Przełęcz Semmering

Linia kolejowa na Przełęczy Semmering^[a]
	Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Państwo	Austria
Typ	kulturowy
Spełniane kryterium	II, IV
Numer ref.	785
Region	Europa i Ameryka Północna
	Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę	1998; na 22. sesji
	↑ Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO ; ↑ Oficjalny podział dokonany przez UNESCO ;

Semmering
Państwo	Austria
Wysokość	984 m n.p.m.
Pasmo	Północne Alpy Wapienne
	Położenie na mapie Austrii Semmering
	Położenie na mapie Styrii Semmering
	47°37′59″N 15°49′48″E/47,633056 15,830000

Przełęcz Semmering (niem. Semmeringpass) – przełęcz w Alpach, na terenie Austrii, między Dolną Austrią i Styrią. Na przełęczy znajduje się miejscowość turystyczno-uzdrowiskowa Semmering.

Przełęcz jest położona na wysokości 984 m n.p.m. i jest najważniejszym przejściem między oboma krainami w Austrii. W 1854 roku poprowadzono przez nią linię kolejową z licznymi tunelami. W 1998 roku ten odcinek linii kolejowej został dodany do listy światowego dziedzictwa UNESCO. Przez przełęcz przebiegają też bardzo ważne połączenia drogowe z Wiednia do Klagenfurtu i do Włoch.

W 2004 roku otwarto prowadzący pod przełęczą tunel drogowy w ciągu drogi ekspresowej S6.

Semmeringbahn

Linia kolejowa Semmering o długości 41 km była pierwszą linią normalnotorowej kolei górskiej w Europie. Została zaprojektowana przez austriackiego inżyniera Carla von Ghega odpowiedzialnego za budowę linii Wiedeń – Triest i zbudowana w latach 1848–1854^[1]. Współautorem projektu linii kolejowej był Polak Jan Antoni Lewicki^[2].

Historia

Von Ghega opracował projekt po przestudiowaniu 39 linii kolejowych w Stanach Zjednoczonych i sporządzeniu szczegółowych map terenów wokół przełęczy. Aby sporządzić odpowiednio dokładne mapy von Ghega wynalazł nowe instrumenty pomiarowe^[1]. Von Ghega wytyczył kilka alternatywnych linii, po czym wybrał jedną, której budowa nie wymagała zbyt wielu tuneli^[1]. Plan von Ghegy został ukończony w 1847 roku i zakładał budowę linii o długości 42 km, z 22 większymi mostami i wiaduktami oraz tunelem o długości 1200 m^[1]. Projekt został zaakceptowany do realizacji przez austriackiego ministra robot publicznych w czerwcu 1848 roku, pomimo protestów prasy i inżynierów^[1].

Prace rozpoczęto w sierpniu 1848 roku – linia została podzielona na 14 odcinków, których budowę powierzono 14 różnym firmom. Z początku przy budowie zatrudnionych było 1421 pracowników, a wraz z rozwojem prac ich liczba wzrosła do 20 tys.^[1]. Linia wymagała budowy nowej lokomotywy, zdolnej do prowadzenia pociągu w ostrych zakrętach i przy wysokim nachyleniu terenu. W 1850 roku cztery firmy przystąpiły do konkursu, jednak żaden z ich projektów nie spełniał wymogów eksploatacji linii. Promień łuku górskiego toru kolejowego był mały, a parowozy, by mieć odpowiednią moc na trasę górską były ciężkie i długie^[3]. Osie w ostoi były osadzone sztywno, co powodowało wykolejanie^[3]. Wyzwaniem była taka budowa parowozu, by był on na tyle elastyczny by pokonać ciasne łuki, a jednocześnie na tyle sztywny, by przy większych prędkościach zagwarantować spokojną jazdę^[3].

Zaprojektowanie nowej lokomotywy powierzono austriackiemu inżynierowi Wilhelmowi Engerthowi (1814–1884)^[4], który wykorzystując najlepsze pomysły z wcześniejszych projektów, stworzył parowóz wieloczłonowy i natychmiast podjęto produkcję 26 lokomotyw Engertha^[1].

Linia została zelektryfikowana w latach 1957–1959^[1].

Dzięki zbudowaniu linii kolejowej na przełęczy wybudowano pierwszy alpejski kurort – Semmering^[1].

Przebieg linii

Linia rozpoczyna się w Gloggnitz na wysokości 436 m n.p.m. i kończy się w Mürzzuschlag na wysokości 677 m n.p.m. Najwyższy punkt linia osiąga na 29 km – 896 m n.p.m. Dla potrzeb linii zbudowano 14 tuneli o łącznej długości 1 477 metrów oraz 14 wiaduktów o łącznej długości 1 477 metrów – tunele i wiadukty stanowią 20% linii^[1]. Ponadto linia wykorzystuje 118 mniejszych kamiennych mostów łukowych i 11 mostów stalowych. Wzdłuż linii wzniesiono 57 dwupiętrowych kamiennych budynków zaplecza technicznego o charakterystycznym wykończeniu dekoracyjnymi cegłami. Budynki te rozmieszczono w odległości ok. 700 m od siebie^[1]. Przebieg linii:

Odcinek Gloggnitz–Payerbach:

Dworzec w Gloggnitz (439 m n.p.m.)
Stacja Schlöglmühl (458 m n.p.m.)
Stacja Payerbach-Reichenau (493 m n.p.m.)

Odcinek Schwarzatal–Eichenberg:

Wiadukt Schwarzatal przez dolinę rzeki Schwarzy
Wiadukt Payerbachgraben
Stacja Küb (543 m n.p.m.)
Wiadukt Kübgraben
Tunel Pettenbach (dług. 185,25 m)
Wiadukt Höllgraben
Tunel Steinbauer (dług. 87,66 m)
Wiadukt Abfaltersbachgraben
Stacja Eichberg (609 m n.p.m.)

Odcinek dolina rzeki Auerbach – Klamm-Schottwien:

Tunel Eichberg (dług. 88,80 m)
Tunel Geyregger (dług. 80,95 m)
Tunel Rumpler (dług. 52,36 m)
Stacja Klamm-Schottwien (699 m n.p.m.)

Odcinek tunel Klamm–Mürzzuschlag:

Tunel Klamm (dług. 190,83 m)
Wiadukt Wagnergraben
Wiadukt Gamperlgraben
Tunel Gamperl (dług. 78,2 m)
Wiadukt Rumplergraben
Tunel Weinzettelwand (dług. 688 m)
Tunel Weinzettelfeld (dług. 238,96 m)
Stacja Breitenstein (791 m n.p.m.)
Tunel Kleiner Krausel (dług. 13,82 m)
Wiadukt Krausel-Klause
Tunel Polleros (337 m)
Wiadukt Kalte-Rinne
Wiadukt Adlitzgraben
Tunel Weberkogel (dług. 406,91 m)
Tunel Wolfsberg (dług. 439,53 m)
Stacja w Wolfsbergkogel (883 m n.p.m.)
Wiadukt Kartnerkogel
Stacja Semmering (896 m n.p.m.)
Stary i nowy tunel Semmering (dług. 1512 m)
Wiadukt Steinhaus
Stacja Steinhaus (838 m n.p.m.)
Wiadukt Holzergraben
Wiadukt bei Jauern
Stacja Spital am Semmering (789 m n.p.m.)
Wiadukt Fröschnitzbach
Stacja w Mürzzuschlag (681 m n.p.m.)

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k UNESCO: Semmering Railway. [dostęp 2015-01-13]. (ang.).
↑ Ryszard Dzieszyński. Spod Sanoka pod przełęcz Semmering. „Nowiny”, s. 3, Nr 184 z 9-10 sierpnia 1986.
↑ ^a ^b ^c Parowozy.info: Mechanizm ruchu. [dostęp 2015-01-17]. (pol.).
↑ Fritz Steiner: Engerth, Eduard. W: Neue Deutsche Biographie – wydanie on-line. T. 4. 1959, s. 530. [dostęp 2015-01-17]. (niem.).

Linki zewnętrzne

Opis przełęczy (niem.)

[1] Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO

[2] Oficjalny podział dokonany przez UNESCO

[UNESCO1-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k UNESCO: Semmering Railway. [dostęp 2015-01-13]. (ang.).

[4] Ryszard Dzieszyński. Spod Sanoka pod przełęcz Semmering. „Nowiny”, s. 3, Nr 184 z 9-10 sierpnia 1986.

[parowozy-5] Parowozy.info: Mechanizm ruchu. [dostęp 2015-01-17]. (pol.).

[NDB-6] Fritz Steiner: Engerth, Eduard. W: Neue Deutsche Biographie – wydanie on-line. T. 4. 1959, s. 530. [dostęp 2015-01-17]. (niem.).

[a]

[b]

[1]

[2]

[3]

[4]