Punkt eutektyczny

Punkt eutektyczny — punkt na wykresie równowagowym faz, w którym krzywa likwidusu ma część wspólną (styka się) z krzywą solidusu. W przypadku chłodzenia układu dwuskładnikowego (np. stopu metali) w punkcie tym z cieczy lub z mieszaniny ciecz–ciało stałe (zależnie od stężenia składników) powstaje mieszanina trzech różnych faz (eutektyk).

W niezmiennej temperaturze z cieczy równocześnie powstają dwa rodzaje kryształów. W przypadku, gdy ciśnienie jest stałe układ nie ma stopni swobody (zobacz: reguła faz) i na wykresie zależności temperatury od czasu (krzywa chłodzenia) pojawia się odcinek poziomy („przystanek”, plateau).

Wykres fazowy stopu dwóch składników tworzących trójfazową mieszaninę eutektyczną (punkt eutektyczny, to najniższy punkt zielonego pola). W przedstawionym przypadku eutektyk zawiera: ciecz (kolor zielony), kryształy nie rozpuszczające domieszek (składnik „niebieski”) i kryształy roztworu stałego (osnowa – sieć krystaliczna składnika „żółtego”). Wykres po prawej stronie – krzywe chłodzenia, charakterystyczne dla różnych składów stopu
Współrzędne wykresów fazowych: x – względne udziały składników („niebieskiego” i „żółtego”), y – temperatura (T)

Linia ta byłaby idealnie pozioma i prosta, gdyby chłodzony układ był stale w stanie równowagi, co może mieć miejsce tylko w przypadku nieskończenie powolnego chłodzenia. W warunkach rzeczywistych pojawiają się odchylenia od prostej, spowodowane np. przechłodzeniem.

W przypadku układów zawierających więcej niż dwa składniki w punkcie eutektycznym występuje w równowadze więcej faz. Ich liczbę określa reguła faz.

Zobacz też

• eutektoid
• perytektyk
• perytektoid
• azeotrop
• heteroazeotrop

Bibliografia

• Peter William Atkins: Chemia fizyczna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, s. 124. ISBN 83-01-13502-6.
• Stanisław Bursa: Chemia fizyczna. Wyd. 2 popr. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979. ISBN 83-01-00152-6. (pol.). Brak numerów stron w książce
• Janusz Ciborowski: Podstawy inżynierii chemicznej. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, 1965. (pol.). Brak numerów stron w książce
• Antoni Basiński, Adam Bielański, Kazimierz Gumiński, i inni: Chemia fizyczna. Wyd. 3. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1966. (pol.). Brak numerów stron w książce
• Obróbka cieplna. [w:] Wykłady (pdf) [on-line]. IIM Politechnika Łódzka. [dostęp 2011-04-03].
• Walenty Jasiński. Budowa stopów; rodzaje faz. „Materiały dydaktyczne Politechniki Szczecińskiej”, s. 35–55. Politechnika Szczecińska. [dostęp 2015-07-11]. [zarchiwizowane z adresu 2011-11-25].