Wikipedia

Skrzydłorzech

(Przekierowano z Pterocarya)

Skrzydłorzech (Pterocarya Kunth) – rodzaj roślin z rodziny orzechowatych (Juglandaceae). Obejmuje 6 gatunków[4][5]. Występują one naturalnie w Azji wschodniej i zachodniej, przy czym rodzaj najbardziej zróżnicowany jest w Chinach, gdzie rośnie 5 gatunków, z czego dwa są endemitami, dwa sięgają Japonii, a jeden rośnie też na Półwyspie Indochińskim[6]. Jeden gatunek – skrzydłorzech kaukaski P. fraxinifolia występuje w lasach nad Morzem Kaspijskim i Czarnym oraz w rejonie Kaukazu[5] (w Polsce ma status zadomowionego antropofita[7]). Drzewa te rosną na ogół w lasach na siedliskach wilgotnych[5]. Kwiaty rozwijają się wiosną wraz z liśćmi i są wiatropylne[5].

Skrzydłorzech
Ilustracja
Skrzydłorzech kaukaski
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

bukowce

Rodzina

orzechowate

Rodzaj

skrzydłorzech

Nazwa systematyczna
Pterocarya Kunth
Ann. Sci. Nat. (Paris) 2: 345. Jul(?) 1824
Typ nomenklatoryczny

Pterocarya pterocarpa A. Michaux (=P. fraxinifolia)[3]

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Liście skrzydłorzecha kaukaskiego.

Ze względu na osiąganie okazałych rozmiarów drzewa z tego rodzaju sadzone są jako ozdobne w rozległych terenach zieleni parkowej. Sadzone są zwłaszcza: skrzydłorzech japoński, kaukaski (poza dużymi rozmiarami rozrasta się szybko za pomocą odrostów) oraz mieszaniec wyróżniający się szybkim wzrostem – Pterocarya × rehderiana (w dobrych warunkach roczne przyrosty sięgają 2 m, po 40 latach drzewo osiąga 40 m wysokości)[5], jest przy tym bardziej mrozoodporny niż gatunki botaniczne z tego rodzaju[8].

Morfologia

edytuj
Pokrój
Rośliny zwykle szybko rosnące[5], zależnie od gatunku w formie wysokich krzewów lub drzew do 35[9]–40[5] m wysokości. Niektóre gatunki tworzą obficie odrosty[5]. Pąki bez łusek okrywowych – zimą widoczne są w nich drobne, złożone liście[5] (rzadziej u nasady takich pąków występują 2–4 łuski[6]). Pędy posiadają rdzeń z blaszkowatymi przegrodami (podobnie jak u orzechów)[9][6].
Liście
Zrzucane przed zimą, skrętoległe i okazałe – osiągające do 60 cm długości[5]. Są nieparzysto lub parzysto pierzasto złożone[6] z 5–21 (czasem do 27[9]) listków, o rozmiarach coraz to większych ku wierzchołkowi[5][6]. Listki na brzegach są drobno piłkowane[6].
Kwiaty
Drobne i rozdzielnopłciowe (drzewa są jednopienne)[5]. Kwiaty męskie zebrane w kwiatostany w postaci kotek wyrastających w skupieniach po trzy. Okwiat zredukowany do drobnych działek kielicha w liczbie od jednej do czterech[5]. Kwiaty wsparte są całobrzegą przysadką i dwoma podkwiatkami[6]. Zawierają od 5 do 18 pręcików, z pylnikami nagimi lub owłosionymi[6]. Kwiaty żeńskie wyrastają luźno skupione na długich kłosach[5]. Każdy kwiat wsparty jest całobrzegą przysadką i dwoma podkwiatkami. Przylegają one do zalążni, ale nie zrastają się. Okwiat tworzą cztery działki także przyległe do zalążni[6]. Ponad przysadki i kielich wystaje pierzaste, różowe, rozwidlone znamię[5] rozwijające się na krótkiej szyjce słupka[6].
Owoce
Niewielkie orzechy[5][6] wyposażone w dwa skrzydełka[6] powstające z okrywy kwiatu tworzonej ze zrośniętych podkwiatków[10]. Kłosy na których rozwijają się owoce wydłużają się[6] osiągając do 30 cm[5].

Systematyka

edytuj
Pozycja systematyczna

Rodzaj z rodziny orzechowate z rzędu bukowców. W obrębie rodziny należy do podrodziny Juglandoideae[2].

Wykaz gatunków[11][4]
Mieszaniec międzygatunkowy[9]

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-07] (ang.).
  3. ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2010-01-08].
  4. ↑ a b Pterocarya Kunth. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-05-02].
  5. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 126. ISBN 0-333-73003-8.
  6. ↑ a b c d e f g h i j k l m Pterocarya Kunth. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2021-05-02].
  7. ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 142, ISBN 978-83-62975-45-7.
  8. ↑ David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 769, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  9. ↑ a b c d Johnson O., More D.: Drzewa. Warszawa: Multico, 2009, s. 172. ISBN 978-83-7073-643-9.
  10. ↑ Wielka encyklopedia przyrody. Rośliny kwiatowe 1. Warszawa: Muza S.A., 1998, s. 134. ISBN 83-7079-778-4.
  11. ↑ Pterocarya. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-01-08].
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Skrzydłorzech&oldid=70134022”