program polityki zagranicznej polegał m.in. na polepszeniu stosunków z ZSRR kosztem stosunków z USA[8]. Gandhi był współorganizatorem wspólnej sesji Kongresu USA i Indii. W czasie wizyty w ZSRR spotkał się z premierem Nikołajem Tichonowem, Andriejem Gromyko i sekretarzem generalnym KPZR Michaiłem Gorbaczowem. W czasie jego rządów poprawiono stosunki ze Sri Lanką. Poprzednie gabinety rządowe utrzymywały przyjazne stosunki z socjalistycznymi rządami w latach 60. i 70., jednak relacje indyjsko-cejlońskie zmieniły się po przejęciu władzy na wyspie prawicowej Zjednoczonej Partii Narodowej i konflikcie syngaleskiego rządu z tamilskimi separatystami z Tamilskich Tygrysów. 29 lipca 1987 roku Gandhi i prezydent Sri Lanki Junius Richard Jayewardene podpisali układ o przyjaźni indyjsko-cejlońskiej. Następnego dnia, 30 lipca, doszło do nieudanej próby zamachu na Gandhiego, premier w czasie warty honorowej został uderzony w tył głowy przez młodego syngaleskiego ekstremistę, kadeta marynarki Vijayamunige Rohana de Silvę podczas odbierania warty honorowej[9][10]. Rohan dokonał zamachu ze względu na rzekome indyjskie wsparcie dla Tamilów. W czasie swoich rządów udzielił wsparcia rządowi Sri Lanki wysyłając na wyspę Indyjskie Siły Pokojowe. W 1988 roku udzielił wsparcia legalnemu rządowi Malediwów w czasie zamachu stanu przeprowadzonego przez Organizację Wyzwolenia Ludu Tamilskiego Ilamu w 1988 roku.

Zamach na Gandhiego

edytuj
 
Mozaika upamiętniająca Gandhiego w Sriperumbudur

Ostatnie publiczne spotkanie Rajiva Gandhiego odbyło się w Sriperumbudur w dniu 21 maja 1991 roku. Spotkał tam się z wyborcami jako kandydat do Lok Sriperumbudur Sabha, indyjskiego parlamentu jako kandydat Kongresu. Zamach został przeprowadzony przez terrorystów z tamilskiej organizacji separatystycznej Tamilskie Tygrysy. O godzinie 10:21, kobieta (później zidentyfikowana jako Thenmozhi Rajaratnam) zbliżyła się do Rajiva Gandhiego i przywitała się z nim. Zgodnie z indyjską tradycją, witając się, pochyliła się, by dotknąć jego stóp. W tym samym momencie zdetonowała pas z ładunkiem z 700 gramami RDX, schowanymi pod jej suknią[11]. Wybuch zabił Rajiva Gandhiego, terrorystkę oraz 14 innych osób. Cały zamach został nagrany przez lokalnego fotografa, którego aparat i film zostały znalezione na miejscu zamachu. Sam kamerzysta zginął w wybuchu, jednak aparat został nienaruszony. Okaleczone ciało Rajiva Gandhiego zostało przewiezione do All India Institute of Medical Sciences w Nowym Delhi, gdzie jego zwłoki zostały zabalsamowane[12]. Pogrzeb Gandhiego odbył się 24 maja 1991 roku. Jego pogrzeb był transmitowany na żywo w kraju i zagranicą; w pogrzebie uczestniczyli dostojnicy z ponad 60 państw świata[13]. Gandhi został poddany kremacji nad brzegiem rzeki Jamuna, w pobliżu miejsc, gdzie złożono prochy jego matki, brata, dziadka i Mahatmy Gandhiego. Dzisiaj miejsce, gdzie został poddany kremacji, jest znane jako Vir bhumi. Według wyroku Sądu Najwyższego morderstwo zostało przeprowadzone z powodu animozji Tamilskich Tygrysów do Rajiva Gandhiego (który jako premier wysłał na Sri Lankę Indyjskie Siły Pokojowe) i pomocy udzielonej przez Indie rządowi Malediwów w czasie zamachu stanu przeprowadzonego przez Organizację Wyzwolenia Ludu Tamilskiego Ilamu w 1988 roku. W sprawozdaniu Komisji Jain o udział w zabójstwie Gandhiego podejrzane były różne osoby i agencje. Wśród nich znalazł się kontrowersyjny, radykalny duchowny Chandraswami, który według jednej z wersji miał sfinansować zamach[14]. Członek pięcioosobowej grupy tamilskich separatystów, S Nalini Sriharan, został aresztowany w dniu 14 czerwca 1991, a następnie wraz z 25 innymi terrorystami skazany na śmierć 28 stycznia 1998 roku. Ostatecznie wyroki śmierci zapadły na jedynie czterech terrorystach, w tym na Nalinim. Nalini twierdził, że żałuje zabójstwa byłego premiera i że prawdziwi spiskowcy nie zostali jeszcze ujęci; złożył wniosek do prezydenta Indii o uniewinnienie, który został jednak odrzucony. Burzę wywołało sprawozdanie okresowe komisji Jain, w którym o rolę w zamachu oskarżony został tamilski polityk M. Karunanidhi. Anton Balasingham, rzecznik Tamilskich Tygrysów, w wywiadzie dla indyjskiej stacji telewizyjnej Indian NDTV uznał, że zabójstwo było wielką tragedią, której głęboko żałuje[15][16].

Upamiętnienie

edytuj
 
Vir Bhumi, miejsce w Delhi, gdzie zostało skremowane ciało Rajiva Gandhiego, jego matki, brata, dziadka oraz Mahatmy Gandhiego
 
Memoriał Rajiva Gandhiego w Sriperumbudur

W miejscu morderstwa wybudowany został memoriał na cześć Rajiva Gandhiego. Lotnisko wybudowane w Hyderabad otrzymało nazwę Rajiv Gandhi International Airport, a jego inauguracji przewodniczyła Sonia Gandhi. Jego imię nosi również Rajeev Gandhi Memorial Boarding School w Sheopur. W 1992 roku powołano nowy order państwowy, Rajiv Gandhi National Sadbhavana Award.

Przypisy

edytuj
  1. „HAMs to meet at SEANET”. Retrieved 19 February 2011.
  2. Meena Agrawal Rajiv Gandhi 2004 s. 25.
  3. „End of the road”. Frontline. 2 January 2005. Retrieved 19 February 2011.
  4. „Rajiv Gandhi aimed at value based education in rural India through JNVs”. Pressbrief. Retrieved 19 February 2011. basearticles.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-05-11)].
  5. „MTNL Letter”. 16 September 2009. Retrieved 19 February 2011.
  6. Unequal effects of Liberalisation – Dismantling the license raj in India.
  7. „Bad to Worse”. The Economist. Retrieved 19 February 2011. highbeam.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-04-29)].
  8. „Rajiv Gandhi Biography – Rajiv Gandhi Life & Profile”. Culturalindia.net. Retrieved 7 March 2010.
  9. July 30, 1987 (30 July 1987). „Sri Lankan in Honor Guard Attacks Gandhi”. Los Angeles Times. Retrieved 19 January 2013. Text „Associated Press”.
  10. „Nation special”. Nation. 1987-07-30. Retrieved 2013-01-19. nation.lk. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-03)].
  11. Ramesh Vinayak (1 February 1999). „The Nation: Terrorism: The RDX Files”. India-today.com. Retrieved 7 March 2010. india-today.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-10-09)].
  12. Meenakshi Ahluwalia Assassination of Rajiv Gandhi s. 70.
  13. Essay (1991-05-21). „Assassination of Rajiv Gandhi and its aftermath”. Knowledge Hub. Retrieved 2013-01-19. publishyourarticles.net. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-04-30)].
  14. Rtiu Sarin (11 July 1998). „Probe Chandraswami’s role in Rajiv case – Jain report”. The Indian Express. Retrieved 7 March 2010. expressindia.indianexpress.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-24)].
  15. „We deeply regret Rajiv’s death: LTTE”. The Indian Express. 27 June 2006. Retrieved 7 March 2010.
  16. „Tamil Tiger ‘regret’ over Gandhi”. BBC News. 27 June 2006. Retrieved 7 March 2010.

Bibliografia

edytuj
  • Kronika 1991, Wydawnictwo „Kronika” – Marian B. Michalik, Warszawa, 1991, ISBN 83-900331-1-9, s. 135
  • Sachi Sri Kantha; Prabhakaran Phenomenon, Lively Comet Imprint, 2005; s 207–352
  • Working with Rajiv Gandhi R.D. Pradhan
  • Mani Shankar Aiyar Remembering Rajiv, Rupa, New Delhi, 1992

Linki zewnętrzne

edytuj