Wikipedia

Przytuły (gmina)

gmina wiejska w województwie podlaskim

Przytuły (hist. gmina Kubra) – gmina wiejska w województwie podlaskim, w powiecie łomżyńskim. W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie łomżyńskim.

Przytuły
gmina wiejska
Państwo

 Polska

Województwo

podlaskie

Powiat

łomżyński

TERC

2007062

Wójt

Kazimierz Ramotowski

Powierzchnia

71,18 km²

Populacja (2021)
• liczba ludności


1941[1]

• gęstość

30,4 os./km²

Nr kierunkowy

86

Kod pocztowy

18-423

Tablice rejestracyjne

BLM

Adres urzędu:
ul. Supska 10
18-423 Przytuły 18-423 Przytuły
Szczegółowy podział administracyjny
Plan gminy Przytuły
Liczba sołectw

20[2][3]

Liczba miejscowości

20[3]

Położenie na mapie powiatu
Położenie na mapie powiatu
53°22′03″N 22°18′35″E/53,367500 22,309722
Multimedia w Wikimedia Commons
Biuletyn Informacji Publicznej

Siedziba gminy to Przytuły.

Historia

edytuj

Gmina zbiorowa Przytuły powstała w powiecie kolneńskim na początku XX wieku z obszaru zniesionej gminy Kubra. Data utworzenia nie jest znana. Gmina Kubra funkcjonowała jeszcze w 1883 roku[4] i 1914 roku[5], lecz w wykazie z 1921 jednostka figuruje już pod nazwą Przytuły[6].

Na początku okresu międzywojennego gmina Przytuły należała do powiatu kolneńskiego w woj. białostockim, a w związku ze zniesieniem powiatu 1 kwietnia 1932 roku gminę przyłączono do powiatu łomżyńskiego w tymże województwie[7]. 16 października gminę Przytuły podzielono na 38 gromad: Aleksandrowo (z siedzibą w Doliwy), Bagienice, Barwiki, Borawskie, Brychy, Chrostowo, Chrzanowo, Czachy, Doliwy, Dusze, Gardoty, Glinki, Gnatowo, Grzymki, Kolonia, Kubra, Kurkowo, Lisy, Łoje-Awissa, Mieczki, Mroczki, Obrytki, Okrasin, Pieńki, Pluty, Przytuły, Przytuły-Poleśne, Racibory, Ramoty, Romany, Rosochate, Siwki, Supy, Szlasy, Szyjki, Trzaski, Wagi, Wilamowo i Wypychy[8]. 1 kwietnia 1939 roku gminę Przytuły wraz z całym powiatem łomżyńskim przyłączono do woj. warszawskiego[9].

Przez krótki okres po wojnie gmina zachowała przynależność administracyjną, lecz już z dniem 18 sierpnia 1945 roku została wraz z powiatem łomżyńskim wyłączona z woj. warszawskiego i przyłączona z powrotem do woj. białostockiego[10]. Według stanu z 1 lipca 1952 roku gmina była podzielona 38 gromad: Bagienice, Barwiki, Borawskie, Brychy, Chrostowo, Chrzanowo, Czachy, Doliwy (z dawnej gromady Aleksandrowo), Dusze, Gardoty, Glinki, Gnatowo, Grzymki, Kubra, Kurkowo, Lisy, Łoje-Awissa, Mieczki, Mroczki, Obrytki, Okrasin, Pieńki, Pluty, Przytuły, Przytuły kol., Przytuły-Las, Racibory, Ramoty, Romany, Rosochate, Siwki, Supy, Szlasy, Szyjki, Trzaski, Wagi, Wilamowo i Wypychy[11]. 1 stycznia 1953 zniesiono gromadę Kubra, dzieląc je nad trzy nowe gromady: Kubra Nowa, Kubra Stara i Kubra-Przebudówka, zwiększając tym samym liczbę gromad w gminie do 40[12].

Gmina została zniesiona 29 września 1954 roku wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin[13], a jej obszar podzielono między nowe gromady[14]:

  • w powiecie łomżyńskim:
    • Łoje-Awissa (Łoje Awissa, Racibory, Czachy, Barwiki, Szlasy, Brychy i Pluty),
    • Obrytki (Obrytki, Ramoty, Grzymki, Bagienice, Borawskie i Mieczki),
    • Przytuły (Przytuły, Przytuły-Kolonia, Przytuły-Las, Aleksandrowo, Gardoty, Mroczki, Chrzanowo, Kubra Nowa i Kubra Stara),
    • Romany (Romany, Rosochate, Kurkowo, Siwki, Wiłamowo i Gnatowo),
    • Wagi (Wagi, Konopki, Wypychy, Dusze, Szyjki, Supy, Chrostowo, Pieńki, Trzaski i Kubra-Przebudówka);
  • w powiecie grajewskim:
  • w powiecie kolneńskim:

Gminę Przytuły reaktywowano 1 stycznia 1973 roku w tymże powiecie i województwie[15]. Gmina objęła wówczas 31 sołectw: Bagienice, Borawskie, Chrostowo, Chrzanowo, Dębówka, Dusze, Doliwy, Gardoty, Grzymki, Kąty, Konopki, Kubra-Przebudówka, Mieczki, Mroczki, Nowa Kubra, Obrytki, Pieńki Okopne, Pluty, Przytuły, Przytuły-Kolonia, Przytuły-Las, Ramoty, Romany, Stara Kubra, Supy, Szyjki, Trzaski, Wagi, Wilamowo i Wypychy[16]. 1 czerwca 1975 roku gmina weszła w skład nowo utworzonego woj. łomżyńskiego[17].

2 lipca 1976 roku została zniesiona, a jej tereny włączone do gmin[18]:

  • Jedwabne (obszary sołectw: Borawskie, Chrostowo, Chrzanowo, Doliwy, Kąty, Kubra-Przebudówka, Mieczki, Mroczki, Nowa Kubra, Pieńki Okopne, Pluty, Przytuły, Przytuły-Kolonia, Przytuły-Las, Stara Kubra, Supy, Trzaski i Wagi),
  • Radziłów (obszary sołectw: Dębówka, Dusze, Konopki, Szyjki i Wypychy),
  • Stawiski (obszary sołectw: Bagienice, Gardoty, Grzymki, Ramoty, Romany, Obrytki i Wilamowo).

Gminę reaktywowano ponownie 1 stycznia 1984. Reaktywowana gmina Przytuły objęła znacznie mnieszy obszar niż w latach 1973–76. W jej skład weszły sołectwa: Borawskie, Chrzanowo, Doliwy, Kubra-Przebudówka, Mieczki, Mroczki, Nowa Kubra, Pieńki Okopne, Przytuły, Przytuły-Kolonia, Przytuły-Las, Stara Kubra, Supy, Trzaski i Wagi z gminy Jedwabne oraz sołectwa Gardoty, Obrytki i Wilamowo z gminy Stawiski. Do gminy Przytuły nie powróciły natomiast: sołectwa Chrostowo, Kąty i Pluty, które pozostały w gminie Jedwabne; sołectwa Bagienice, Grzymki, Ramoty i Romany, które pozostały w gminie Stawiski; oraz żadne z sołectw włączonych do gminy Radziłów (Dębówka, Dusze, Konopki, Szyjki i Wypychy)[19].

1 stycznia 1986 do gminy Przytuły z gminy Stawiski powróciło sołectwo Grzymki[20], a 1 lipca 1990 sołectwo Bagienice[21].

Struktura powierzchni

edytuj

Według danych z roku 2002[22] gmina Przytuły ma obszar 71,18 km², w tym:

  • użytki rolne: 79%
  • użytki leśne: 15%

Obszar gminy stanowi 5,26% powierzchni powiatu.

Demografia

edytuj

W II Rzeczypospolitej

edytuj

Gminę w ówczesnych granicach zamieszkiwało 6643 osób – 6548 było wyznania rzymskokatolickiego, 1 prawosławnego, 11 ewangelickiego, a 83 mojżeszowego. Jednocześnie 6604 mieszkańców zadeklarowało polską przynależność narodową, 36 żydowską, 2 litewską, a 1 rosyjską. Było tu 1141 budynków mieszkalnych[23].

Współcześnie

edytuj

Dane z 30 czerwca 2004[24]:

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
jednostka osób % osób % osób %
populacja 2198 100 1092 49,7 1106 50,3
gęstość zaludnienia
(mieszk./km²)		 30,9 15,3 15,5
  • Piramida wieku mieszkańców gminy Przytuły w 2014 roku[1].


 

Sołectwa

edytuj

Bagienice, Borawskie, Chrzanowo, Doliwy, Gardoty, Grzymki, Kubra-Przebudówka, Mieczki, Mroczki, Nowa Kubra, Obrytki, Pieńki Okopne, Przytuły, Przytuły-Kolonia, Przytuły-Las, Stara Kubra, Supy, Trzaski, Wagi, Wilamowo[2].

Sąsiednie gminy

edytuj

Grabowo, Jedwabne, Radziłów, Stawiski, Wąsosz

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b Gmina Przytuły w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2024-02-03], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  2. ↑ a b BIP gminy, sołectwa
  3. ↑ a b Urząd Statystyczny w Białymstoku
  4. ↑ Powiat kolneński, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 266.
  5. ↑ Rocznik Statystyczny Królestwa Polskiego R. 2, 1914
  6. ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej - Tom V - Województwo Białostockie, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1924
  7. ↑ Dz.U. z 1932 r. nr 3, poz. 18
  8. ↑ Białostocki Dziennik Wojewódzki. 1933, nr 11, poz. 49
  9. ↑ Dz.U. z 1938 r. nr 27, poz. 240
  10. ↑ Dz.U. z 1945 r. nr 27, poz. 167
  11. ↑ Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa
  12. ↑ Białostocki Dziennik Wojewódzki. 1953, nr 10, poz. 37
  13. ↑ Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191
  14. ↑ Uchwała Nr 18/V Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 4 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu łomżyńskiego; w ramach Zarządzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 30 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 4 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 2 grudnia 1954 r., Nr. 10, Poz. 49)
  15. ↑ Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312
  16. ↑ Uchwała nr XXI/72/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z 9 grudnia 1972 r (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z 1973 r. nr 1, poz. 1).
  17. ↑ Dz.U. z 1975 r. nr 17, poz. 92
  18. ↑ Dz.U. z 1976 r. nr 24, poz. 143
  19. ↑ Dz.U. z 1983 r. nr 70, poz. 314
  20. ↑ M.P. z 1985 r. nr 46, poz. 308
  21. ↑ M.P. z 1990 r. nr 18, poz. 143
  22. ↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
  23. ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. T. 5, województwo białostockie, 1924, s. 45.
  24. ↑ Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Przytuły_(gmina)&oldid=74367657”