Przewłoka (roślina)

Przewłoka
	; Przewłoka warzywna
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	selerowce
Rodzina	selerowate
Rodzaj	przewłoka
	Nazwa systematyczna
	Smyrnium L.; Sp. Pl. 262. 1 Mai 1753
	Typ nomenklatoryczny
	S. olusatrum L.
Synonimy
	Olusatrum Wolf;
	Olusatrum Wolf;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Przewłoka (Smyrnium L.) – rodzaj roślin z rodziny selerowatych. Obejmuje 7 gatunków^[5]^[6], ale kolejne o problematycznym statusie są opisywane^[7]^[8]. Rośliny te rosną w zachodniej i południowej Europie, w północnej Afryce i w zachodniej Azji^[6]. Najdalej na północ – do północno-zachodniej Francji sięga naturalny zasięg S. olusatrum^[9]. Jako zawleczone i zdziczałe rosną te rośliny poza tym na Wyspach Brytyjskich, w Holandii i na Bermudach^[5]. Występują na terenach skalistych, w zaroślach i widnych lasach, często też na przydrożach, zwłaszcza w pobliżu wybrzeży morskich. Kwiaty zapylane są głównie przez muchówki, zwłaszcza z rodzaju Bibio^[6].

Przewłoka warzywna S. olusatrum uprawiana była w starożytności i średniowieczu jako warzywo zimowe, dopóki nie została zastąpiona przez selery zwyczajne w XV wieku. Uznaje się, że do Anglii sprowadzona została przez Rzymian. Ma o tym świadczyć to, że zdziczała wciąż jeszcze utrzymuje się przy ruinach osad rzymskich. Podobnie znajdowana jest przy dawnych klasztorach, przy których była uprawiana jako postne pożywienie^[6]. Jadano młode pędy, ogonki liściowe i liście^[10], pąki kwiatowe oraz korzenie tej rośliny^[5]. Ceniono ich smak, podobny do selerów, ale nieco ostrzejszy. Roślina cechuje się wysoką zawartością witaminy C, a poza tym ma działanie moczopędne, oczyszczające i przeczyszczające (zwłaszcza korzeń)^[10]. Przewłoka dziurkowana S. perfoliatum uprawiana jest jako roślina ozdobna dla swych oryginalnych liści obrastających łodygę, jasnożółtozielonych w okresie wiosennym^[6].

Morfologia

Przewłoka dziurkowana

Pokrój: Rośliny dwuletnie o pędach nagich, osiągających ponad 2 m wysokości^[6]. U nasady pędu brak włóknistych nasad starych liści^[10].
Liście: Podzielone 2–4-krotnie pierzasto lub trójkrotnie^[6]. Górne liście zwykle niepodzielone^[9], skrętoległe lub naprzeciwległe^[10].
Kwiaty: Zebrane w baldachy złożone^[6], silnie rozgałęzione^[10] zwykle bez pokryw i pokrywek^[6]^[10]. Działek kielicha brak. Płatki korony żółte, w liczbie pięciu^[6], lancetowate do sercowatych, z zagiętym wierzchołkiem^[9]. Pręciki także w liczbie 5^[6]. Zalążnia dolna, dwukomorowa, w każdej z komór z pojedynczym zalążkiem. Szyjki słupka dwie^[6].
Owoce: Rozłupnia rozpadająca się na dwie rozłupki, wygięte i nie spłaszczone^[6] – jajowate do kulistawych, z cienkimi żebrami^[9], zwykle czerniejące podczas dojrzewania^[6].

Systematyka

Pozycja systematyczna

W obrębie rodziny selerowatych (baldaszkowatych) Apiaceae rodzaj klasyfikowany jest do podrodziny Apioideae, plemienia Smyrnieae^[4].

Wykaz gatunków^[11]^[12]^[13]

Smyrnium apiifolium Willd.
Smyrnium connatum Boiss. & Kotschy
Smyrnium creticum Mill.
Smyrnium olusatrum L. – przewłoka warzywna
Smyrnium orphanidis Boiss.
Smyrnium perfoliatum L. – przewłoka dziurkowana
Smyrnium rotundifolium Mill.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2019-06-11] (ang.).
↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2019-06-11].
↑ ^a ^b Genus: Smyrnium L., [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [online], USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System, National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland .
↑ ^a ^b ^c David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 863, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 310. ISBN 0-333-74890-5.
↑ F.M.F.M. Raimondo F.M.F.M., P.P. Mazzola P.P., V.V. Spadaro V.V., A new species of Smyrnium (Apiaceae) related to S. perfoliatum, „Flora Mediterranea”, 25, s. 137-142, DOI: 10.7320/FlMedit25.137 .
↑ M. Sağiroğlu, S. Aslan, B. Şahi̇n. A contribution of enigmatic species to Smyrnium galaticum from Turkey. „Biological Diversity and Conservation”. 6/3, s. 21-25, 2013.
↑ ^a ^b ^c ^d T.G. Tutin, V.H. Heywood i in.: Flora Europaea. Vol. 2. Cambridge, London, New York, New Rochelle, Melbourne, Sydney: Cambridge University Press, 1981, s. 328. ISBN 0-521-06662-X.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f F. Mungan, K. Yildiz, E. Minareci, M. Kilic. A palynological study of the genus Smyrnium (Umbelliferae) from Turkey. „Journal of Medicinal Plants Research”. 5 (6), s. 997-1003, 2011.
↑ Smyrnium. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-06-11].
↑ WiesławW. Gawryś WiesławW., Słownik roślin zielnych, Kraków: Officina Botanica, 2008, s. 168, ISBN 978-83-925110-5-2 .
↑ F. Mungan, K. Yildiz, M. Kiliç, M. Kuh. A morphological study of Smyrnium (Apiaceae) from Turkey. „Biological Diversity and Conservation”. 8/3, s. 54-59, 2015.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2019-06-11] (ang.).

[3] Index Nominum Genericorum. [dostęp 2019-06-11].

[grin-4] Genus: Smyrnium L., [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [online], USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System, National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Maryland .

[mabb-5] David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 863, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[philips-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 310. ISBN 0-333-74890-5.

[raimondo-7] F.M.F.M. Raimondo F.M.F.M., P.P. Mazzola P.P., V.V. Spadaro V.V., A new species of Smyrnium (Apiaceae) related to S. perfoliatum, „Flora Mediterranea”, 25, s. 137-142, DOI: 10.7320/FlMedit25.137 .

[sagi-8] M. Sağiroğlu, S. Aslan, B. Şahi̇n. A contribution of enigmatic species to Smyrnium galaticum from Turkey. „Biological Diversity and Conservation”. 6/3, s. 21-25, 2013.

[tutin-9] T.G. Tutin, V.H. Heywood i in.: Flora Europaea. Vol. 2. Cambridge, London, New York, New Rochelle, Melbourne, Sydney: Cambridge University Press, 1981, s. 328. ISBN 0-521-06662-X.

[kilic-10] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f F. Mungan, K. Yildiz, E. Minareci, M. Kilic. A palynological study of the genus Smyrnium (Umbelliferae) from Turkey. „Journal of Medicinal Plants Research”. 5 (6), s. 997-1003, 2011.

[tpl-11] Smyrnium. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-06-11].

[gawrys-12] WiesławW. Gawryś WiesławW., Słownik roślin zielnych, Kraków: Officina Botanica, 2008, s. 168, ISBN 978-83-925110-5-2 .

[mungan-13] F. Mungan, K. Yildiz, M. Kiliç, M. Kuh. A morphological study of Smyrnium (Apiaceae) from Turkey. „Biological Diversity and Conservation”. 8/3, s. 54-59, 2015.

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[1]

[2]

[3]

[4]

[10]

[11]

[12]

[13]