Pomnik Fryderyka Wielkiego w Bytomiu
Pomnik Fryderyka Wielkiego w Bytomiu – zniszczony pomnik konny ku czci Fryderyka II Wielkiego, który znajdował się od 1910 do 1945 roku na terenie obecnego placu generała Władysława Sikorskiego w Bytomiu.
 Pomnik około 1910 roku | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Miejsce |
plac generała Władysława Sikorskiego (Kaiserplatz) |
| Typ obiektu | |
| Projektant | |
| Fundator |
Ignatz Hakuba |
| Materiał | |
| Data budowy |
1910 |
| Data odsłonięcia |
26 listopada 1910 |
| Data likwidacji |
1945 |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie Bytomia  | |
 50°20′43,0″N 18°55′16,0″E/50,345278 18,921111
| |
Pomysłodawcą powstania pomnika był bytomski nadburmistrz Georg Brüning[1]; pomnik kosztował 100 tys. marek – budowę w połowie ufundował bytomski przedsiębiorca[2] Ignatz Hakuba, łożąc na ten cel 50 tys. marek[1], drugą połowę pokryły władze miasta[3]. Hakuba od 1904 roku pragnął ufundować pomnik cesarza Wilhelma II Hohenzollerna (na ten cel miała być przeznaczona wcześniej wspomniana kwota[4]), który miał stanąć w Bytomiu, cesarz jednak nie zgodził się na jego budowę; w takiej sytuacji kolejną propozycją Hakuby był monument upamiętniający cesarza Wilhelma I Hohenzollerna, co również nie zostało zrealizowane[4]. Ostatecznie wybrano postać Fryderyka II Wielkiego[4]. Rozważano lokalizację pomnika na Bulwarze (późniejszy plac Kościuszki) w Bytomiu, jednak ze względu na planowaną budowę linii tramwajowej (zob. tramwaje w Bytomiu) zrezygnowano z tej opcji[1]. Akt erekcyjny pomnika wystawiono 29 października 1910 roku, podpisał go m.in. Georg Brüning i Ignatz Hakuba; dokument zachował się w zbiorach Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu (sygnatura MGB/H/2155)[3]. Był umieszczony w fundamencie pomnika razem z zestawem ówczesnych obiegowych monet i ówczesnych gazet[3].
Nadnaturalnej wielkości[5] pomnik konny[6][5][7] króla Fryderyka II Wielkiego[8][9][10][1][11] powstawał w latach 1907–1910[5]. Koń, który posłużył rzeźbiarzowi jako model należał do cesarza Wilhelma II[12]. Monument został odlany z brązu[1][11] przez berliński zakład Hermanna Noacka w dzielnicy Friedenau[5]. Posadowiono go na wieloprofilowym postumencie[5]. Autorem rzeźby był niemiecki artysta Louis Tuaillon[6][8][10][5][1][11].
Pomnik został odsłonięty 26 listopada 1910 roku[5] na ówczesnym Kaiserplatz[9] (pol. Placu Cesarskim[1]) z udziałem cesarza Wilhelma II[7][13][11]. Cesarz z okazji odsłonięcia pomnika nadał Georgowi Brüningowi prawo do noszenia złotego łańcucha burmistrzowskiego, który został również ufundowany przez Ignatza Hakubę[14]. Uroczystość odsłonięcia nastąpiła 18 dni po śmierci fundatora[4], który jednak miał możliwość wcześniej oglądać makietę pomnika w skali 1:1[1]. Ignatz Hakuba podczas wydarzenia miał otrzymać honorowe obywatelstwo Bytomia[4]. Monument stał do 1945 roku[5][1][7], kiedy to został zniszczony[5][9] poprzez wysadzenie, bezpośrednio po wkroczeniu wojsk sowieckich do miasta[11]. Cokół pomnika stał co najmniej do około 1960 roku, umieszczono na nim figurę Warszawskiej Syrenki, która była wykonana w technice metaloplastyki[15].
W zbiorach Muzeum Miejskiego w Berlinie jest przechowywana jedna z brązowych miniaturowych kopii pomnika pt. Friedrich II zu Pferde z 1912 roku[16].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h i Marek Wojcik: Śladami Ignatzego Hakuby. bytomski.pl, 2013-10-27. [dostęp 2018-03-01].
- ↑ bed: Najbogatszy mieszkaniec Bytomia będzie miał swoją ulicę. [w:] Wyborcza.pl Katowice [on-line]. Agora SA, 2016-10-27. [dostęp 2018-03-01].
- ↑ a b c Piotr Obrączka: Honorowi obywatele miasta Bytomia. Bytom: 2017, s. 29. ISBN 978-83-945650-6-0.
- ↑ a b c d e Łukasz Skop: Ignatz Hakuba: Górnośląski „Król Piwa”. [w:] naszemiasto.pl śląskie [on-line]. Polska Press, 2015-01-11. [dostęp 2018-03-02].
- ↑ a b c d e f g h i Gert-Dieter Ulferts: Louis Tuaillon (1862-1919). Berliner Bildhauerei zwischen Tradition und Moderne. Gebrüder Mann Verlag, 1993, s. 216. ISBN 978-3-7861-1670-7.
- ↑ a b René Du Bois: Lebe er wohl,... Bewahrte, wieder errichtete und zerstörte Denkmale für Friedrich den Großen. Books on Demand GmbH, 2017, s. 257. ISBN 978-3-8391-6772-4.
- ↑ a b c Edward Wieczorek: Bytom i okolice. Przewodnik turystyczny. Bytom: Urząd Miejski w Bytomiu, 2013, s. 67. ISBN 978-83-62234-68-4.
- ↑ a b Florence Cole Quinby: The equestrian monuments of the world. Valentine Blacque (comp.), Henry C. (assist.). New York City. s. 85.
- ↑ a b c Bytomskie zabytki. Praca zbiorowa. Jan Drabina (red.). Bytom: TMB, 2001, s. 106. ISBN 83-908018-4-1.
- ↑ a b Eighteenth Annual Report, 1913, of the American Scenic and Historic Preservation Society. To the legislature of the state of New York. Albany: J. B. Lyon Company, 1913, s. 358.
- ↑ a b c d e Beata Szczypka-Gwiazda: Awangarda i tradycja. Kierunki rozwoju urbanistyczno-architektonicznego Bytomia w dwudziestoleciu międzywojennym. W: Bytom i jego dziedzictwo w 750-lecie nadania praw miejskich (materiały z interdyscyplinarnej konferencji naukowej w Bytomiu w dniach 18–19 listopada 2004 r.). Bytom: Urząd Miejski / Śląskie Centrum Dziedzictwa Kulturowego, 2004, s. 203. ISBN 83-85871-40-3.
- ↑ Hochmütig. „Jugend. Münchner illustrierte Wochenschrift für Kunst und Leben”, s. 1274, 1910. (niem.).
- ↑ Peter Bloch: Bildwerke 1780–1910. Aus den Beständen der Skulpturengalerie und der Nationalgalerie. Gebr. Mann, s. 225. ISBN 978-3-7861-1565-6.
- ↑ Piotr Obrączka: Bytom: Tajemnica portretu Brüninga. Fotografia portretu, czy nie?. [w:] naszemiasto.pl Bytom [on-line]. Polska Press, 2016-02-08. [dostęp 2018-03-06].
- ↑ Bytom powojenny. 1945–2002. We wspomnieniach i na fotografii. Jan Drabina (oprac., red.). Bytom: Towarzystwo Miłośników Bytomia, 2002, s. 43. ISBN 83-908018-5-X.
- ↑ Knut Brehm i inni: Stiftung Stadtmuseum Berlin. Katalog der Bildwerke 1780-1920. Letter Stiftung, 2003-12-17, s. 290. ISBN 978-3-930633-15-9.