Południowa Magistrala Piaskowa
Południowa Magistrala Piaskowa – zwyczajowa nazwa normalnotorowej, przemysłowej, częściowo dwutorowej, niegdyś zelektryfikowanej linii kolejowej łączącej stacje kolei piaskowej Jęzor Centralny oraz Bór Górny w Sosnowcu z szybami podsadzkowymi oraz mostami zsypowymi piasku budowlanego znajdującymi się w Jaworznie, Katowicach i Rudzie Śląskiej. Linia ta stanowiła i stanowi jedną z głównych magistrali kolei piaskowych w GOP. Poprzez liczne odgałęzienia linia jest połączona także z zakładami przemysłowymi na terenie Jaworzna – Elektrownia Jaworzno, ZG Sobieski oraz Lędzin – KWK Piast. Aktualnie cała magistrala od Jęzora Centralnego JCC do Poniatowskiego jest nieczynna i od marca 2020 roku powoli jest likwidowana.
| Jęzor Centralny JCA – podg Tunel | |
| Dane podstawowe | |
| Zarządca | |
|---|---|
| Numer linii |
203 (Infra Silesia, odcinek JCA - JCC), 401 (JCC - Wujek) |
| Tabela SRJP |
Infra Silesia, CTL Maczki Bór |
| Długość |
21,090 (rzeczywista długość 23,416 mierzona z okręgu JCA) km |
| Rozstaw szyn |
1435 mm |
| Sieć trakcyjna |
brak (istniała w latach 1951 – 2001, napięcie 3000 V) |
| Prędkość maksymalna |
40 km/h |
 Pociąg piaskowy na szlaku Poniatowski - Ćmok | |
| Historia | |
| Lata budowy |
1951-1956 |
| Rok elektryfikacji |
1955 |
Historia
edytujLata 1956-2001
edytujW pierwszych latach funkcjonowania wykorzystywano głównie trakcję parową – pociągi były obsługiwane parozowami serii Ty2 oraz Ty45. W późniejszych latach sukcesywnie wprowadzano do eksploatacji lokomotywy ET21 oraz ET22 a także TEM2. Po deelektryfikacji magistrali pociągi piaskowe lub z odpadami górniczymi prowadzone są zazwyczaj TEM2 lub S200. Po podziale w 1991 roku Przedsiębiorstwo Materiałów Podsadzkowych Przemysłu Węglowego na 4 podmioty handlowe ruch prowadzony był przez dwa z nich: Kopalnia Piasku „Szczakowa”, przekształcone następnie w PCC Rail, wykupione przez DB Schenker i przekształcone następnie w DB Schenker Rail Polska oraz Kopalnia Piasku Maczki Bór, przekształcone następnie w CTL Maczki-Bór[1]. Do dziś obsługiwane są mosty zsypowe piasku podsadzkowego: Agata KWK Wieczorek, Poniatowski KWK Wieczorek, Szybu Wentylacyjnego KWK Wujek a także piasku budowlanego Wschodni KWK Mysłowice oraz Most zsypowy w punkcie sprzedaży piasku budowlanego Wysoki Brzeg, należący do DB Schenker Rail Polska. Do przełomu 2009/2010 roku obsługiwany był most zsypowy piasku podsadzkowego Maciej KWK Halemba. Za utrzymanie infrastruktury odpowiadają spółki: Infra Silesia na odcinku JCA - JCC oraz CTL Maczki-Bór na pozostałym odcinku, zaś przewoźnikami korzystającymi z magistrali są CTL, DB Schenker Rail Polska oraz PKP Cargo Service. Magistrala w latach świetności miała liczne połączenia z siecią PKP, w tym od posterunku Maciej do stacji Ruda Kochłowice[2].
Po 2001 roku
edytujCiągłe zmniejszające się zapotrzebowanie na piasek podsadzkowy spowodował likwidację poszczególnych odgałęzień. W latach 2004/2005 zlikwidowano odcinek Maciej – Klara odcinając czynny jeszcze szyb podsadzkowy Lech i powodując konieczność przeładunku piasku z samochodów na pociągi[3]. Na przełomie roku 2011/2012 zlikwidowano odcinek magistrali prowadzący od stacji Wujek do stacji Maciej, po likwidacji KWK Nowy Wirek[4]. Obecnie linia kończy się na posterunku Poniatowski. W 2020 roku rozpoczęła się stopniowa likwidacja ostatniego odcinka magistrali. Zlikwidowano odgałęzienie do szybu Wschodniego KWK Wieczorek, stopniowo likwidowany jest główny tor[5]. Na samej magistrali występują szkody górnicze widoczne na całym szlaku od stacji Jęzor aż do stacji Poniatowski. Magistrala przecinała wiaduktami 3 razy Autostradę A4 w okolicach stacji Brzęczkowice, Wujek oraz Załęże. Stan techniczny magistrali z roku na rok się pogarsza o czym świadczą wykolejenia składów (w okolicach podg Wujek) oraz kontrole UTK[6]
Wykaz posterunków ruchu
edytuj| Nazwa posterunku | Kilometraż | Rodzaj | Stan | Odgałęzienie |
|---|---|---|---|---|
| Jęzor Centralny JCA | 0,000 km | stacja | czynny | Sosnowiec Jęzor PKP PLK Huta Cedler R1 Szyb Ostatek Długoszyn PKP PLK |
| Jęzor Centralny JCB | 0,483 km | post. odgałęźny | czynny | Bór Górny Huta Cedler R1 |
| Jęzor Centralny JCC | 2,200 km | stacja | czynny | Dąbrowa, Most zsypowy piasku budowlanego Wysoki Brzeg |
| Brzęczkowice | 5,442 km | post. odgałęźny | nieczynny | Bocznica szybu wschodniego KWK Wieczorek przeniesiona z podg. Ćmok, rozjazdy posiadają kluczowe urządzenia SRK |
| Słupna | 7,153 km | post. odgałęźny | nieczynny | bocznica szybów wschodnich KWK Mysłowice - Wesoła, obecnie rozjazd posiada kluczowe urządzenia SRK |
| Ćmok | 8,498 km | post. odgałęźny | zlikwidowany | bocznica szybu podsadzkowego Wschodni Agata KWK Wieczorek, obecnie odgałęzia się na podg. Brzęczkowice |
| Poniatowski Pn | 12,451 km | post. odgałęźny | nieczynny | most podsadzkowy KWK Staszic Szyb IV |
| Poniatowski | 12,913 km | post. odgałęźny | nieczynny | Katowice Janów PKP PLK, Katowice Muchowiec PKP PLK, KWK Śląsk, Szyb Poniatowski KWK Wieczorek |
| Szadok | 15,000 km | post. odgałęźny | zlikwidowany | przejście rozjazdowe na sieć PKP PLK, bocznica do KWK Wujek-Śląsk |
| Wujek | 21,090 km | post. bocznicowy | zlikwidowany | Most zsypowy szybu wentylacyjnego KWK Wujek |
| Załęże | – | post. odgałęźny | zlikwidowany | Stacja PKP Katowice Załęże |
| Kleofas Zachodni | – | post. odgałęźny | zlikwidowany | Stacja KWK Kleofas, Most zsypowy szybu wschodniego KWK Kleofas |
| Nowy Wirek/Maciej | – | stacja i post. bocznicowy | zlikwidowany na przełomie 2011 i 2012 r. | Most zsypowy Maciej KWK Halemba, Most zsypowy Szybu Północnego KWK Halemba[7], Most Zsypowy KWK Pokój |
| Wanda-Lech | – | post. odgałęźny | zlikwidowany | Most zsypowy szybu Lech KWK Wawel |
| Maria | – | post. odgałęźny | zlikwidowany | |
| Paweł | – | stacja | zlikwidowana | |
| Klara | – | post. odgałęźny, stacja | zlikwidowany | Most zsypowy Szybu Klara, Warsztaty Naprawcze Taboru Kolejowego Ruda Śląska |
| Tunel | – | post. odgałęźny | zlikwidowany | Połączenie z siecią Magistrali Zachodniej (KP Kotlarnia) |
Ciekawostki
edytujNa magistrali odbywał się ruch pociągów służbowych, prowadzonych EN57 oraz ET21 z wagonem osobowym 94A w relacji Jęzor Centralny JCA – Wujek oraz JCA – Maciej. Ruch pociągów służbowych zawieszono po 2001 roku, wraz z komercjalizacją PMPPW, przy czym sieć trakcyjna istniała jeszcze w latach 2004-2006 na odcinku JCC – Klara – Tunel. 20 lutego 2006 roku odbył się specjalny przejazd szynobusu SA132 Katowice – Katowice w ramach akcji Pierwszy prywatny pociąg pasażerski przewoźnika PCC Rail. Pociąg specjalny jechał całym używanym ówcześnie szlakiem od stacji Maciej, przez stację Wujek do stacji JCC, z rozkładowymi zatrzymaniami pociągu[2]. Był to pierwszy pociąg pasażerski jadący po magistrali po likwidacji w 2001 roku pociągów służbowych na Wujka i Maciej, obsługiwanych przez skład wagonowy ET21+94A lub jednostkę elektryczną EN57. Według służbowego rozkładu jazdy pociągów CTL przejazd szlakiem JCC – Wujek wynosi obecnie od 12 do 15 minut w zależności od lokomotywy prowadzącej skład pociągu[8], natomiast z JCC do Agaty 13 do 15 minut[8].
Przypisy
edytuj- ↑ CTL Maczki-Bór – CTL Logistics. [dostęp 2014-05-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-31)].
- ↑ a b Dworzec kolejowy w strukturze miasta– konferencja w Tczewie. [dostęp 2022-03-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-03-16)].
- ↑ Fotogaleria Transportowa [online], rail.phototrans.eu [dostęp 2020-07-30] (ang.).
- ↑ Był sobie Nowy Wirek... - OK-KOLEJ.pl - Pozytywna Galeria Kolejowa [online], www.ok-kolej.pl [dostęp 2020-07-30].
- ↑ Górnictwo: bliski koniec Magistrali Południowej? [online], nettg.pl, 18 listopada 2018 [dostęp 2020-07-30] (ang.).
- ↑ Kontrola Prezesa UTK wykazała nieprawidłowości w utrzymaniu infrastruktury kolejowej przez zarządcę na linii nr 401 - Aktualności - Urząd Transportu Kolejowego [online], utk.gov.pl [dostęp 2017-11-19] (pol.).
- ↑ Magistrala Południowa: St. Maciej- Szyb Północny KWK Halemba- Wirek. [dostęp 2014-05-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-03-16)].
- ↑ a b CTL Maczki-Bór S.A. w Sosnowcu. [dostęp 2014-05-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-31)].
Bibliografia
edytuj- Krzysztof Soida, Tomasz Roszak, Mariusz Furtek: Koleje piaskowe. Tom 1. Rybnik: Betezda, 2007. ISBN 978-83-923322-2-0.
- Krzysztof Soida, Tomasz Roszak, Mariusz Furtek: Koleje piaskowe. Tom 2. Katowice: ApLand, 2002. ISBN 83-912575-2-5.
Linki zewnętrzne
edytuj- Kolej piaskowa i przemysłowa
- Archiwalny biuletyn nr 53 z 17 sierpnia 2001 roku. kolej.most.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-31)].
- Atlas Kolejowy Śląska z uwzględnioną Magistralą Południową