Powieść realistyczna

Powieść realistyczna – odmiana powieści wykształcona w drugiej połowie XIX w.

Twórcy powieści realistycznej ukazywali, często w sposób wyrywkowy, za to szczegółowy, życie zwykłego człowieka. Czynili to w sposób obiektywny i z perspektywy zrozumiałej dla przeciętnego odbiorcy, kierującego się typowymi zasadami moralnymi. W prozie realistycznej nastąpiła demokratyzacja tematów i języka. Bohaterowie nie przypominali herosów, ich biografie były typowe dla epoki i stylu życia klasy, którą reprezentują. Kreując postać realista dbał zarówno o motywację psychologiczną jak i socjologiczną. Narrator wszechwiedzący ma dystans do wydarzeń, o których opowiada. Nie tylko je relacjonuje, ale także formułuje oceny, niekiedy w sposób bezpośredni. Fabuła powieści realistycznej jest na ogół wielowątkowa, obfituje w epizody. Zdarzenia zazwyczaj są uporządkowane chronologicznie, ale relacje przerywają informacje o zdarzeniach wcześniejszych. Ważną funkcję spełnia opis przestrzeni konstruowany z punktu widzenia narratora, który stara się wychwycić cechy najbardziej charakterystyczne.

Przedstawicielami realizmu są: Stendhal (Czerwone i czarne), Honoré de Balzac (Komedia ludzka), Charles Dickens (Klub Pickwicka), Nikołaj Gogol (Martwe dusze), Lew Tołstoj (Wojna i pokój); w Polsce: Eliza Orzeszkowa, Bolesław Prus (Lalka), Henryk Sienkiewicz.

Główne cechy

Główne cechy powieści realistycznej to:

obiektywna narracja w trzeciej osobie (narrator wszechwiedzący), czasem też pierwszoosobowa (przy narracji listów, pamiętników);
nieschematyczni bohaterowie (brak bohaterów skrajnie złych i dobrych);
mowa pozornie zależna (narrator przekazuje myśli bohatera);
obowiązywanie zasady prawdopodobieństwa;
rozbudowane opisy miejsc, sytuacji i osób, które są jasno określone poprzez retrospekcje. Ponadto realia przedstawionego świata są znane autorowi, a wydarzenia umieścił w czasie w którym żył;
wyraźnie wyartykułowane związki przyczynowo-skutkowe;
ukazanie panoramy społeczeństwa;
chronologia wydarzeń powieści realistycznej.

Zobacz też

powieść panoramiczna

Bibliografia

Realism. herbergeronline.asu.edu. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-03-11)]. herbergeronline.asu.edu
Realism in American literature www.wsu.edu
Victorian Realism BBC Radio 4
Michał Głowiński, Janusz Sławiński: Słownik terminów literackich. Warszawa: Słownik terminów literackich, 1988. ISBN 83-04-01787-3.