Wikipedia

Pomilio PD/PE

rodzina włoskich samolotów wojskowych z okresu I wojny światowej

Pomilio PD/PE – rodzina włoskich samolotów rozpoznawczych z okresu I wojny światowej. Modele PD i PE różniły się silnikiem i wyglądem, zbudowano ich łącznie 1415 sztuk. Oba typy używane były od 1917 roku przez lotnictwo włoskie, będąc podstawowymi włoskimi samolotami rozpoznawczymi pod koniec wojny. Dysponowały dobrymi osiągami, lecz sprawiały pewne trudności w pilotażu i wycofano je z użytku w 1920 roku.

Pomilio PD/PE
Ilustracja
Pomilio PE
Dane podstawowe
Państwo

 Włochy

Producent

Pomilio

Typ

samolot rozpoznawczy

Konstrukcja

jednosilnikowy dwupłat konstrukcji drewnianej

Załoga

2

Historia
Data oblotu

czerwiec 1917

Wycofanie ze służby

1920

Liczba egz.

1415

Dane techniczne
Napęd

1 silnik rzędowy Fiat A.12/A.12bis

Moc

250 KM / 300 KM[1]

Wymiary
Rozpiętość

11,64 m / 11,28 m[2]

Długość

8,94 m[2]

Wysokość

3,35 m

Powierzchnia nośna

46 m²[2]

Masa
Własna

1177 kg / 1137 kg[2]

Użyteczna

400 kg[2]

Startowa

1577 kg / 1537 kg[2]

Osiągi
Prędkość maks.

185 km/h / 194 km/h[2]

Wznoszenie maks. w locie poziomym

1000 m w 5'30" (PD) 1000 m w 3'45" (PE)[2]

Pułap

5000 m / 5100 m[2]

Długotrwałość lotu

3 do 4/5 h[2]

Dane operacyjne
Uzbrojenie
2 km Fiat-Revelli Mod.14 kal. 6,5 mm
90 kg bomb
Użytkownicy
 Włochy
Multimedia w Wikimedia Commons
Pomilio PD z boku. Widoczne podwieszone bomby.
Pomilio PD.

Powstanie i wersje

edytuj

Samoloty Pomilio serii P konstruowane były przez Ottorino Pomilio w nowo powstałych w 1916 roku zakładach O. Pomilio & C.[3] Należały do nowej generacji włoskich szybkich samolotów rozpoznawczych z drugiej połowy I wojny światowej, klasyfikowanych oryginalnie jako dwumiejscowe myśliwce i mających zastąpić szeroko używane wcześniej samoloty z silnikami pchającymi, o słabych osiągach[3]. Pierwszym modelem wytwórni był Pomilio PC oblatany we wrześniu 1916 roku. Został on zamówiony przez włoskie lotnictwo w znacznej liczbie, lecz zbudowano tylko ok. 70 sztuk, gdyż samolot miał problemy ze statecznością i Dyrekcja Techniczna Lotnictwa Wojskowego zleciła prace nad jego ulepszeniem[3]. W ulepszonym modelu PD wprowadzono m.in. statecznik pionowy (początkowo trójkątny, później trapezowy) i płetwę pod kadłubem, przy płozie ogonowej[3]. Prototyp PD został oblatany w czerwcu 1917 roku (dokładna data nie jest znana) i w tym miesiącu rozpoczęto produkcję[3].

Prawdopodobnie jeszcze w czerwcu oblatano prototyp wersji PE, różniącej się mocniejszym silnikiem Fiat A.12 bis w miejsce Fiat A.12[3] (moc odpowiednio 300 i 250 KM[1]). Do produkcji trafiła ona w październiku 1917 roku[4]. Istotne zmiany zaszły w wyglądzie – w wersji PD silnik był jedynie częściowo schowany w kadłubie, z wystającym do góry blokiem cylindrów, a chłodnica cieczy znajdowała się przed górnym płatem, natomiast w wersji PE silnik był całkowicie zakryty wysoką kanciastą osłoną, a chłodnica umieszczona była pionowo przed silnikiem, z otworem na wał śmigła[3]. Pod górnym płatem w wersji PD znajdował się także zbiornik paliwa, usunięty w PE. Nowy układ silnika i chłodnicy pozwolił na polepszenie widoczności pilota, a także usunął ryzyko poparzenia przy przestrzeleniu, przy tym poprawił sylwetkę samolotu[5].

Od czerwca 1917 do stycznia 1918 roku wyprodukowano 338 samolotów PD i 5 samolotów treningowych PD dc ze zdwojonym sterowaniem, a do czerwca 1918 roku jeszcze 88 treningowych PD tdc[4]. Równolegle, od października 1917 do listopada 1918 roku wyprodukowano 881 samolotów wersji PE i 103 PE dc ze zdwojonym sterowaniem[4]. Miesięczna produkcja w 1918 roku sięgała ok. 120 maszyn[4]. Łącznie powstało 1415 samolotów rodziny PD/PE (431 PD i 984 PE)[4]. Inne źródła podają nieco inne liczby: 545 samolotów PC i PD w roku 1917 i 1071 maszyn PD/PE w roku 1918 (łącznie 1616 wszystkich trzech typów)[6].

Dalszym rozwinięciem Pomilio PE był nieco pomniejszony i ze zmodyfikowanym usterzeniem Ansaldo A.3, powstały po przejęciu firmy Pomilio przez Ansaldo(inne języki) we wrześniu 1918 roku[7].

Służba

edytuj

Samoloty Pomilio PD weszły na wyposażenie jednostek bojowych i zarazem do walki od lipca 1917 roku. Pierwsze otrzymały je w tym miesiącu eskadry (Squadriglia) nr 131 i 132, gdzie zastąpiły Pomilio PC[8]. Do działań wchodziły następnie kolejne nowo formowane eskadry Pomilio: 133 (we wrześniu), 134 (w październiku), 135 (w styczniu 1918 roku), 136 (w maju 1918 roku)[9]. Eskadra 139, sformowana z dwóch sekcji początkowo przydzielonych do lotnictwa Marynarki (od sierpnia 1917 roku), weszła do działań w styczniu 1918 roku, a w czerwcu odznaczyła się w bitwie nad Piawą, zrzucając 175 bomb[8]. W bitwie tej brały udział też inne eskadry. Model PD został szybko zastąpiony w jednostkach przez PE i skierowany głównie do szkolenia[10].

Na początku 1918 roku planowano, że Pomilio PD/PE miały być wyposażeniem tylko armijnych eskadr rozpoznawczych dalekiego zasięgu, a podstawowym włoskim samolotem rozpoznania taktycznego miał być Ansaldo SIA 7, lecz problemy wywołane przez słabą konstrukcję SIA 7B spowodowały zwiększenie zamówień na Pomilio, który w połowie 1918 roku stał się podstawowym włoskim samolotem rozpoznawczym[11]. Pomilio zastępowały w tym czasie w części jednostek także samoloty SAML i SP.3[12]. Przez cały okres służby, samoloty te używane były przez 29 eskadr[13]. W chwili zawieszenia broni 17 eskadr było wyposażonych w całości w Pomilio PD/PE, a 5 częściowo[14]. Głównie używane były na froncie włoskim, lecz 116. Eskadra operowała na Pomilio od maja 1918 roku w Albanii, a 111. Eskadra od września 1918 roku w Macedonii[12]. Oprócz rozpoznania i okazjonalnego bombardowania, samoloty eskadr 118., 131. i 39. używane były do zrzucania zaopatrzenia dla żołnierzy włoskich, w tym odciętych za Piawą[15].

Po wojnie typ ten został szybko wycofany z uzbrojenia: z końcem września 1919 roku wojsko miało jeszcze 113 PE, a w lipcu 1920 roku wycofano je z ostatniej 39. Eskadry[16]. Żaden samolot nie zachował się do chwili obecnej[16].

W sierpniu 1917 roku pojedyncze PD (nr P.3824) i PE (nr P.3820) zostały dostarczone do USA wraz z innymi włoskimi samolotami (misją włoską kierował Alessandro Pomilio, brat Ottorino)[17]. Używane były tam do testów w Langley Field oraz lotów demonstracyjnych i propagandowych, także z różnymi osobistościami na pokładzie. Między innymi, 25 października Pomilio rozrzucał ulotki pożyczki wojennej nad Nowym Jorkiem[18], a 21 września odbyły 180-kilometrowy lot do Waszyngtonu (pilotem był porucznik Armii Włoskiej Baldioli)[19].

Samoloty Pomilio nie miały dobrej opinii pod względem właściwości lotnych, co wzięło początek od niestatecznego w locie modelu PC[20]. Ulepszone pod tym względem PD/PE były nadal dość trudne w pilotażu i niestabilne wzdłużnie – ciężkie na nos, dlatego konieczne było staranne wyważenie samolotu na ziemi w zależności od obciążenia[10]. Z tego powodu też od początku budowano treningowe dwustery, co było rzadkością w tym okresie[10]. Mimo to na tym typie było dużo wypadków, zwłaszcza w okresie intensywnego przeszkalania jednostek (m.in. 49 w lipcu i 41 w sierpniu 1918 roku, co stanowiło aż 40% strat niebojowych w tych miesiącach)[10]. Na przełomie 1917 i 1918 roku zanotowano także wypadki z powodu pękania mocowania dźwigarów skrzydeł; wada ta została poprawiona wiosną 1918 roku[21]. Silniki Fiat A.12 miały też tendencję do gaśnięcia w locie[21]. Mimo to, zła reputacja samolotu zdaniem niektórych autorów wydaje się przesadzona, a Pomilio PE były też chwalone po opanowaniu pilotażu na nich i dopracowaniu konstrukcji[14]. Miały przy tym wytrzymalszą konstrukcję od samolotów SIA.7 i lepsze osiągi od SAML[14].

Opis techniczny

edytuj

Dwupłat o konstrukcji drewnianej, pokryty płótnem. Kadłub kratownicowy o przekroju prostokątnym, z czterema podłużnicami z drewna świerkowego i jesionowego, usztywniany drutem[3]. Silnik w nosie kadłuba, oprofilowany w dolnej części (PD) lub w całości (PE). Kabiny wyposażone w małe przeszklone wiatrochrony (na późniejszych samolotach z km na obrotnicy, wiatrochron z tylnej kabiny został usunięty)[16]. Komora płatów dwuprzęsłowa – miała dwa rzędy pionowych rozpórek po każdej stronie (po dwie), usztywniona była drutami, środek górnego płata podparty na czworonożnym koźle na kadłubie[22]. Lotki tylko na górnym płacie. Usterzenie klasyczne, ze statecznikiem poziomym i pionowym; konstrukcji metalowej, podobnie jak lotki[23]. Podwozie klasyczne, stałe, dwugoleniowe z osią niedzieloną, z tyłu oprofilowana płoza ogonowa, tworząca płetwę[22].

Napęd: silnik rzędowy sześciocylindrowy Fiat A.12 o mocy 250 KM (PD) lub A.12 bis o mocy 300 KM (PE), napędzający dwułopatowe śmigło ciągnące[1]. Indywidualne wyloty spalin z cylindrów wyprowadzone były na prawą stronę[22]. Samolot osiągał prędkość maksymalną 194 km/h, na 3000 m wznosił się w 16 minut[6].

Uzbrojenie stanowiły dwa karabiny maszynowe Fiat-Revelli Mod.14 kaliber 6,5 mm: jeden stały strzelający do przodu umocowany nad górnym płatem i jeden ruchomy obserwatora[3]. Km obserwatora na późniejszych samolotach mocowany był na obrotnicy Etevé[24]. Czasem pod koniec wojny km obserwatora zamieniany był na pojedynczy lub rzadziej podwójny Lewis 7,7 mm[25], na obrotnicy Scarffa[6]. Samolot zabierał do 6 bomb małego wagomiaru na rzadko stosowanych zewnętrznych uprzężach po bokach kabiny (kalibru 130 mm o masie 12 kg lub kalibru 162 mm o masie 15 kg)[26]. Samolot mógł być wyposażony w aparaty fotograficzne lub radiostację[3].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c Moc silników A.12/A.12bis 250/300 KM według Alegi 2006 ↓, s. 35, natomiast na s. II okładki podana jest 200/250 KM.
  2. ↑ a b c d e f g h i j Alegi 2006 ↓, s. 35.
  3. ↑ a b c d e f g h i j Alegi 2006 ↓, s. II okładki.
  4. ↑ a b c d e Alegi 2006 ↓, s. 36.
  5. ↑ Alegi 2006 ↓, s. 5.
  6. ↑ a b c Bernard Fitzsimons: The Illustrated encyclopedia of 20th century weapons and warfare. T. 19. New York: Phoebus Publishing Co., 1978, s. 2089.
  7. ↑ Alegi 2006 ↓, s. 10.
  8. ↑ a b Alegi 2006 ↓, s. 13–14.
  9. ↑ Alegi 2006 ↓, s. 13–14, 23.
  10. ↑ a b c d Alegi 2006 ↓, s. 3.
  11. ↑ Alegi 2006 ↓, s. II okładki, 1, 8.
  12. ↑ a b Alegi 2006 ↓, s. 23–27.
  13. ↑ Alegi 2006 ↓, s. 34.
  14. ↑ a b c Alegi 2006 ↓, s. 27.
  15. ↑ Alegi 2006 ↓, s. 13, 25–27.
  16. ↑ a b c Alegi 2006 ↓, s. 28.
  17. ↑ Alegi 2006 ↓, s. 3, 5, 10–13.
  18. ↑ Alegi 2006 ↓, s. 10–13.
  19. ↑ Large Italian Airplanes Fly to Washington. „Aviation Week”, s. 319, 1917-10-01. The Gardner, Moffat and Co.. (ang.). 
  20. ↑ Alegi 2006 ↓, s. 2.
  21. ↑ a b Alegi 2006 ↓, s. 5–7.
  22. ↑ a b c Alegi 2006 ↓, s. 15-21 (plany).
  23. ↑ Alegi 2006 ↓, s. 30–31.
  24. ↑ Alegi 2006 ↓, s. 28–29.
  25. ↑ Alegi 2006 ↓, s. II okładki, 29.
  26. ↑ Alegi 2006 ↓, s. 3, 27.

Bibliografia

edytuj
  • Gregory Alegi: Pomilio PD/PE. Berkhamsted: Albatros Productions, 2006, seria: Windsock Datafile. no.117. ISBN 1-902207-83-1. (ang.).
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Pomilio_PD/PE&oldid=75012045”