Porbady
Porbady (dawniej niem. Neu Schöneberg[4][5]) – wieś na Warmii w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Jonkowo. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.
| wieś | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
110[2] |
| Strefa numeracyjna |
89 |
| Kod pocztowy |
11-042[3] |
| Tablice rejestracyjne |
NOL |
| SIMC |
0477156 |
Położenie na mapie gminy Jonkowo  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |
Położenie na mapie powiatu olsztyńskiego  | |
 53°48′30″N 20°14′24″E/53,808333 20,240000[1]
| |
Wieś warmińska w kształcie okolnicy, położona w centralnej części gminy Jonkowo nad kanałem Trojańskim, oddalona od Jonkowa o pięć kilometrów.
Historia
edytujPoczałkowo była to część wsi Wrzesina. W 1416 r. Wrzesinę podzielono na Starą (Alt Schönenberg) i Nową (Neu Schönenberg) czyli obecne Porbady (wieś powstała na terenach osuszonych bagien). Na przełomie XV i XVI wieku w Porbadach zagospodarowanych było 21 włók ziemi. W czasie wojny polsko-krzyżackiej zwanej trzynastoletnią (1454-1466) wieś została zniszczona. Jeszcze na początku XVI wieku Porbady miały aż 16 włók opuszczonych. W 1539 roku opuszczone grunty zaczęto zagospodarowywać, przekazując Prusowi Stenzlowi trzy puste włoki oraz przekazano mu 3,5 grzywny i 6 korcy żyta w ramach pomocy na zagospodarowanie się. W 1547 (wg innego źródła w 1562 r.) kapituła warmińska wydzierżawiła na prawie magdeburskim cztery puste włoki, porośnięte lasami, olsztyńskiemu burgrabiemu Peterowi Pfaffowi i dożywotnio zwolniono go z płacenia podatków. Jego spadkobiercy mieli uiścić do kasy kapitulnej 1,5 grzywny rocznie. W 1564 roku Porbady zostały przekształcone w folwark. Z 25 włók osiem zostało obsiane zbożem, a pozostałe 17 pozostawało jako puste. Jedenaście lat później osada ponownie stała się wsią czynszową. W 1599 r. Adam Ritsicki otrzymał przywilej na założenie karczmy. W 1610 r. Porbady otrzymały urząd sołtysa.
W 1656 roku w Porbadach było ośmiu chłopów, jeden sołtys i wolny pruski, gospodarujących łącznie na 24 włokach (łanach) ziemi. Łączny roczny czynsz wynosił 40 kur, 20 gęsi i 10 florenów. W 1673 we wsi było 35 mieszkańców. Podczas epidemii dżumy z lat 1708-1711 w Porbadach zmarło dziewięć osób.
W 1717 w Porbadach z 24 włók ziemi zaledwie w połowie obsiana była zbożami jarymi. Ziemię zaliczono do piątej klasy jakości. W dokumentach zaznaczono, że wieś położona jest w okolicach bardzo zabagnionych i zakrzaczonych. W 1770 roku czynsz wynosił łącznie 204 floreny, 17 gęsi i 34 kury. Zobowiązani byli także do pracy szarwarkowej w wymiarze trzech dni w roku od każdej włóki. Zanotowano również, że znajdująca się w Porbadach karczma jest pusta. W 1782 r. we wsi było 19 mieszkańców. Trzy włóki należały do sołtysa, cztery znajdowały się w posiadaniu wolnego pruskiego o nazwisku Biernat, 17 włók uprawiali chłopi czynszowi.
Dekretem uwłaszczeniowym z 27 lipca 1808 roku ziemia uprawiana przez dotychczasowych chłopów czynszowych stała się ich własnością. Według spisu z 1820 r. w Porbadach było 16 zagród, zamieszkanych przez 86 osób. W 1846 r. we wsi mieszkały 133 osoby. Według spisu lustracyjnego z 1861 roku w Porbadach mieszkały 162 osoby, z których 152 posługiwały się językiem polskim, 161 było wyznania katolickiego. W 1871 r. we wsi było 170 mieszkańców, a w 1895 - 176.
W 1925 r. we wsi mieszkało 164 osoby. W 1939 r. w Porbadach mieszkało 139 osób.
W pierwszej dekadzie XXI w. wieś miała 134 mieszkańców.
Zabytki
edytuj- Pryzdrożna, neogotycka kapliczka
- Kapliczka z dzwonniczką z 1933 roku
Bibliografia
edytuj- Robert Syrwid, Kościoły parafialne gminy Jonkowo, Olsztyn: Wyd. Littera, 2005, ISBN 83-89775-02-6, OCLC 749503115.
- Wieś na stronie gminy Jonkowo www.jonkowo.pl (data dostępu 29.06.2015)
- Georg Kellmann, Historia parafii Klebark Wielki, jej wiosek i okolic. Parafia p.w. Znalezienia Krzyża Świętego i Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Klebarku Wielkim, Klebark Wielki 2007, ISBN 978-83-918968-1-5
- Mapa granice Warmii
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 108520
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 969 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Porbady, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 815.
- ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)