Rękawiczki

Rękawiczki – zaliczane do galanterii okrycie dłoni, z różnej długości mankietem zakrywającym przedramię, noszone dla ozdoby, ochrony przed chłodem, brudzącymi lub szkodliwymi substancjami.

Kolekcja rękawiczek.

Rękawiczki z haftowanym mankietem. Metropolitan Museum of Art

Historia rękawiczek

Rękawice płytowe, XVI wiek

Rękawice znano już w starożytnym Egipcie, Grecji i Rzymie, gdzie stosowano je dla ochrony przed zimnem, ubrudzeniem rąk, przed skaleczeniem przy pracy. Podczas prac polowych noszono rękawice w formie woreczków. Grecy i Rzymianie nakładali na palce osłonki także podczas jedzenia (jedzono palcami). Chrześcijanie podczas sprawowania liturgii stosowali rękawiczki już w średniowieczu. Stały się one symbolem godności i władzy, najpierw biskupiej, potem także świeckiej. Metalowe rękawice stosowano do zbroi rycerskiej.

Mitynki. Amsterdam Museum

Około 1000 roku rękawice pojawiły się w stroju kobiecym. Wyrabiane je ze skóry, także futerkowej, z tkanin, filcu, a w XIII wieku pojawiły się pierwsze dziane rękawice. W XVIII wieku stały się bardzo popularne, początkowo używały je tylko zamożniejsze niewiasty. Charakterystyczne dla tego okresu są zwłaszcza długie rękawice, zakrywające całe ręce do sukni z krótkimi rękawami. Takie rękawiczki później zakładano do sukni balowych. Występowały one w postaci pięciopalczastej lub jako tzw. mitynki lub mitenki, rękawiczki bez palców, okrywające palce do połowy lub z jednym palcem i klapką zakrywającą pozostałe (znane już od przełomu XIV i XV wieku). Wykonane były z tkanin jedwabnych, wełnianych lub dzianin a także koronki. Pod koniec XVIII wieku także ubogie osoby nosiły okrycia dłoni zrobione samodzielnie z białych nici, głównie jednopalczaste.

W różnych epokach okrycia dłoni były różnie zdobione np. haftem, wyszywane perłami i kamieniami szlachetnymi, złotymi guzikami, frędzlami. Szczególnym rodzajem rękawiczek znanym w pierwszej połowie XVI wieku były tzw. rękawiczki rzezane, które charakteryzowały się rozcięciami na palcach w ich zgięciach. Do lat trzydziestych XIX wieku rękawiczki sprowadzano głównie z zagranicy. Później zaczęto produkować je także w Polsce. Znani rękawicznicy to Gross w Warszawie, Niwet, Schipold, Sandman.

Rodzaje rękawiczek

Ze względu na kształt

• pięciopalcowe
• z jednym palcem
• mitynki, mitenki - z odsłoniętymi palcami

Ze względu na wykonanie

• rękawiczki niciane, koronkowe
• rękawiczki z dzianiny: jedwabne, bawełniane, wełniane
• rękawiczki skórkowe: glacé, irchowe, welurowe, zamszowe, nappa, pekari
• z tworzyw sztucznych, lateksu, gumy

Wyrabianie rękawiczek to rękawicznictwo, a rzemieślnik zajmujący się tym to rękawicznik. Wytwórcy rękawic w przeszłości zrzeszali się w cechach. Cechy rękawiczników wyodrębniono we Francji w 1190 roku, w Polsce, w Krakowie w 1440 roku. Wyprawianie skór na rękawiczki to białoskórnictwo.

Rękawice specjalne

• w zajęciach (odzież ochronna)
  • rękawice gospodarskie
  • rękawice przemysłowe
  • rękawica sokolnika
  • rękawiczki medyczne

Rękawica z lateksu

Lateksowe, sterylizowane rękawiczki zakładane są przez personel medyczny w celu zapobieżenia zakażenia rany obsługiwanego pacjenta oraz zarażenia siebie czynnikami zakaźnymi mogącymi znajdować się we krwi, płynach ustrojowych, wydzielinach i wydalinach pacjenta. Współcześnie stosuje się także rękawice nitrylowe, winylowe.

• w sporcie
  • rękawiczki rowerowe
  • rękawice do walki na pięści
    Najprostsze rękawice były tworzone z rzemieni ze skóry wołowej, którymi ciasno owijano dłonie.
  • rękawice bokserskie
  • naparstnik - rękawica łucznika
  • rękawice bramkarza
  • rękawice narciarskie i do innych sportów zimowych, często z ochraniaczami.
• w informatyce
  • rękawice VR umożliwiające odbieranie wrażeń dotykowych w komputerowych systemach sztucznej rzeczywistości.

Rękawice w kulturze

• W obyczajach średniowiecznych
  • rękawice były symbolem prawa i władzy; noszenie pięciopalcowych rękawiczek było przywilejem szlachty, symbolem stanu szlacheckiego
  • rękawice należały do insygniów cesarskich
  • suzeren po przyjęciu od wasala przysięgi wierności wręczał mu rękawicę, laskę lub kopię, stanowiącą symbol oddania mu lenna (zobacz: inwestytura)
  • rzucenie rękawicy (zastępczy symbol uderzenia ręką, spoliczkowania) oznaczało wyzwanie na pojedynek, podjęcie rękawicy oznaczało przyjęcie wyzwania
  • rękawiczka u kapelusza lub hełmu rycerskiego oznaczała oddanie się damie serca, rękojmię miłości
• w wolnomularstwie białe rękawiczki oznaczające pracę i czystość moralną są elementem stroju rytualnego
• w symbolice
  • władza, godność, szlachectwo, honor rycerski
  • siła, wyzwanie, ochrona, obrona
  • poselstwo, nowina, pozdrowienie, powitanie
  • rękawica to tajemnica, ukrywanie tożsamości, niecne zamiary
  • zdejmowanie prawej rękawicy oznaczało pokojowe zamiary, szczerość, do dziś pozostało jako element savoir-vivre'u przy powitaniu
  • czystość i godność oznacza użycie rękawiczek w tradycji Kościoła katolickiego

Rękawiczki w powiedzeniach

• o ubogiej szlachcie mówiono: "nago – a w rękawicach, z kordem – a boso"
• Robić coś w rękawiczkach oznacza postępowanie delikatne, taktowne, dyplomatyczne, także - bez "brudzenia sobie rąk"
• Pracować w rękawicach – robić coś niezgrabnie, byle jak
• Zmieniać jak rękawiczki – zmieniać łatwo, często.
• Znoszone rękawiczki – kobieta "z przeszłością"
• Pasuje jak rękawiczka – przylega dobrze, dokładnie
• Czysta rękawiczka kryje brudne ręce – pozory, łapówkarstwo

Cytaty

"...Strój także szlachcianek
Najuboższych różni się od chłopskich katanek:
...
I żną zboże, a nawet przędą w rękawiczkach."
A. Mickiewicz, "Pan Tadeusz", 6,390-394

Zobacz też

• Rękawica (zbroja)