Pod Zakosy
Pod Zakosy[1], Dolina Goryczkowa pod Zakosy, Goryczkowa pod Zakosy lub Dolina pod Zakosy – jedno z dwóch odgałęzień w górnej części Doliny Goryczkowej w Tatrach Zachodnich[2].
Topografia
edytujZnajduje się pomiędzy zboczami Kasprowego Wierchu i grzbietu opadającego z Pośredniego Goryczkowego Wierchu[3]. Od południa podchodzi pod grań główną Tatr i przełęcz Goryczkową nad Zakosy. Znajduje się na wysokości ok. 1350–1700 m n.p.m.[2] Najwyższa część doliny, znajdująca się bezpośrednio pod stokami Przełęczy nad Zakosy, to Goryczkowy Kocioł. Poniżej niego dolina zacieśnia się w tzw. Szyjkę. U wylotu Szyjki, po orograficznie lewej stronie Goryczkowego Potoku znajduje się rówień zwana Goryczkową Bulą, wykorzystywana przez helikopter ratowniczy jako naturalne lądowisko[4]. Dnem doliny spływa niewielki Goryczkowy Potok (dopływ potoku Bystra), miejscami tracąc wodę[3][2].
Nazewnictwo
edytujWedług Wielkiej encyklopedii tatrzańskiej nazwa doliny, podobnie jak wielu innych w Tatrach pochodzi od Hali Goryczkowej, tej zaś od popularnego wśród górali nazwiska Goryczka (jednego z pierwszych jej właścicieli)[5][2]. Ongiś twierdzono, że pochodzi od dawniej rosnących właśnie tam obficie goryczek[6], których nazwa zaś wzięta od gorzkiego ich smaku. Człon „Pod Zakosy” pochodzi natomiast od idących górą pod granie zakosów, czyli perci wydeptanych przez owce. Od czasu zaprzestania wypasu trawiasta, miejscami piarżysta dolina zaczyna stopniowo zarastać kosodrzewiną, dlatego też zmniejszyła się populacja goryczek – owce ich nie tykały, a teraz niewyskubane trawy i drzewinki kosodrzewiny goryczkę zarastają[7][8][9]. Według W.H. Paryskiego wywodzenie nazwy doliny od rośliny jest nieuzasadnione: jest po prostu typową dorobioną etymologią lud., opartą jedynie na przypadkowym podobieństwie słów: goryczka (roślina) i Goryczkowa Hala[2].
Opis doliny
edytujDawniej dolina była wypasana, wchodziła w skład Hali Goryczkowej. Trawa była tutaj mizerna, a liczba owiec nadmierna w stosunku do możliwości tej hali, juhasi często więc przepędzali owce przez grań na słowacką stronę Doliny Cichej, gdzie trawa była bujniejsza i mniej wypasana[10]. Obecnie Dolina pod Zakosy nie jest już wypasana, ale jest również intensywnie eksploatowana, głównie przez narciarzy. W jej dolnej części, zwanej Wyżnią Goryczkową Równią, stoi dolna stacja bardzo popularnego wśród narciarzy Wyciągu Goryczkowego na Kasprowy Wierch, a trasa zjazdowa prowadzi właśnie przez tę dolinę[11]. Obok dolnej stacji wyciągu bufet.
Nartostrady
edytuj
– jednokierunkowa nartostrada z Kasprowego Wierchu przez Dolinę pod Zakosy, stokami dolnej części Kondratowego Wierchu do schroniska PTTK na Hali Kondratowej- – jednokierunkowa przez Niżnią Goryczkową Rówień do Doliny Kondratowej poniżej Polany Kondratowej
- – jednokierunkowa od dolnej stacji wyciągu przez Kondrackie Rówienki, wzdłuż potoku Bystra do Kuźnic
- – jednokierunkowa od Myślenickich Turni do dolnej stacji wyciągu[4].
Przypisy
edytuj- ↑ Geoportal. Mapa lotnicza [online] [dostęp 2022-04-02].
- ↑ a b c d e Zofia Radwańska-Paryska, Witold Henryk Paryski, Wielka encyklopedia tatrzańska, Poronin: Wydawnictwo Górskie, 2004, ISBN 83-7104-009-1.
- ↑ a b Tatry Polskie. Mapa turystyczna 1:20 000, Piwniczna: Agencja Wydawnictwo „WiT” S.c., 2009, ISBN 83-89580-00-4.
- ↑ a b Władysław Cywiński, Tatry. Kasprowy Wierch, t. 13, Poronin: Wydawnictwo Górskie, 2008, ISBN 83-7104-011-3.
- ↑ Goryczkowa Hala [online] [dostęp 2010-02-08].
- ↑ „W środku nad doliną, sterczy trzeci wirch, zwany Pośredni wirch Goryczkowej, 5,564 stóp wysoki. Ten Pośredni wirch, dzieli te. dolinę za pomocą nieco wystającego grzbietu na dwie prawie równe części; powstają tym sposobem dwie doliny: zachodnia zowie się Świńską doliną, wschodnia zaś Pod Zakosy. Nazwa doliny Goryczkowej pochodzi od obficie rosnącej rośliny goryczki, Gentiana, której korzenie corocznie w wielkiej ilości zbierają górale, i sprzedają centnarami do aptek węgierskich.” Podhale i północna pochyłość Tatrów...; Ludwik Zejszner; w Biblioteka Warszawska, Warszawa 1849, t. 3, tom XXXV. s. 425, 427 H.C.L Cat# slav 519877 (702).
- ↑ Rzut oka na północne stoki Karpat...; Wincenty Pol wyd. 1851, s. 56: „Wszystkie działy i góry lesiste od alpejskich po niższe... Jest to kraina właściwa ziołowisk... i goryczki.”.
- ↑ Österreichische Botanisches Wochenblatt, wol. 2-3, Wien 1/13/1853 r. III/nr 2 str. 11; UOM Library cat. nr A 3 9015 003630 042 6; „der Flora eingesammelt hatten, brachen wir auf und erreichten nach vielen Mühseligkeiten nach ein paar Stunden den Gipfel des Berges, welchen die dortigen Alpenhirten Goryczkowa (Göra) zu deutsch: Enzianberg nennen, weil vennuthlich auf einigen Orten darauf viel Enzian wächst.”.
- ↑ Włodzimierz Antoniewicz, Pasterstwo Tatr Polskich i Podhala, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1959.
- ↑ Władysław Szafer, Tatrzański Park Narodowy, Zakład Ochrony Przyrody PAN, 1962.
- ↑ Józef Nyka, Tatry Polskie. Przewodnik, wyd. 13, Latchorzew: Wydawnictwo Trawers, 2003, ISBN 83-915859-1-3.