Wikipedia

Pytanie prejudycjalne

instytucja z obszaru prawa Unii Europejskiej

Pytanie prejudycjalne – instytucja z obszaru prawa Unii Europejskiej regulowana przez art. 19 (dawny art. 35) ust. 3 lit. b) Traktatu o Unii Europejskiej (TUE) oraz art. 267 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE). Na tej podstawie sądy państw członkowskich Unii Europejskiej zwracają się do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) z pytaniami dotyczącymi „wykładni Traktatów, ważności i wykładni aktów przyjętych przez instytucje, organy lub jednostki organizacyjne Unii”. W przypadku badania ważności pochodnego prawa unijnego TSUE bada zarówno to, czy jest on zgodny z prawem pierwotnym, jak i to czy został on przyjęty zgodnie z obowiązującymi procedurami[1]. TSUE nie jest umocowany do badania ważności prawa pierwotnego, a więc nie może orzekać w sprawie traktatów założycielskich. Celem wprowadzenia formuły pytań prejudycjalnych jest jednolite stosowanie prawa oraz spójna wykładnia przepisów na terenie Unii Europejskiej[2][3][4]. Procedura opiera się na ścisłej współpracy między Trybunałem a sądami państw członkowskich[5]. W wyniku rozpoznania pytania prejudycjalnego TSUE wydaje tzw. orzeczenia wstępne zwane też orzeczeniami prejudycjalnymi.

Emblemat Trybunału Sprawiedliwości UE

Terminologia

edytuj

W polskiej literaturze prawniczej ukształtowało się kilka zróżnicowanych terminów odnoszących się do pytania prejudycjalnego: odesłanie prejudycjalne, pytanie wstępne, zapytanie wstępne, zagadnienie wstępne[6], kwestia wstępna, pytanie prawne[7]. Brak ujednoliconego nazewnictwa wynika z faktu, że w polskim porządku prawnym nie występuje instytucja pytania prejudycjalnego. Zbliżoną procedurą są w Polsce zapytania prawne kierowane do Naczelnego Sądu Administracyjnego lub Sądu Najwyższego[6].

Podstawa prawna

edytuj

Formuła pytania prejudycjalnego została wprowadzona 18 kwietnia 1951 na podstawie art. 41 Traktatu paryskiego ustanawiającego Europejską Wspólnotę Węgla i Stali[8]. Później procedurę prejudycjalną regulował art. 19 (dawny art. 35) Traktatu o Unii Europejskiej (TUE) oraz art. 267 (dawny artykuł 234 TWE) Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE)[4], który określa, że: „Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest właściwy do orzekania w trybie prejudycjalnym: o wykładni Traktatów, o ważności i wykładni aktów przyjętych przez instytucje, organy lub jednostki organizacyjne Unii”. Art. 256 TFUE wskazuje, że zakres dziedzin, w których takie pytanie jest możliwe, został określony w Statucie Trybunału[2].

Art. 267 TFUE wskazuje sytuacje, w których dopuszczane jest złożenie pytania prejudycjalnego[2]:

  • „W przypadku gdy pytanie z tym związane jest podniesione przed sądem jednego z Państw Członkowskich, sąd ten może, jeśli uzna, że decyzja w tej kwestii jest niezbędna do wydania wyroku, zwrócić się do Trybunału z wnioskiem o rozpatrzenie tego pytania”.
  • „W przypadku gdy takie pytanie jest podniesione w sprawie zawisłej przed sądem krajowym, którego orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu według prawa wewnętrznego, sąd ten jest zobowiązany wnieść sprawę do Trybunału.”
  • „Jeżeli takie pytanie jest podniesione w sprawie zawisłej przed sądem krajowym dotyczącej osoby pozbawionej wolności, Trybunał stanowi w jak najkrótszym terminie”.

„Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wyłącznie wykładni lub ważności prawa Unii, a nie wykładni przepisów prawa krajowego lub kwestii faktycznych podniesionych w ramach sporu w postępowaniu głównym”[5].

Procedura

edytuj

„Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym można złożyć w dowolnej formie przewidzianej przez prawo krajowe dla kwestii incydentalnych”. Zawartość wniosku do Trybunału Sprawiedliwości UE o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym została określona w art. 94 regulaminu postępowania przed Trybunałem[5]. Art. 23–24 Statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej określa tryb procedury[9]:

  • W sprawach objętych art. 267 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej sąd Państwa Członkowskiego podejmujący decyzję o zawieszeniu postępowania i przekazaniu sprawy do Trybunału zawiadamia o niej Trybunał.
  • Następnie sekretarz Trybunału zawiadamia o tej decyzji strony, Państwa Członkowskie i Komisję, jak również instytucję, organ lub jednostkę organizacyjną Unii, które przyjęły akt, którego ważności lub wykładni dotyczy spór.
  • W terminie dwóch miesięcy od tego zawiadomienia strony, Państwa Członkowskie, Komisja oraz, w stosownym przypadku, instytucja, organ lub jednostka organizacyjna Unii, która przyjęła akt, którego ważności lub wykładni dotyczy spór, są uprawnione do przedłożenia Trybunałowi pism procesowych lub uwag na piśmie
  • Jeśli postępowanie dotyczy spraw objętych art. 267 TFUE – „o decyzjach sądu krajowego sekretarz Trybunału zawiadamia państwa będące stronami Porozumienia o Europejskim Obszarze Gospodarczym, a niebędące Państwami Członkowskimi, oraz określony w Porozumieniu o Europejskim Obszarze Gospodarczym Urząd Nadzoru EFTA, które mogą, w sprawach dotyczących jednej z dziedzin stosowania tego Porozumienia, w terminie dwóch miesięcy od zawiadomienia, przedłożyć Trybunałowi pisma procesowe lub uwagi na piśmie”
  • Trybunał Sprawiedliwości może nakazać stronom oraz Państwom Członkowskim, aby przedstawiły wszelkie dokumenty i dostarczyły wszelkich informacji, które Trybunał uzna za pożądane w danym postępowaniu

Pozostałe elementy postępowania w ramach pytania prejudycjalnego podlegają zasadom ogólnym spraw rozpatrywanych przez Trybunał Sprawiedliwości UE. „Po zakończeniu postępowania sekretariat przekazuje orzeczenie Trybunału sądowi odsyłającemu, który jest proszony o poinformowanie Trybunału o dalszym przebiegu toczącego się przed nim postępowania oraz o przesłanie mu odpisu orzeczenia kończącego postępowanie główne”[5].

W 2018 Trybunał opublikował „Zalecenia dla sądów krajowych dotyczące składania wniosków o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym”[5].

Nadzwyczajne tryby postępowania

edytuj

Na zasadach określonych w art. 23a statutu oraz w art. 105–114 regulaminu postępowania odesłanie prejudycjalne może być w pewnych okolicznościach rozpatrywane w trybie przyspieszonym lub w trybie pilnym. O zastosowaniu omawianych trybów decyduje Trybunał po złożeniu przez sąd odsyłający należycie uzasadnionego wniosku wskazującego okoliczności faktyczne lub prawne uzasadniające zastosowanie jednego z tych trybów bądź – w wyjątkowych wypadkach – z urzędu, jeżeli wydaje się to konieczne ze względu na charakter lub okoliczności sprawy[5].

Orzeczenia

edytuj

Orzeczenia wydawane przez TSUE w postępowaniu prejudycjalnym określa się mianem orzeczeń wstępnych lub orzeczeń prejudycjalnych. Są one wiążące dla sądu krajowego, który wystąpił TS z pytaniem, a także sądy wyższych instancji, rozpatrujące daną sprawę na skutek wniesienia środków odwoławczych. Poza tym stanowią precedens de iure dla sądów mających siedzibę w państwach Członkowskich, który – poza samą zmiana unijnego prawa stanowionego – może być zmieniony tylko w trybie prejudycjalnym[10][11][1][12].

Mimo iż orzeczenia są wiążące dla sądu krajowego i w odniesieniu do konkretnej sprawy, to – za sprawą doktryn acte éclairé[a] i acte clair[b] – orzeczenie wywołuje skutki także poza nią. Wynika to z zasady efektywnego i jednolitego stosowania prawa unijnego we wszystkich państwach członkowskich UE. Tym samym interpretacja dokonana przez Trybunał winna być stosowania przez sądy krajowe[10][13].

W niektórych orzeczeniach Trybunał ograniczył w czasie skutki wydanych przez siebie orzeczeń tak by – oprócz sprawy, w jakiej zostały wydane – wiązały one tylko w sprawach przyszłych oraz tych, które już są wytoczone przed sądami krajowymi[1]. Orzeczenie jest rozstrzygające i nie podlega zaskarżeniu. Wydane orzeczenie zostaje przetłumaczone na wszystkie języki państw członkowskich[10].

Zobacz też

edytuj

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Źródeł doktryny acte éclairé należy szukać w wyroku Trybunału w sprawie Da Costa (Wyrok z dnia 27 marca 1963 od 28 do 30/62 w sprawie Da Costa en Schaake NV, Jakob Mejer, NV, Horst-Holland NV v. Netherland Inland Revenue Administration). TS orzekł wówczas, że: „Obowiązek nałożony przez art. 177 [obecnie art. 267 TFUE] akapit trzeci Traktatu o EWG na sądy krajowe, których orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu według prawa wewnętrznego, może być pozbawiony celowości z racji mocy wiążącej wykładni dokonanej przez Trybunał na mocy art. 177 w przypadku, gdy podniesione pytanie jest materialnie identyczne z pytaniem, które stanowiło już przedmiot orzeczenia wydanego w trybie prejudycjalnym w podobnym przypadku. Trybunał orzekając w ramach art. 177, podejmuje się wywnioskować o znaczeniu norm wspólnotowych z brzmienia i ducha Traktatu, zastosowanie tak zinterpretowanych norm należy natomiast do sędziego krajowego. Art. 177 pozwala zawsze sądowi krajowemu, jeśli uzna to za stosowne, na ponowne zadawanie pytań w kwestii wykładni, nawet jeśli były one już przedmiotem orzeczenie prejudycjalnego w podobnej sprawie”[10].
  2. ↑ „Art. 177 [obecnie art. 267] akapit trzeci Traktatu EWG powinien być interpretowany w ten sposób, że sąd, którego orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu według prawa wewnętrznego, jest zobowiązany – w przypadku gdy powstaje przed nim pytanie dotyczące prawa wspólnotowego – do spełnienia swojego obowiązku przedłożenia pytania, chyba że stwierdził on, że podniesione pytanie nie jest istotne dla sprawy lub że dany przepis prawa wspólnotowego stanowił już przedmiot wykładni przez Trybunał lub, że prawidłowe stosowanie prawa wspólnotowego jest tak oczywiste, że nie pozostawia ono miejsca na jakiekolwiek racjonalne wątpliwości; istnienie takiej ewentualności należy oceniać z uwzględnieniem cech charakterystycznych prawa wspólnotowego i szczególnych trudności, jakie sprawia jego wykładnia oraz niebezpieczeństwo rozbieżności w orzecznictwie wewnątrz Wspólnoty” (Wyrok z dnia 6 października 1982 w sprawie C-283/81 Srl CILFIT i Lanificio di Gavardo SpA v. Ministero della Sanità, [1982] ECR 3415)[10].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c Maciej Koszowski: Granice związania orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, [w:] Granice państwa jako granice jurysdykcji w Unii Europejskiej, red. S.M. Grochalski. Dąbrowa Górnicza: 2012, s. 38-44, 48, 52. ISBN 978-83-62897-26-1.
  2. ↑ a b c UE. Wersja skonsolidowana Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. „Dz. Urz. UE 2016 C 202, s. 1”. Kancelaria Sejmu, Ośrodek Informacji i Dokumentacji Europejskiej Biblioteki Sejmowej. (pol.). 
  3. ↑ Jarosław Sozański: Trybunał Sprawiedliwości. Warszawa ; Poznań: Polskie Wydawnictwo Prawnicze "Iuris", 2010, s. 208. ISBN 978-83-89363-82-4.
  4. ↑ a b Jan Barcz, Anastazja Gajda, Agnieszka Grzelak, Tomasz Ostropolski: Postępowanie prejudycjalne w Przestrzeni Wolności, Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, 2007, s. 288. ISBN 978-83-7334-808-0.
  5. ↑ a b c d e f Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Zalecenia dla sądów krajowych dotyczące składania wniosków o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym. „Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej”. 61 (C 257), 20 lipca 2018. eur-lex.europa.eu. (pol.). 
  6. ↑ a b Andrzej Wróbel (Red.): Stosowanie prawa Unii Europejskiej przez sądy. Warszawa; Kraków: Wolters Kluwer Polska, 2010, s. 570. ISBN 978-83-7601-048-9.
  7. ↑ Izabela Skomerska-Muchowska: Pytania prejudycjalne sądów krajowych [w:] Anna Wyrozumska (Red.); Marcin Górski: System ochrony prawnej w Unii Europejskiej. Warszawa: Instytut Wydawniczy EuroPrawo, 2010, s. 306, seria: System Prawa Unii Europejskiej t. V. ISBN 978-83-7627-045-6.
  8. ↑ EWWiS, TRAKTAT USTANAWIAJĄCY EUROPEJSKĄ WSPÓLNOTĘ WĘGLA I STALI, 1951 (pol.).
  9. ↑ Statut Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (tekst skonsolidowany). „Dz.U. L 228 z 23.8.2012”, 2012. Parlament Europejski i Rada Europy. (pol.). 
  10. ↑ a b c d e Justyna Michalska: Pytania prejudycjalne sądów do TS UE (w: E-Monografie ; nr 58). Wrocław: E-Wydawnictwo. Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa. Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego, 2015, s. 251-270. ISBN 978-83-61370-35-2.
  11. ↑ Edyta Krzysztofik: System ochrony prawnej w Unii Europejskiej [w: (Red.) Artur Kuś, Paweł Gilowski: Prawo Unii Europejskiej z uwzględnieniem Traktatu z Lizbony]. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2010, s. 294. ISBN 978-83-7702-001-2.
  12. ↑ J. J. Barceló: Precedent in European Community Law, [w:] Interpreting Precedents. A Comparative Study, red. D.N. MacCormick, i R.S. Summers, Aldershot. Dartmouth: Ashgate, 1997, s. 415-416, 420-424. ISBN 978-1-85521-686-0.
  13. ↑ Małgorzata Wąsek-Wiaderek: Funkcja instytucji pytań prejudycjalnych, [w:] Pytanie prejudycjalne do Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich / pod red. nauk. Małgorzaty Wąsek-Wiaderek, Ewy Wojtaszek-Mik ; [aut.] Monika Domańska [et al.].. Warszawa; Kraków: Oficyna a Wolters Kluwer Business, 2007, s. 83. ISBN 978-83-7526-388-6.
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Pytanie_prejudycjalne&oldid=73605468”