Polski Świętów
Polski Świętów (daw. Świetów, niem. Polnisch Wette[4], Alt-Wette) – wieś w Polsce, położona w województwie opolskim, w powiecie nyskim, w gminie Głuchołazy[5]. Historycznie leży na Dolnym Śląsku, na ziemi nyskiej. Położona jest na terenie Przedgórza Burgrabickiego, będącego częścią Przedgórza Paczkowskiego. Przepływa przez nią rzeka Biała Głuchołaska.
| wieś | |
 Dwór, obecnie ośrodek zdrowia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
250–252 m n.p.m. |
| Liczba ludności (2011) |
436[2] |
| Strefa numeracyjna |
77 |
| Kod pocztowy |
48-340[3] |
| Tablice rejestracyjne |
ONY |
| SIMC |
0494870 |
Położenie na mapie gminy Głuchołazy  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa opolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu nyskiego  | |
 50°23′14″N 17°20′59″E/50,387222 17,349722[1]
| |
W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do ówczesnego województwa opolskiego.
Według danych na 2011 wieś była zamieszkana przez 436 osób[2].
Geografia
edytujPołożenie
edytujWieś jest położona w południowo-zachodniej Polsce, w województwie opolskim, około 6 km od granicy z Czechami, na Przedgórzu Burgrabickim, tuż przy granicy gminy Głuchołazy z gminą Nysa. Należy do Euroregionu Pradziad[6]. Przez granice administracyjne wsi przepływa rzeka Biała Głuchołaska. Leży na wysokości 250–252 m n.p.m.
Środowisko naturalne
edytujW Polskim Świętowie panuje klimat umiarkowany ciepły. Średnia temperatura roczna wynosi +8,1 °C. Duże zróżnicowanie dotyczy termicznych pór roku. Średnie roczne opady atmosferyczne w rejonie Polskiego Świętowa wynoszą 595 mm. Dominują wiatry zachodnie[7].
Nazwa
edytujW 1284 wieś wymieniona jako Swatow, następnie w 1322 jako Sveta Polonicalis. W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie wieś występuje pod nazwą Polnisch Wette[8]. Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 roku notuje wieś pod niemiecką nazwą Polnisch-Wette, a także wymienia wcześniejsze staropolskie i łacińskie nazwy miejscowości: „(1309 Swełonia polonical., 1731 Swełow polonica, 1731 Polonoswede)”[9].
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego podaje polską historyczną nazwę Świetów oraz dwie niemieckie nazwy Polnisch Wette oraz Alt-Wette[4]. Również niemiecki leksykon geograficzny Neumana wydany w 1905 roku notuje nazwę miejscowości jako Polnisch Wette[10].
Historia
edytujMiejscowość wymieniona została po raz pierwszy w dokumencie napisanym po łacinie w 1284. Wieś była prawdopodobnie lokowana na prawie polskim[11]. W XVI wieku należała do Nysy. Kościół św. Jana Chrzciciela w Polskim Świętowie został wybudowany w końcu XIII wieku.
Około 1800 w Polskim Świętowie powstał klasycystyczny dwór[11].
W styczniu 1945 w miejscowości doszło do licznych mordów dokonanych przez niemieckich nazistów na ewakuowanych więźniów obozów koncentracyjnych. Na terenie wioski zamordowano 33 więźniów[12].
2 lipca 1945 w okolicy Polskiego Świętowa doszło do pierwszej katastrofy kolejowej w powojennej Polsce. Na pociąg przesiedleńców z Kresów Wschodnich jadących z Kędzierzyna-Koźla przez Prudnik do Nysy najechał pociąg towarowy jadący z Nysy. Istnieją hipotezy, iż był to sabotaż lub pomyłka żołnierzy sowieckich, którzy wówczas kierowali transportem kolejowym w Polsce[12].
W latach 1945–1950 Polski Świętów należał do województwa śląskiego, a od 1950 do województwa opolskiego.
W latach 1947–1974 proboszczem parafii Narodzenia św. Jana Chrzciciela w Polskim Świętowie był Stanisław Mazak, Sprawiedliwy wśród Narodów Świata[13].
Podczas powodzi tysiąclecia Biała Głuchołaska zalała 6 gospodarstw i podtopiła 10. Zniszczyła most i boisko sportowe[14].
Zabytki
edytuj
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[15]:
- zbiorowa mogiła ofiar hitlerowskich, na cmentarzu rzymsko-katolickim,
- plebania, z XVIII/XIX w.
- dom nr 17, z XIX w.
- dwór, obecnie dom nr 76, z 1800 r., budynek zaraz po II wojnie światowej pełnił funkcje przedszkola, a następnie ośrodka zdrowia
inne zabytki:
- kościół pw. św. Jana Chrzciciela z XIV w.,
Transport
edytujPrzez Polski Świętów przebiega droga wojewódzka:
- 411 Nysa – Głuchołazy – granica z Czechami w Konradowie
Ludzie urodzeni w Polskim Świętowie
edytuj- Max Schwobe (1874–1955), polityk
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 107629
- ↑ a b GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2016-09-23].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych – Poczta Polska. „Spis numerów adresowych”, s. według indeksu nazw, 2013. Warszawa: Poczta Polska S.A.. [dostęp online].
- ↑ a b Świetów w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich Tom VIII, s. 599.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ Mapa interaktywna [online], emapy.com [dostęp 2020-11-04].
- ↑ Klimat: Polski Świętów: Klimatogram, wykres temperatury, tabela klimatu – Climate-Data.org [online], pl.climate-data.org [dostęp 2020-11-04].
- ↑ Knie 1830 ↓, s. 844.
- ↑ Triest 1865 ↓, s. 243.
- ↑ Broesike 1905 ↓, s. 1027.
- ↑ a b Polski Świętów [online], www.palaceslaska.pl [dostęp 2020-11-04].
- ↑ a b https://www.polskaniezwykla.pl/web/place/39893,polski-swietow-zapomniana-katastrofa-na-ziemiach-odzyskanych.html.
- ↑ KS. STANISŁAW MAZAK – KAPŁAN, ŻOŁNIERZ, PSZCZELARZ I DZIERŻONOLOG, [w:] Roman Pastwiński, XLVIII NAUKOWA KONFERENCJA PSZCZELARSKA, Pszczyna: Instytut Ogrodnictwa Oddział Pszczelnictwa Pszczelnicze Towarzystwo Naukowe, 7 kwietnia 2011, ISBN 978-83-60573-49-5.
- ↑ https://nowe.glucholazy.pl/o-miescie/organizacja/solectwa/441-polski-swietow.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo opolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 64.
Bibliografia
edytuj- Johann Georg Knie, Alphabethisch-Statistisch-Topographische Uebersicht aller Dörfer, Flecken, Städte und andern Orte der Königl. Preuß. Provinz Schlesien ..., Breslau: Graß, Barth und Comp., 1830, OCLC 751379865 (niem.).
- Felix Triest, Topographisches Handbuch von Oberschlesien., Breslau: Wilh. Gottl. Korn, 1864–1865, OCLC 315739117 (niem.), Erste Hälfte, Zweite Hälfte.
- Max Broesike: Neumans Orts- und Verkehrs-Lexi des Deutschen Reichs. Leipzig und Wien: Verlog des Bibliographischen Instituts, 1905.
Linki zewnętrzne
edytuj- Świetów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 599., Polnisch Wette, s. 599.