Pyzówka
Pyzówka – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie nowotarskim, w gminie Nowy Targ, w małej kotlinie podgórskiej w obszarze źródeł potoku Obroczna. Nad Pyzówką góruje niewysoki grzbiet górski Janiłówki i Trubacza[3]. Na pograniczu Lasku oraz Pyzówki (ok. 2 km od centrum wsi) znajduje się przystanek kolejowy, posiadający regularne połączenia Regio do Krakowa i Zakopanego.
| wieś | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) |
1020 |
| Strefa numeracyjna |
18 |
| Kod pocztowy |
34-404[2] |
| Tablice rejestracyjne |
KNT |
| SIMC |
0457521 |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Nowy Targ  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu nowotarskiego  | |
 49°30′55″N 19°56′15″E/49,515278 19,937500[1]
| |
Położenie
edytujMiejscowość leży w kotlinie Orawsko-Nowotarskiej[4], na wysokości 700–750 m n.p.m., przy trzech głównych ulicach (Podhalańska, Turystyczna i Władysława Orkana), które zbiegają się przy małym placyku (Jana Kazimierza), gdzie stoi kaplica Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny. Zabudowę tworzą małe osiedla, które noszą nazwy: Kowole, Lalikówka, Zagroda, Drągówka, Sołtystwo, Knapówka, Pasternik. Najwyżej położone domy wznoszą się na stoku Janiłówki, na osiedlach Grapa i Rabice. Lasy świerkowe w rejonie Trubacza noszą nazwy: Okrąg, Bieskid, Bucznik. Za granicą morawczyńską znajduje się las Trąbówka i Do Młak, a za granicą z Laskiem las Mazurka. Nad wsią od strony południowo-wschodniej wznosi się Brześcina. Północne stoki tego wzniesienia nadają się do uprawiania narciarstwa zjazdowego[5].
Historia
edytujWieś królewska Śreniawa, położona w drugiej połowie XVI wieku w powiecie sądeckim województwa krakowskiego, należała do tenuty nowotarskiej[6].
W 1606 r. wieś założył dzierżawca starostwa nowotarskiego Jan Pieniążek, który w roku 1596 otrzymał od króla Zygmunta III Wazy przywilej zakładania osad w starostwie. Według lustracji z 1638 roku było tu sołtystwo, trzynastu zarębników płacących podatek po 10 złotych oraz zagrodnicy płacący po 2 złote, dający przędzę po 3 łokcie, a także składający daninę ze słomy. Zarębnicy odrabiali po 12 dni w roku pańszczyzny, a zagrodnicy po 6 dni w roku. Folwark ten został zlikwidowany w połowie XVIII wieku; ziemię rozparcelowano i rozdano chłopom. We wsi było wówczas 14 ról i sołtystwo, o czym do dziś świadczy nazwa roli Sołtystwo w środku wsi. Sołtystwem władali wtedy Jan i Regina Czerwińscy, którzy otrzymali przywilej własności od króla Augusta III w 1750 roku. W okresie zaborów Pyzówka wchodziła w skład cesarskich dóbr kameralnych. Sekcja klikuszowska obejmowała wsie Niwa, Obidowa, Klikuszowa, Lasek, Morawczyna, Pyzówka, Pieniążkowice, Dział, Załuczne i Długopole. W 1819 r. wieś sprzedano Sebastianowi Stadnickiemu. Ponownie założono folwark w Pyzówce, w którym chłopi odrabiali pańszczyznę[7].
W 1899 r. przez przełęcz Sieniawską, pomiędzy Pyzówką a Klikuszową, poprowadzono linię kolejową z Chabówki do Zakopanego. W 1932 r. powstała OSP w Pyzówce[8].
Do 1950 r. działał we wsi tartak Jana Parzygnata napędzany kołem nasiębiernym[9]. W 1954 r. wybudowano budynek przystanku kolejowego. W latach 1956–57 wybudowano Dom Ludowy, w latach 1958-59 przeprowadzono elektryfikację wsi, a w latach 1964-65 wzniesiono budynek szkoły. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.
29 maja 2001 r. nad miejscowością przeszła trąba powietrzna[3].
W 2007 r. reaktywowano Klub Sportowy Krokus Pyzówka. Od 2019 roku drużyna piłki nożnej bierze udział w rozgrywkach B Klasy[10]. Przy szkole podstawowej w latach 2010–2013 wybudowano boisko piłkarskie[11], a w latach 2014–2015 salę gimnastyczną[12].
Urodził się tu Władysław Smereczyński (ur. 10 października 1895, zm. 17 lipca 1958 w Świdrze) – podpułkownik piechoty Wojska Polskiego, komendant Okręgu Lwów Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej od października 1941 roku do grudnia 1942 roku, komendant Okręgu Stanisławów ZWZ-1 w latach 1940–1941, komendant Okręgu Stanisławów ZWZ od września do października 1941 roku.
Parafia Kościoła rzymskokatolickiego
edytujW 1786 r. Pyzówka należała do parafii w Klikuszowej. Podczas dwudziestolecia międzywojennego wybudowano kaplicę Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny. 1 grudnia 1984 r. kardynał Franciszek Macharski utworzył parafię w Pyzówce[13].
Na południe od kościoła, przy ulicy Władysława Orkana, znajduje się cmentarz parafialny.
- Galeria
-
Kościół parafialny w Pyzówce -
Stacja kolejowa Pyzówka -
Pyzówka (przysiółek Grapa) -
Widok na Tatry
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 113568
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1068 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b http://pyzowka.ugnowytarg.pl
- ↑ Pyzówka - położenie, atrakcje, turystyka, historia, zabytki [online], holidon.pl [dostęp 2021-11-11] (pol.).
- ↑ Pyzówka - historia, zabytki, atrakcje turystyczne [online] (pol.).
- ↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 97.
- ↑ Strona wsi Pyzówka [online], 25 października 2010 (pol.).
- ↑ 75-lecie OSP w Pyzówce | Strona wsi Pyzówka [online], pyzowka.ugnowytarg.pl [dostęp 2021-11-11].
- ↑ Henryk Jost, Ludowe tartaki i gonciarnie podhalańskie (próba monografii), Muzeum Tatrzańskie, Zakopane, 1989, s. 55
- ↑ Skarb - Krokus Pyzówka [online], www.90minut.pl [dostęp 2021-11-11].
- ↑ Uroczyste otwarcie boiska sportowego 20.07.2014 | Strona wsi Pyzówka [online], pyzowka.ugnowytarg.pl [dostęp 2021-11-11].
- ↑ Otwarcie sali gimnastycznej 8.12.2015 | Strona wsi Pyzówka [online], pyzowka.ugnowytarg.pl [dostęp 2021-11-11].
- ↑ Parafia | Strona wsi Pyzówka [online], pyzowka.ugnowytarg.pl [dostęp 2021-11-11].