Poezja haptyczna

Poezja haptyczna (poezja dotykowa, z gr. απτικός /haptikos/ – dotyk) – forma sztuki łącząca cechy typografii i rzeźby w celu tworzenia obiektów, które mogą być nie tylko widoczne, ale także dotykane i możliwe do manipulowania. W poezji haptycznej zmysł dotyku (w mniejszym stopniu również inne zmysły) jest równy, a czasem ważniejszy od zmysłu wzroku^[1]^[2]. W swoim odstępstwie od poezji wyłącznie tekstowej wykazuje podobieństwo do poezji wizualnej i poezji dźwiękowej. Poezja tekstowa i poezja haptyczna mają jednak ten sam cel – wywołać w umyśle odbiorcy efekt artystyczny.

Historia

"Haiku" Witolda Szwedkowskiego, przykład poezji haptycznej

Cechy poezji haptycznej miały występujące już w starożytności obiekty magiczne. Istniały bowiem przedmioty osobiste z zapisanymi na nich zaklęciami czy innymi treściami posiadającymi dla użytkownika szczególne znaczenie. Do obiektów takich zaliczać można talizmany, klejnoty gnostyckie czy przedmioty fetyszystyczne. Wynalezienie i używanie alfabetu Braille’a przyczyniło się do tworzenia i adaptacji tekstów literackich w dotykowym systemie zapisu. W sztuce XX wieku "dotykalne obiekty poetyckie" tworzyli między innymi Dadaiści, Marcel Duchamp, Kurt Schwitters, także Joseph Cornell (pudełka surrealistyczne) i grupa Fluxus^[3]^[4]. Nowszym historycznie zjawiskiem w poezji haptycznej stało się tworzenie książek unikatowych. Współczesnym trendem jest stosowanie nowoczesnych urządzeń interaktywnych i przestrzeni wirtualnych w tworzeniu sztuki cyfrowej^[5].

Poeci haptyczni

Joan Brossa: Wizualny wiersz przechodni, w trzech czasach (1984) w Barcelonie.

Współczesnymi poetami haptycznymi są między innymi Joan Brossa (Katalonia), Ian Hamilton Finlay (Szkocja) ze swoim dziełem życia - Mała Sparta (ang. Little Sparta)^[6], Ay-O (Japonia)^[7], Jadwiga Sawicka (Polska), Ewa Partum (Polska), Żarko Aleksić (Serbia), który spisywanie wierszy poprzedzał medytowaniem w kontakcie z dotykalnymi przedmiotami lub pozostawaniem dłuższy czas w pozycji pozwalającej dotkliwie doświadczyć swojej cielesności^[8]. Przykładem poezji haptycznej może być też praca „Alea iacta Est” Stanisława Dróżdża, który jednak częściej tworzył poezję konkretną.

Zobacz też

Przypisy

↑ Haptic poetry. Stroud (eng.). [dostęp 2018-01-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (29 stycznia 2018)].
↑ HAPTIC POETRY (eng.). [dostęp 2018-01-29].
↑ Dzień z Fluxusem w Mocaku. [dostęp 2018-01-29].
↑ Narracje, estetyki, geografie: Fluxus w trzech aktach. (prezentacja). [dostęp 2018-01-29].
↑ Porozumialcy. O nowej poezji cz. 2. Korporacja ha!art. [dostęp 2018-01-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (26 stycznia 2018)].
↑ Little Sparta Trust(eng.). [dostęp 2018-01-29].
↑ Kolekcja dzieł Ay-O w Museum of Modern Art (eng.). [dostęp 2018-01-29].
↑ Tom poezji pt. "Unions". [dostęp 2018-01-29].

[1] Haptic poetry. Stroud (eng.). [dostęp 2018-01-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (29 stycznia 2018)].

[2] HAPTIC POETRY (eng.). [dostęp 2018-01-29].

[3] Dzień z Fluxusem w Mocaku. [dostęp 2018-01-29].

[4] Narracje, estetyki, geografie: Fluxus w trzech aktach. (prezentacja). [dostęp 2018-01-29].

[5] Porozumialcy. O nowej poezji cz. 2. Korporacja ha!art. [dostęp 2018-01-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (26 stycznia 2018)].

[6] Little Sparta Trust(eng.). [dostęp 2018-01-29].

[7] Kolekcja dzieł Ay-O w Museum of Modern Art (eng.). [dostęp 2018-01-29].

[8] Tom poezji pt. "Unions". [dostęp 2018-01-29].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]