Preßburger Zeitung
Preßburger Zeitung – niemieckojęzyczne czasopismo wydawane od 1764 w Bratysławie, pierwszy periodyk w języku niemieckim na Słowacji, najstarszy ukazujący się regularnie na obszarze habsburskiego Królestwa Węgier[1]. Dziennik zamknięto w 1929, po 75 latach tytuł reaktywowano jako dwumiesięcznik[2].
 Pierwsza strona gazety z 25 lutego 1796 | |
| Częstotliwość |
1764–1929 dziennik, od 2004 dwumiesięcznik |
|---|---|
| Państwo | |
| Adres |
Bratysława (Preszburg) |
| Język | |
| Pierwszy numer | |
| OCLC | |
Historia
edytujInicjatorem wydawania niemieckojęzycznej gazety w Preszburgu (jak po niemiecku nazywała się wówczas Bratysława) był Karl Gottlieb von Windisch (1725–1793)[a], który przekonał do tego pomysłu Jana Michala Landerera de Füsküt (1726–1795), właściciela drukarni w Koszycach i Peszcie oraz papierni w mieście Stará Turá (niem. Alt-Turn), który od 1752 miał przywilej na wydawanie książek przyznany przez cesarzową Marię Teresę[2].
Pierwszy numer Preßburger Zeitung ukazał się 14 lipca 1764[2]. Przez 10 lat redaktorem naczelnym gazety był Windisch, później zastąpił go (do 1784) wybitny kartograf, pedagog i leksykograf Ján Matej Korabinský[1]. Gazeta miała początkowo objętość od 4 do 6 stron, ale już od 1767 towarzyszyły jej stałe dodatki, poświęcone sprawom literackim, naukowym, politycznym, teatralnym, kobiecym, modzie, rozrywce itp. W pierwszych latach gazeta miała nie więcej niż stu prenumeratorów, ale z czasem jej popularność rosła i w 1800 w prenumeracie rozchodziło się już 2000 egzemplarzy[1]. Do grudnia 1842 gazeta ukazywała się dwa razy w tygodniu, później trzy razy w tygodniu, od 1848 codziennie, a w niektórych okresach nawet dwa razy dziennie, o godzinie 6 rano i o godzinie 16 (od lipca do grudnia 1876, ponownie od grudnia 1880)[3].
W okresie pierwszej Republiki Czechosłowackiej gazeta nadal ukazywała się dwa razy dziennie, po 1918 wydawana w dwóch wersjach: rano pod tytułem Pressburger Zeitung – Morgenblatt, a wieczorem jako Pressburger Zeitung – Abendblatt[3]. Od 1924 redaktorem naczelnym był Emil Portisch (1887–1985), któremu udało się uzyskać stałe dofinansowanie od hotelarza Heinricha Prügera. Śmierć sponsora w lipcu 1929 spowodowała poważne trudności finansowe i likwidację gazety. Jako ostatnie ukazało się poranne wydanie Pressburger Zeitung – Morgenblatt z 25 sierpnia 1929[1].
Kontynuacje
edytujMimo wielkiego kryzysu gospodarczego Portisch podejmował później próby kontynuacji liberalnej tradycji Pressburger Zeitung, inicjując kolejno wydawanie gazet Neue Preßburger Tagblatt oraz Neue Preßburger Zeitung. Ich liberalny i kosmopolityczny charakter oraz popularność wśród niemieckojęzycznej inteligencji żydowskiej powodowały wrogość nazistów, umacniających swoje wpływy pośród niemieckiej mniejszości na Słowacji[1][4]. Toteż gdy 14 marca 1939 ogłoszono niepodległość Republiki Słowackiej, następnego dnia Emil Portisch został zwolniony z redakcji Neue Preßburger Zeitung, a od 18 marca gazeta ukazywała się pod nowym kierownictwem jako organ zwolenników Hitlera. Jednak gwałtownie malejąca liczba czytelników spowodowała zamknięcie Neue Preßburger Zeitung już w maju tego samego roku[4][5].
Wznowienie
edytujTytuł wznowiono w 2004 jako niemieckojęzyczny dwumiesięcznik ze streszczeniem w języku słowackim. Wydawany w 7000 egzemplarzy, jest poza Słowacją rozprowadzany w Austrii, Niemczech i Szwajcarii[2].
Uwagi
edytuj- ↑ Znany przede wszystkim z wydanej w 1783 roku w Bratysławie książeczki „Briefe über den Schachspieler von Kempelen nebst drey Kupferstichen die diese berühmte Maschine vorstellen” (Listy o szachiście pana von Kempelena wraz z trzema miedzianymi rycinami przedstawiającymi tę słynną maszynę), w której opisał mechanicznego Turka-szachistę skonstruowanego przez węgierskiego wynalazcę, barona von Kempelena.
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e Roman Kriszt. Die Pressburger Zeitung als Quelle für die burgenländische Regionalgeschichte. „Burgenländische Heimatblätter”. R. 77 (2015, z. 2), s. 65–93. Eisenstadt: Amt der Burgenländischen Landesregierung, Hauptreferat 7-AB (Landesarchiv und -bibliothek). ISSN 1018-6107. [dostęp 2019-10-05]. (niem.).
- ↑ a b c d Zuzana Vilikovská: Pressburger Zeitung launched 250 years ago. SME: The Slovak Spectator, 2014-07-28. [dostęp 2019-10-12]. (ang.).
- ↑ a b Pressburger Zeitung. Súborný katalóg periodík SR.
- ↑ a b Digitalisierte Medien Die Preßburger Zeitung. Karl Gottlieb Windisch und Emil Portisch: Zwei prägende Persönlichkeiten in der deutschsprachigen Pressegeschichte der Stadt Pressburg/Bratislava. Ausstellung im Foyer der Universitätsbibliothek Wien 10. März bis 30. April 2010. Wien: Universitätsbibliothek, 2010. (niem.).
- ↑ Digitalisierte Medien: Die Preßburger Zeitung. Universitätsbibliothek Wien, 2010-03-10. [dostęp 2019-10-05]. (niem.).
Bibliografia
edytuj- Digitalisierte Medien Die Preßburger Zeitung. Karl Gottlieb Windisch und Emil Portisch: Zwei prägende Persönlichkeiten in der deutschsprachigen Pressegeschichte der Stadt Pressburg/Bratislava. Ausstellung im Foyer der Universitätsbibliothek Wien 10. März bis 30. April 2010. Wien: Universitätsbibliothek, 2010. (niem.).
- Roman Kriszt. Die Pressburger Zeitung als Quelle für die burgenländische Regionalgeschichte. „Burgenländische Heimatblätter”. R. 77 (2015, z. 2), s. 65–93. Eisenstadt: Amt der Burgenländischen Landesregierung, Hauptreferat 7-AB (Landesarchiv und -bibliothek). ISSN 1018-6107. [dostęp 2019-10-05]. (niem.).
- Zuzana Vilikovská: Pressburger Zeitung launched 250 years ago. SME: The Slovak Spectator, 2014-07-28. [dostęp 2019-10-12]. (ang.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Pressburger Zeitung. Digitálna knižnica Univerzitnej knižnice v Bratislave.