Różanka (województwo dolnośląskie)
Różanka (niem. Rosenthal[5]) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim w powiecie kłodzkim, w gminie Międzylesie, w Sudetach, w Kotlinie Kłodzkiej, w odległości około 8 km od Międzylesia.
| wieś | |
 Kościół Wniebowzięcia NMP w Różance | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
410-580[2] m n.p.m. |
| Liczba ludności (III 2011) |
345[3] |
| Strefa numeracyjna |
74 |
| Kod pocztowy |
57-530[4] |
| Tablice rejestracyjne |
DKL |
| SIMC |
0853850 |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu kłodzkiego  | |
Położenie na mapie gminy Międzylesie  | |
 50°10′21″N 16°37′56″E/50,172500 16,632222[1]
| |
| Strona internetowa | |
Położenie
edytujDuża wieś łańcuchowa położona w południowej części Gór Bystrzyckich, kilka kilometrów na północny zachód od Międzylesia, nad potokiem Różana, na wysokości około 410–580 m n.p.m.[2] Przez miejscowość przebiega Autostrada Sudecka – widokowa trasa wiodąca z Międzylesia na przełęcz Polskie Wrota oraz droga z Domaszkowa do Niemojowa[2].
Podział administracyjny
edytujW latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie wałbrzyskim.
Historia
edytujRóżanka powstała w XIII wieku, pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1358 roku[6]. Na przełomie XIII i XIV wieku miejscowość należała do klasztoru cystersów w Kamieńcu Ząbkowickim, później wchodziła w skład feudalnego "państwa" z siedzibą na zamku Szczerba (tzw. "państwo śnielińskie") jako wieś służebna[6]. W XV wieku w Różance znajdowała się huta szkła[6]. Od roku 1684 wieś należała do hrabiego Althanna, a od 1803 roku jej właścicielem był Anton Alexander von Magnis[6]. W okolicy wydobywano rudę żelaza i wapień, z którego wypalano wapno[6]. W XVIII i XIX wieku wieś była ośrodkiem tkactwa. Po trzeciej wojnie śląskiej (1756–1763) wzniesiono tu wiele zabudowań o charakterze miejskim, m.in. manufaktury przędzalnicze przedsiębiorcy Ludwiga z niedalekiego Międzylesia[7]. W roku 1840 część wsi należała do Marianny Orańskiej, istniały tu w tym czasie: sześć młynów wodnych, olejarnia, bielnik, tartak, wytwórnia potażu, browar, dwie gorzelnie i wapiennik[6]. Aż do XIX w. mieścił się tu zarząd dóbr śnielińskich[7]. Pod koniec XIX wieku Różanka nabrała znaczenia turystycznego jako punkt wypadowy wycieczek do zamku Szczerba i Solnej Jamy[6]. W 1978 roku były tu 64 gospodarstwa rolne[2]. Obecnie Różanka ma charakter wsi rolniczo-letniskowej[2].
Zabytki
edytujDo wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są obiekty[8]:
- Kościół parafialny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny z 1661 roku, barokowy, przebudowany w 1755 roku i na początku XX wieku[2]. Wewnątrz jest ołtarz z lat 1762–1768 i ambona z 1753 roku dłuta Michała Ignacego Klahra Młodszego[2]. Jest tam również prospekt organowy z 1787 roku i chrzcielnica z pierwszej połowy XVIII wieku.
- plebania, (dom nr 15), z drugiej połowy XVIII wieku, przebudowana w czwartej ćwierci XIX wieku,
- budynek gospodarczy, z czwartej ćwierci XVIII wieku, przebudowany w końcu XIX wieku,
- dwór, obecnie (dom nr 1), z pierwszej połowy XVII wieku, przebudowany w XVIII wieku,
- dom nr 6 (dawniej nr 111), z XIX wieku,
- dom nr 10 (dawniej nr 3), z końca XVIII wieku,
- dom nr 18 (dawniej nr 95), z XVII wieku, przebudowany w pierwszej połowie XIX wieku,
- dom nr 52 (dawniej nr 11), z 1770 roku,
- dom nr 54 (dawniej nr 13), z końca XVIII wieku.
Inne zabytki[2]:
- wiele budynków – chat sudeckich z XVIII i XIX w.
Szlaki turystyczne
edytujPrzez wieś prowadzi szlak turystyczny[9]:
z Międzylesia na Przełęcz Spalona.
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 117485
- ↑ a b c d e f g h Słownik geografii turystycznej Sudetów. redakcja Marek Staffa. T. 14: Góry Bystrzyckie i Orlickie. Warszawa; Kraków: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, 1992, s. 206-213. ISBN 83-7005-340-8.
- ↑ GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1102 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ M. Choroś, Ł. Jarczak, Słownik nazw miejscowych Dolnego Śląska, Opole 1995, s. 102.
- ↑ a b c d e f g Waldemar Brygier, Tomasz Dudziak: Ziemia Kłodzka. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2010, s. 428, 429. ISBN 978-83-89188-95-3.
- ↑ a b Zbygniew Martynowski, Krzysztof R. Mazurski: Sudety. Ziemia Kłodzka i Góry Opawskie, Sport i Turystyka, Warszawa 1978, s. 253
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 77–78. [dostęp 2012-08-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].
- ↑ Mapa szlaków turystycznych. [dostęp 2018-04-02].
Bibliografia
edytuj- Słownik geografii turystycznej Sudetów. Marek Staffa (redakcja). T. 14: Góry Bystrzyckie i Orlickie. Warszawa; Kraków: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, 1992, ISBN 83-7005-340-8.
- Waldemar Brygier, Tomasz Dudziak, Iwona Chomiak, Ziemia Kłodzka, Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2011, ISBN 978-83-89188-95-3, OCLC 751422625.
- Piotr Kensicki, Piotr Marchewka, Różanka, bez miejsca i roku wydania, Stowarzyszenie „Przyjaciół Różanki”.
- Bogusław Stecki, Międzylesie i okolice, Wrocław 2006: Wydawnictwo I-BiS, s. 37–38.
- Maximilian Tschitschke, Geschichte der Pfarrei Rosenthal in der Grafschaft Glatz [Dzieje parafii Różanka w hrabstwie kłodzkim], Habelschwerdt [Bystrzyca Kłodzka] 1907: J. Wolf.