Pomnik Orląt Przemyskich
Pomnik Orląt Przemyskich – pomnik Orląt Przemyskich w Przemyślu w dzielnicy Zasanie upamiętniający młodych polskich obrońców miasta przed Ukraińcami i Rosjanami w latach 1918–1921.
 Widok pomnika od strony Mostu Orląt Przemyskich | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Miejsce |
Plac Orląt Przemyskich |
| Typ obiektu |
posąg |
| Styl architektoniczny |
modernizm, konstruktywizm |
| Projektant |
Jan Turkowski, prof. Józef Starzyński |
| Fundator |
Społeczeństwo Przemyśla |
| Data budowy | |
| Data odsłonięcia | |
| Data likwidacji |
24 kwietnia 1940 roku |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie Przemyśla  | |
 49°47′06″N 22°45′58″E/49,785000 22,766111
| |
Dzieje pomnika
edytujPierwsze inicjatywy upamiętnienia walki młodych przemyskich obrońców poległych pod Niżankowicami pojawiły się krótko po zakończeniu walk.
W latach 30. XX wieku postanowiono, że najbardziej właściwym mementum będzie okazały pomnik w centrum miasta. Spierano się, po której stronie Sanu ma stanąć pomnik, argumentując, że nawet jego lokalizacja będzie miała konkretny wydźwięk polityczny[1]. Ostatecznie monument wzniesiono w latach 1937–1938 na placu Konstytucji 3 Maja na Zasaniu. Okazały obelisk w stylu modernistycznym wraz ze stojącą przy nim figurą obrońcy odlaną z brązu wykonano według projektu Jana Turkowskiego oraz prof. Józefa Starzyńskiego. Pomnik został uroczyście odsłonięty 11 listopada 1938 roku.
Po nastaniu okupacji niemieckiej w 1939 roku nacjonaliści ukraińscy próbowali zniszczyć pomnik. Stanowczo sprzeciwił się jednak temu niemiecki burmistrz miasta Hahn[2]. W nocy z 23 na 24 kwietnia 1940 roku pomnik został poważnie uszkodzony przez nacjonalistów ukraińskich. Następnie z ich inicjatywy rozebrany latem tegoż roku[3][4].
Pod koniec lat 70. XX wieku z inicjatywy Bogusława Gębarowicza pojawiła się idea odbudowy pomnika. W 1981 przy NSZZ „Solidarność” Regionu Południowo-Wschodniego w Przemyślu ukonstytuował się Komitet Odbudowy Pomnika Orląt Przemyskich. Wprowadzenie stanu wojennego pokrzyżowało plany entuzjastów.
Do koncepcji odbudowy wrócono pod koniec lat 80. Na fali zmian politycznych, w 1989 roku Wydział Urbanistyczny przemyskiego magistratu wydał pozwolenie na odbudowę monumentu. 11 XI 1989 roku poświęcono i wmurowano kamień węgielny. Była to część płyty ze starego pomnika ukrytej i przechowywanej przez mieszkańca Przemyśla p. Baranieckiego. W międzyczasie pojawił się problem natury politycznej; czy symbolika pomnika nie nabierze wyraźnego, antyukraińskiego charakteru.
11 listopada 1994 roku w dniu Święta Niepodległości uroczyście odsłonięto odbudowany pomnik. Obelisk ustawiono w nowej lokalizacji obok Domu Robotniczego, gdzie w 1918 roku mieścił się sztab obrony miasta. Pobliski plac i most na Sanie został odtąd nazwany imieniem Orląt Przemyskich.
Opis
edytujNa betonowym postumencie obłożonym piaskowcem umieszczony jest posąg młodzieńca z bronią zwróconego w kierunku wschodnim. Ma to swoją wymowę symboliczną; po oswobodzeniu prawobrzeżnego Przemyśla obrońcy miasta pośpieszyli na wschód do – walczącego z Ukraińcami, a później bolszewikami – Lwowa. Napis na pomniku brzmi: Orlętom Przemyskim poległych za Ojczyznę 1918-1921. Na cokole pomnika znajduje się figura orła legionowego.
Każdego roku pomnik jest centralnym miejscem obchodów uroczystości patriotycznych[5].
Przypisy
edytuj- ↑ Pomnik Orlat
- ↑ ibidem
- ↑ Ibid.
- ↑ Okupacja niemiecka cz.1 [online], wojnawp.republika.pl [dostęp 2017-11-26] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-03] (pol.).
- ↑ Przemyśl - Galeria wydarzeń. [dostęp 2010-03-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-07-03)].
Zobacz też
edytujLinki zewnętrzne
edytuj- Andrzej Szeliga, Historia Pomnika Orląt Przemyskich