Polanka Wielka
Polanka Wielka – wieś w Polsce, położona w województwie małopolskim, w powiecie oświęcimskim, w gminie Polanka Wielka, której jest siedzibą.
| wieś | |
 Zabytkowy kościół w Polance Wielkiej | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
245–285 m n.p.m. |
| Liczba ludności (2006) |
3800 |
| Strefa numeracyjna |
33 |
| Kod pocztowy |
32-607[2] |
| Tablice rejestracyjne |
KOS |
| SIMC |
0064201 |
Położenie na mapie gminy Polanka Wielka  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu oświęcimskiego  | |
 49°59′08″N 19°19′35″E/49,985556 19,326389[1]
| |
| Strona internetowa | |
W latach 1973–1991 w gminie Osiek[3].
Integralne części wsi
edytuj| przysiółki | Dalachowice, Granica Głębowska, Granica Osiecka, Granica Porębska, Hukowiec, Łysówka, Majcherowiec, Studziennik |
| części wsi | Dolna Północna, Dolna Wieś, Folwark, Górna Wieś, Hajduga, Krzyżówka, Średnia Wieś |
Historia
edytujWieś po raz pierwszy wzmiankowana została w spisie świętopietrza parafii dekanatu Zator diecezji krakowskiej z 1326 roku pod nazwą Polenka[6]. Prawdopodobnie pod koniec XIV wieku lokowano siostrzaną wieś, Polankę Górną, nazywaną Polanką Nową, podczas gdy starsza Polanka przezwana została Polanką Starą (Dolną).
Wieś politycznie znajdowała się wówczas w granicach powstałego w 1315 roku księstwa oświęcimskiego, od 1327 stanowiącego lenno Królestwa Czech. W 1457 roku zostało wykupione przez króla polskiego Kazimierza Jagiellończyka, a w towarzyszącym temu dokumencie sprzedaży wystawionym przez Jana IV oświęcimskiego w dniu 21 lutego 1457 roku wymienione zostały zarówno Polanka Antiqua, jak i Nowa Polanka[7]. W 1564 roku ostatecznie księstwo wcielono do Korony Królestwa Polskiego.
Według regestu poborów powiatu śląskiego z roku 1581 wieś wymieniona jako Polianka była własnością niejakiej Rawskiej i miała ona w sumie 27,5 łanów kmiecych, 9 zagrodników z rolą, 1 czynszownika, 3 zagrodników bez roli, 20 komorników z bydłem, 4 komorników bez bydła, 1 hultaja oraz 2 rzemieślników[8]. Po unii lubelskiej zawartej między Koroną Królestwa Polskiego, a Księstwem Litwy w 1569 roku wraz z całą koroną wieś stała się częścią Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
Po rozbiorach Polski wieś znalazła się w zaborze austriackim. W XIX-wiecznym Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego miejscowość wymieniona jest w powiecie bialskim w Galicji. Znajdowała się w niej jednoklasowa szkoła ludowa. Według austriackiego spisu powszechnego pod koniec XIX wieku we wsi mieszkało 1832 mieszkańców, w tym 857 mężczyzn oraz 975 kobiet, z których 1813 było wyznania katolickiego, a 19 było izraelitami[8].
Wieś liczyła w XIX wieku 3879 mórg obszaru. Największym właścicielem gruntów w miejscowości był Józef Odrowąż Wysocki, który posiadał 614 mórg roli, 106 mórg łąk, 35 mórg pastwisk i 278 mórg lasu[8].
Po upadku powstania listopadowego w majątku państwa Cieńskich w Polance Wielkiej przebywał przez jakiś czas Bazyli Mochnacki[9], ojciec Maurycego Mochnackiego i Kamila Mochnackiego, a także ich brat – Tymoleon Mochnacki.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa bielskiego.
Zabytki
edytujObiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[10].
- Kościół pw. św. Mikołaja, otoczenie, drzewostan.
Kościół z XII w. w 1658 r. przekształcony w stylu barokowym. Kościół orientowany, drewniany konstrukcji zrębowej, z wieżą konstrukcji słupowo-ramowej. Składa się z wydłużonego, zamkniętego wielobocznie prezbiterium z murowaną zakrystią od północy, szerszej nawy i dwukondygnacyjnej wieży, nakrytej kopulastym hełmem zwieńczonym obeliskiem. Dach nad korpusem dwuspadowy, jednokalenicowy. Na kalenicy dachu sześcioboczna wieżyczka na sygnaturkę kształtu barokowego. Ściany wnętrza nawy i prezbiterium podzielone za pomocą pilastrów i gzymsów. Otwór tęczowy o łuku trójlistnym ściętym. W tęczy krucyfiks barokowy. Ołtarze rokokowe, z XVIII w. Ambona klasycystyczna. Chrzcielnica marmurowa, barokowa. Organy z 1735 r. Obrazy (obecnie w nowym kościele): Matka Boska Częstochowska z XVII w., Najświętsza Maria Panna z Dzieciątkiem z ok. 1600 r., św. Mikołaj z XVIII w. - Zespół pałacowo-parkowy: pałac, dwie oficyny, spichlerz, budynek gospodarczy, park.
Ludzie związani z Polanką Wielką
edytujZobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 107227
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 948 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Dz.U. z 1991 r. nr 115, poz. 497
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013-02-15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2014-03-09].
- ↑ TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
- ↑ Monumenta Poloniae Vaticana T.1 Acta Camerae Apostolicae. Vol. 1, 1207-1344. Jan Ptaśnik (redakcja). Cracoviae: Sumpt. Academiae Litterarum Cracoviensis, 1913, s. 127–131.
- ↑ Krzysztof Rafał Prokop: Księstwa oświęcimskie i zatorskie wobec Korony Polskiej w latach 1438–1513. Dzieje polityczne. Kraków: PAU, 2002, s. 151. ISBN 978-8388857-31-7.
- ↑ a b c Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich t. VIII, hasło „Polanka Wielka”. nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, 1887. s. 568. [dostęp 2018-04-19].
- ↑ Mirosław Strzyżewski, Michał Podczaszyński - zapomniany romantyk, 1999, s. 200.
- ↑ Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2023-12-01].
Linki zewnętrzne
edytuj- Polanka Wielka, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 568.