Przeginia (województwo małopolskie)
Przeginia – wieś w Polsce, położona w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w gminie Jerzmanowice-Przeginia[4][5], przy drodze krajowej 94, na Wyżynie Olkuskiej będącej częścią Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej[6].
| wieś | |
 Fragment wsi. Widok z Rogożowej Skały | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
2492[2] |
| Strefa numeracyjna |
12 |
| Kod pocztowy |
32-049[3] |
| Tablice rejestracyjne |
KRA |
| SIMC |
0321247 |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu krakowskiego  | |
Położenie na mapie gminy Jerzmanowice-Przeginia  | |
 50°14′08″N 19°42′02″E/50,235556 19,700556[1]
| |
W latach 1975–1998 wieś administracyjnie należała do województwa krakowskiego.
W 1595 roku wieś położona w powiecie proszowskim województwa krakowskiego była własnością wojskiego krakowskiego Stanisława Szafrańca, którego pomocnikiem był Jakub Kowal (zastępca wojskiego krakowskiego)[7]. W latach 1973–1976 miejscowość była siedzibą gminy Przeginia.
Integralne części wsi
edytuj| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0321253 | Brzeg | część wsi (zniesiona w 2023 r.[8]) |
| 0321260 | Do Mostu | część wsi |
| 0321276 | Masalina Góra | część wsi |
| 0321282 | Na Pańskie | część wsi |
| 0321299 | Na Skotnicy | część wsi |
| 0321307 | Nowa Wieś | część wsi |
| 0321313 | Pod Bożą Męką | część wsi |
| 0321320 | Pod Działkami | część wsi (zniesiona w 2023 r.) |
| 0321336 | Spławy | część wsi |
Historia
edytujWieś należy do najstarszych osad w okolicy. W dokumentach pojawia się jako Preghina w 1225 roku. Wzmianka o niej pojawia się w 1228 roku w dokumencie określającym, że mieszkańcy Pregyni płacą klasztorowi Norbertanek w Imbramowicach dziesięcinę. Była ona własnością szlachecka należącą do klucza pieskoskalskiego. W XV w. pojawia się Przeginya będąca wsią królewską. Od XVI w. należała ona do dóbr w Pieskowej Skale. W 1529 roku w tutejszym kościele proboszczem był Marcin Biem z Olkusza – słynny astronom i współtwórca kalendarza gregoriańskiego. Stanisław Szafraniec, wojewoda, kasztelan, był rzecznikiem tolerancji religijnej i ograniczenia uprawnień Kościoła katolickiego. Brał czynny udział w życiu małopolskiego kościoła protestanckiego. W latach 1550–1555 ufundował w swoich dobrach zbory kalwińskie, m.in. w Przegini, zamieniając kościół na zbór. Nazwa wsi pochodzi od prasłowiańskiego rzeczownika pregybni oznaczającego teren górzysty. W istocie trudno o bardziej właściwą nazwę dla miejscowości, od której rozpoczyna się Wyżyna Krakowsko-Częstochowska. Inne pochodzenie nazwy wsi znamy z legendy o pierścieniu. Czeski kupiec Radoslav wraz ze swoją wybranką Michaelą wędrując do Krakowa musiał przedostać się przez zaśnieżoną drogę. Wóz kupca stanął pod naporem śniegu. Czech wpadł w zaspę śnieżną i zgubił swój drogocenny pierścień, który miał darować w zaślubiny wybrance. Wtem z jego ust padły słowa: „Jak te śniegi przeginą, odnajdę to miejsce i odzyskam swoją własność”. W 1789 wieś zamieszkiwały 662 osoby, w 1827 – 761, pod koniec XIX w. ponad 1000.
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 110855
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1041 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ a b GUS. Rejestr TERYT
- ↑ Jura Krakowsko-Częstochowska. Informator turystyczny, Ogrodzieniec, Związek Gmin Jurajskich, 2018, ISBN 978-83-947430-8-6
- ↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 108.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 20 grudnia 2022 r. w sprawie ustalenia, zmiany i zniesienia urzędowych nazw niektórych miejscowości oraz obiektów fizjograficznych (Dz.U. z 2022 r. poz. 2783)
Bibliografia
edytuj- Osadnictwo i krajobraz, ss. 29, 30, 41, 42, 108; ZZJPK w Krakowie, Kraków 1997, ISBN 83-901471-7-3