Wikipedia

Popowice (Wrocław)

Ten artykuł dotyczy osiedla we Wrocławiu. Zobacz też: miejscowości w Polsce o nazwie Popowice.

Popowice (niem. Pöpelwitz) – osiedle we Wrocławiu, w zachodniej części miasta, w dawnej dzielnicy Fabryczna. W granicach miasta od 1897 roku.

Bloki Popowic proj. Witolda Jerzego Molickiego niedługo po wybudowaniu w latach 70.

Nazwa

edytuj

Pierwsza wzmianka o miejscowości w formie Popowici pochodzi z 1260 roku. Nazwa była później notowana także w formach Popowici (1263), Popopwicz (1331), Popilwicz (1353), Popilwicz u. Popopwicz (1360), Popilwitz (1373), Popellwitz (1402), Popilwicz (1425), Pöpellwitz (1548), Pöppelwitz (1652), Pöpelwitz (1743), Pöpelwitz (1845), Popowice niem. Poepelwitz (1887), Pöpelwitz – Popowice, -ic, popowicki (1948)[1].

Nazwa pochodzi od wyrazu pospolitego pop, który w średniowieczu oznaczał księdza katolickiego[2]. Pierwotna nazwa została zniemczona jako Popilwicz, Pöpelwitz[1].

Historia

edytuj

Wieś (do 1897)

edytuj

Początkowo wieś należała do opactwa św. Wincentego na Ołbinie. W 1260 książęta Henryk III i jego brat Władysław dostali majątek wsi Popowici w drodze wymiany za Pawłowice i natychmiast sprzedali wrocławskiemu mieszczaninowi Konradowi Bawarczykowi.

W XVIII w. wrocławski biskup Franz Ludwig von Pfalz-Neuburg wybudował tu pałacyk. Wkrótce, podczas wojny siedmioletniej został zniszczony. Jego ruiny stały się siedzibą bandy niejakiego Manduby, który wymuszając haracze od bogatych – a płaciła mu nawet rada miasta – zyskał sławę miejscowego Robin Hooda. Zginął w wyniku zdrady, zabity przez własnego człowieka[3].

Od końca XVIII wieku popularne miejsce podmiejskich wycieczek. We wsi znajdującej się na linii dzisiejszej ulicy Popowickiej znajdował się wówczas dwór, folwark, karczma i szkoła. Od 1840 kursował pierwszy konny omnibus.

W 1853 otwarto prywatny zakład leczenia chorób psychicznych. Działał pod kierownictwem doktora Neumanna, profesora Uniwersytetu Wrocławskiego[4]. W 1867 Tygodnik Ilustrowany opisywał zwiększoną liczbę przypadków urazów psychicznych spowodowanych niedawno zakończoną wojną austriacko-pruską, wychwalając przy tym jakość opieki medycznej w tym zakładzie[4].

27 października 1856 Popowice uzyskały połączenie kolejowe na nowo powstałej trasie poznańskiej[5].

Pomiędzy torami trasy poznańskiej a Malopanestrasse (obecnie ulica Małopanewska) w latach 1893–1896 według projektu architekta Georga Osthoffa powstała rzeźnia miejska (Städtischer Schlachthof) funkcjonująca również w okresie powojennym. Zajmowała powierzchnię 20 ha i miała własną rampę kolejową. Aż do czasów I wojny światowej była to jedna z najnowocześniejszych rzeźni w Europie[6]. Przetrwała obie wojny i funkcjonowała aż do 1999.

Osiedle (1897–1945)

edytuj

Ważnym elementem infrastruktury był powstały na przełomie wieków odrzański port rzeczny – Port Popowice, leżący częściowo na sąsiednim Kleczkowie. Budowę rozpoczęto 29 listopada 1897, ukończono w 1901. Znajdował się tam obszerny basen portowy, magazyny, hala stoczniowa, dźwigi portalowe, suwnica do przeładunku węgla, budynek dyrekcji i lokomotywownia. Port miał bezpośrednie połączenie kolejowe z Dworcem Nadodrze i kolejką wąskotorową Wrocław – Trzebnica[7].

Pierwotnie zabudowa koncentrowała się przy wschodniej części dzisiejszej ulicy Popowickiej, ale od XIX w. na znaczeniu zyskuje Frankfurter Str. (obecnie ulica Legnicka) będąca drogą wylotową z miasta w kierunku zachodnim. Droga ta stała się osią komunikacyjną miasta, była to część tzw. Berliner Chaussee (szosy berlińskiej). W latach 1900–1902 w zachodniej części osiedla, przy Frankfurter Str., Breslauer-Strassen-Eisenbahn-Gesellschaft (BSEG) zbudowało Zajezdnię nr V (Strassenbahndepot V), która istnieje do dziś. 6 sierpnia 1901 BSEG uruchomiło na tej trasie dwie linie tramwaju elektrycznego, jedna łączyła Popelwitz z Dworcem Głównym, druga z Bramą Oławską.

W ten sposób już kilka lat po włączeniu do granic miasta Popelwitz, mając port rzeczny, zajezdnię tramwajową i dwie stacje kolejowe (Br.-Popelwitz przy Popelwitz Str. i Br.-Nikolaitor przy Frankfurter Str.) i od 1910 w sąsiednim Kl.-Gandau port lotniczy, stały się ważnym ośrodkiem komunikacyjnym.

W pierwszym dziesięcioleciu XX wieku, pomiędzy dzisiejszą Niedźwiedzią a Starograniczną, przy zlikwidowanej w 1972 roku ulicy Zajęczej (do 1945 Wildestraße), wybudowano okazałą siedzibę Królewskiego Katolickiego Seminarium Nauczycielskiego. Przetrwała ona wojnę, ale później budynek Seminarium rozebrano. W 1905 wybudowano pierwszą na Popowicach kaplicę rzymskokatolicką pod wezwaniem św. Jerzego.

Przy Krischke Str. (obecnie wschodnia część ulicy Żubrzej) jeszcze przed pierwszą wojną światową wybudowano Szkołę Podstawową (Volksschule). Później, w okresie międzywojennym, była to koedukacyjna Szkoła nr 26[8].

W północno-zachodniej części osiedla w latach 1906–1910 zbudowano Śląski Instytut Edukacji Niewidomych (Schlesiche Blinden-Unterrichts-Anstalt)[9], obecnie działa tam Ewangelickie Centrum Diakonii i Edukacji im. ks. Marcina Lutra (dawniej Centrum Kształcenia i Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych)[10].

Obszar leżący na południe od Frankfurter Str. bardzo długo był niezamieszkany, jeszcze w XIX wieku były tam pola należące do mieszkańców Popelwitz. W latach 1919–1927 powstało tam duże osiedle domów wielorodzinnych – Siedlung Popelwitz zaprojektowane przez Theo Effenbergera i wzniesione na obszarze 47 ha przez Towarzystwo Osiedlowe Wrocław (Siedlungsgesellschaft Breslau) dla 8 tysięcy mieszkańców[11]. Było to nowoczesne założenie urbanistyczne o modernistycznej architekturze. W centrum tego osiedla, przy dzisiejszej ul. Kłodnickiej, znajdował się duży prostokątny skwer, na którego obu końcach były szkoła podstawowa projektu Fritza Behrendta oraz katolicki kościół św. Jadwigi (St. Hedwigkirche) z wieżą wzorowaną na XIII-wiecznym kościele w Grodkowie[12]. Kościół był ceglany w stylu neogotyckim projektu wrocławskich architektów Johannesa Gebla i Theodora Pluschki. Ołtarz główny wykonał monachijski rzeźbiarz Schreiner. Przy placu były budynki pięciokondygnacyjne, niższe na jego peryferiach. Osiedle to zostało całkowicie zniszczone w czasie oblężenia Festung Breslau.

Podczas oblężenia w rejonie Popowic i sąsiedniego Szczepina trwały zażarte walki. Rozdzielający oba osiedla nasyp kolejowy, w którym znajdowało się tylko kilka przejazdów i przejść pod torami, stanowił dogodną linię obrony. Na terenie Parku Popowickiego i sąsiadujących z nim dzisiejszych ogródków działkowych dochodziło podczas oblężenia do walk wręcz, a całe Popowice były widownią bitew pancernych[13].

Po 1945

edytuj
 
Charakterystyczne balkony budynków z wielkiej płyty proj. Witolda Jerzego Molickiego
 
ulica Popowicka, zabudowa wielkopłytowa na dawnych terenach zalewowych Odry
 
ulica Legnicka, postmodernistyczna zabudowa na odcinku przebiegający przez Popowice
 
Stacja kolejowa Wrocław Popowice

Obok funkcjonującego od początków XX wieku portu zlokalizowano w latach 70. przedsiębiorstwo budowlane produkujące elementy wielkopłytowe, m.in. na potrzeby Popowic i Kozanowa; lokalizację wybrano m.in. ze względu na możliwości transportu kruszywa i piasku barkami.

Popowice przed wojną i przez wiele lat po wojnie – jako teren zalewowy w razie powodzi – nie były zasiedlane w swej nadodrzańskiej części. Domy budowano jedynie wzdłuż dzisiejszej ulicy Legnickiej i na południe od niej. Lekceważąc zagrożenie powodzią, w latach 1972–1975 pomiędzy ulicami Legnicką a Popowicką wybudowano Osiedle Popowice. Na 70 ha postawiono 2–11-kondygnacyjne budynki z wielkiej płyty dla 17,5 tys. mieszkańców[14][15]. Ważnym ośrodkiem życia kulturalnego było znajdujące się tam studyjne kino „Studio” prowadzone przez Ryszarda Mergiesa, zlikwidowane w 2000 roku[16].

W 1969 powstała parafia pw. Matki Bożej Królowej Pokoju[17][18], której kościół został wybudowany przy ul. Ojców Oblatów 1.

W 1997, ćwierć wieku po zbudowaniu Osiedla Popowice, okazało się jak błędna była decyzja o jego lokalizacji. W czasie powodzi tysiąclecia niektóre bloki przy ul. Popowickiej zostały zalane do wysokości pierwszej kondygnacji[19].

Od północnego zachodu Popowice przylegają do Parku Zachodniego. W granicach osiedla znajduje się także istniejące od okresu międzywojennego kąpielisko (Koseler Waldbad), obok którego wybudowano pod koniec XX wieku halę sportową „Orbita”[20]. Obiekty te mieszczą się obok fragmentu obwodnicy śródmiejskiej Wrocławia i wchodzącego w jej skład mostu Milenijnego, oddanego do użytku w roku 2004. W północno-wschodniej części Popowic znajdują się tereny rekreacyjne: Park Popowicki i Polanka Popowicka (w okresie międzywojennym Eichenpark i Jahnwiese).

Znajdująca się przy ulicy Legnickiej Zajezdnia nr 5, w wyniku przeprowadzonej w 1999 restrukturyzacji MPK Wrocław, została przekształcona w firmę Protram zajmującą się naprawą i produkcją tramwajów.

Teren, znajdującego się na południe od ulicy Legnickiej, zniszczonego w czasie wojny osiedla Theo Effenbergera zabudowano ponownie. Obecnie są to tzw. Popowice Południowe. Dominuje tu budownictwo jednorodzinne we wschodniej części i bloki mieszkalne z wielkiej płyty – w zachodniej. Znajduje się tu I Zbór Kościoła Chrześcijan Baptystów we Wrocławiu[21] przy ul. Kłodnickiej 2.

W 2003 został oddany do użytku nowoczesny biurowiec Quatro Forum o powierzchni 17 tys. m²[22] przy ul. Legnickiej 51/53.

W październiku 2007 na terenie zlikwidowanej w 1999 rzeźni miejskiej pomiędzy ulicą Legnicką a Bystrzycką, uruchomiono centrum handlowe Magnolia Park.

Na osiedlu znajdują się następujące placówki oświatowe:

  • Przedszkole Publiczne „Bajka”, ul. Kłodnicka 22
  • Przedszkole nr 122 „Wesoła Gromadka”, ul. Kłodnicka 23
  • Przedszkole nr 104 „Na Misiowej Polanie”, ul. Niedźwiedzia 26
  • SP nr 3 (Wrocław) im. Mariusza Zaruskiego, ul. Bobrza 27[23]
  • Zespół Szkół nr 20 im. prof. Marii Zduniak (SP nr 65, OSM I st. nr 3 i SM I st. nr 3), ul. Kłodnicka 36
  • SP nr 5 im. H.D. Steinhausa ul. Jelenia 7[24]

Według podziału stworzonego przez Radę Miasta Wrocławia w 2004 roku na potrzeby ewidencyjno-wyborcze Popowice zaliczane są do dwóch jednostek ewidencyjnych: północna część osiedla wraz z Pilczycami i Kozanowem do jednej, a część południowa wraz z Gądowem Małym do drugiej.

Do dziś z okresu przedwojennego pozostały tylko:

  • Schlesiche Blinden-Unterrichts-Anstalt, czyli Śląski Instytut Edukacji Niewidomych, obecnie Ewangelickie Centrum Diakonii i Edukacji im. ks. Macina Lutra
  • Strassenbahndepot V, czyli Zajezdnia nr 5, obecnie Protram
  • kilka kamienic, jedna przy wiadukcie kolejowym (ulica Legnicka 52) i dwie przy skrzyżowaniu Legnickiej i Małopanewskiej (ulica Legnicka 64 i 68–70)
  • port Popowice
  • wiadukt kolejowy na ulicy Popowickiej oraz stacja Wrocław–Popowice (Br.-Popelwitz)

Kalendarium

edytuj
  • 1260 – książęta Henryk III i jego brat Władysław dostają majątek Popowici w drodze wymiany za Pawłowice i sprzedają je wrocławskiemu mieszczaninowi Konradowi Bawarczykowi
  • 1840 – pierwszy konny omnibus
  • 27 października 1856 – otwarcie połączenia kolejowego na trasie poznańskiej
  • 1893–1896 – budowa rzeźni miejskiej
  • 1897 – przyłączenie do miasta
  • 1897, 29 listopada (do 1901) – budowa portu Popowice
  • 1900–1902 – budowa Zajezdni V, od 1901 zelektryfikowana linia tramwajowa
  • 1906–1910 – budowa Śląskiego Instytutu Edukacji Niewidomych
  • 1919–1927 – budowa Siedlung Popelwitz, na południe od Frankfurter Str (obecnie ul. Legnicka)
  • 1945 – zniszczenie osiedla
  • 1972–1975 – budowa Osiedla Popowice, na północ od ulicy Legnickiej
  • 1997 – powódź tysiąclecia
  • 1999 – zamknięcie rzeźni miejskiej, przekształcenie Zajezdni nr 5 w przedsiębiorstwo Protram
  • 2004 – otwarcie Mostu Millenijnego
  • 2007 – otwarcie centrum handlowego Magnolia Park – na terenie dawnej rzeźni
  • maj 2015 – koniec remontu stacji Wrocław Popowice[25]
  • 29 grudnia 2022 – otwarcie dla ruchu samochodowego (po przebudowie) ul. Popowickiej[26]

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b Nazwy miejscowe Polski. Historia, pochodzenie, zmiany. pod red. Kazimierza Rymuta i Barbary Czopek-Kopciuch. T. 9, Po-Q. Kraków: Instytut Języka Polskiego PAN, 2013, s. 166–167. ISBN 978-83-64007-04-0.
  2. ↑ Zygmunt Antkowiak: Wrocław od A do Z. Wrocław-Warszawa-Kraków: Ossolineum, 1991, s. 226. ISBN 83-04-03723-8.
  3. ↑ Norman Davies: Mikrokosmos portret miasta środkowoeuropejskiego. Kraków: Znak, 2007, s. 291. ISBN 978-83-240-0172-9.
  4. ↑ a b Andrzej Zieliński: Wrocławskie aktualności sprzed lat. Ossolineum, 1979, s. 274. ISBN 83-04-00231-0.
  5. ↑ Beata Maciejewska: Popowice, jakich nie znamy. [dostęp 2008-10-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (9 kwietnia 2008)]. (pol.).
  6. ↑ Agnieszka Gryglewska, Piotr Gerber: Wpływ rozwoju technologii produkcji oraz higieny na architekturę przemysłową XIX-XX wieku na przykładzie zespołu dawnej rzeźni we Wrocławiu. [w:] Ochrona Zabytków, Issue no. 3–4/2002 [on-line]. [dostęp 2008-10-09]. (ang.).
  7. ↑ Zygmunt Świechowski: Wrocław jego dzieje i kultura. Warszawa: Arkady, 1978, s. 342.
  8. ↑ Schlesischer Kulturspiegel 2004/2 PDF.
  9. ↑ Rafał Eysymont, Thomas Urban: Breslau im Luftbild der Zwischenkriegszeit. Wrocław: Via Nova, 2008, s. 117. ISBN 978-83-60544-27-3.
  10. ↑ Ewangelickie Centrum Diakonii i Edukacji im. ks. Marcina Lutra – O szkole. [dostęp 2008-10-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-09)]. (pol.).
  11. ↑ Siedlung Pöpelwitz (heute Popowice). archINFORM. [dostęp 2008-10-11]. (niem.).
  12. ↑ Rafał Eysymont, Thomas Urban: Breslau im Luftbild der Zwischenkriegszeit. Wrocław: Via Nova, 2008, s. 67. ISBN 978-83-60544-27-3.
  13. ↑ Walki. [w:] Festung Breslau [on-line]. [dostęp 2008-09-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-03-30)].
  14. ↑ Janusz Czerwiński: Wrocław i okolice. Warszawa: Wydawnictwo „Sport i turystyka”, 1976, s. 139. ISBN 83-217-2279-2.
  15. ↑ Beata Maciejewska: Jak w Polsce Ludowej budowano Wrocław. [w:] Gazeta.pl [on-line]. [dostęp 2008-10-08]. (pol.).
  16. ↑ Wrocławskie kino Polonia zostanie zlikwidowane.
  17. ↑ Parafia pw. Matki Bożej Królowej Pokoju. Archidiecezja Wrocławska. [dostęp 2008-10-11]. (pol.).
  18. ↑ Wrocław – Parafia pw. Matki Bożej Królowej Pokoju. Misjonarze Oblaci Maryi Niepokalanej – Prowincja Polska. [dostęp 2008-10-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-11-21)]. (pol.).
  19. ↑ Ulica Popowicka. Gazeta Wrocławska. [dostęp 2009-11-19]. (pol.).
  20. ↑ HALA SPORTOWO-WIDOWISKOWA „ORBITA”.
  21. ↑ I Zbór Chrześcijan Baptystów. [dostęp 2008-10-11]. (pol.).
  22. ↑ Quatro Forum. [dostęp 2008-10-11]. (pol.).
  23. ↑ Szkoła Podstawowa nr 3 im. Mariusza Zaruskiego we Wrocławiu. [dostęp 2008-10-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-10-12)]. (pol.).
  24. ↑ Gimnazjum nr 1 we Wrocławiu im. H.D. Steinhausa. [dostęp 2008-10-11]. (pol.).
  25. ↑ Marcin Walków: Stacja Wrocław-Popowice pięknieje. Remont dobiega końca. gazetawroclawska.pl, 2015-05-17. [dostęp 2022-12-30]. (pol.).
  26. ↑ Klaudia Kłodnicka: Popowicka już otwarta. Na przejazd tramwajem trzeba będzie poczekać. tuwroclaw.com, 2022-12-29. [dostęp 2022-12-30]. (pol.).

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Popowice_(Wrocław)&oldid=71931488”