Połabie

Połabie
Połabszczyzna
Państwa	Niemcy; Polska; Czechy
Ważniejsze miejscowości	Berlin, Poczdam, Brandenburg an der Havel, Havelberg, Chociebuż, Frankfurt nad Odrą, Rostock, Schwerin, Neubrandenburg, Lubeka, Drezno, Lipsk, Chemnitz, Zwickau, Budziszyn, Zgorzelec
	Położenie na mapie;
	Hasło w Wikisłowniku

Połabie znane także jako Połabszczyzna^[1] – kraina historyczna położona na terenie dzisiejszych północno-wschodnich Niemiec, pomiędzy rzekami Łabą i Soławą na zachodzie, Odrą na wschodzie, Morzem Bałtyckim na północy i Rudawami na południu, w granicach krajów związkowych takich jak Brandenburgia, Meklemburgia-Pomorze Przednie, Saksonia, Saksonia-Anhalt, Szlezwik-Holsztyn oraz Turyngia^[2]^[3]. We wczesnym średniowieczu region był zamieszkiwany przez plemiona Słowian połabskich^[4].

Historia

Połabszczyzna była najdalej na zachód wysuniętą częścią Słowiańszczyzny, sąsiadującą od zachodu przez Limes Sorabicus oraz Limes Saxoniae z takimi plemionami germańskimi jak Sasi i Turyngowie, którzy z czasem zostali podbici przez Franków. Od końca VIII wieku stopniowo ulegała wpływom frankijskim, później wschodniofrankijskim, a następnie niemieckim^[3]^[4].

Do X wieku południowe plemiona Połabian (takie jak Serbowie, Łużyczanie czy Milczanie) uległy podbojowi niemieckiemu, natomiast ich północno-połabscy pobratymcy aż do XII stulecia opierali się armiom sąsiadów: Niemców, Duńczyków, Polaków i Pomorzan^[3].

W latach 955–957 przez Ziemię połabską przetoczyła się fala powstań słowiańskich przeciwko dominacji niemieckiej. Powstanie objęło także północnych Wieletów i Obodrzyców. Pomimo trudności z powodu braku poparcia działań królewskich przez opozycję, powstanie zostało spacyfikowane. Najdłużej opierali się Wieleci, pokonani w 957 roku. Władza niemiecka na terytoriach Słowian połabskich umocniła się, czego wyrazem było powołanie biskupstw w Brennie i Hobolinie^[5].

W 983 roku na terenie Połabia doszło do największego powstania plemion słowiańskich – skierowane przeciw podporządkowaniu Świętemu Cesarstwu Rzymskiemu oraz chrystianizacji. Powstanie zakończyło się absolutnym zwycięstwem Słowian. Niemcy zostali wyrzuceni poza rzekę Łabę na następne 200 lat^[6]. Ostatecznie region utracił samodzielność na początku XIII wieku, głównie na skutek krucjat. Większość Połabia została podbita przez Święte Cesarstwo Rzymskie, natomiast północna jego część z Rugią – przez Danię. Na podbitych terenach Niemcy rozpoczęli we wczesnym średniowieczu tzw. Ostsiedlung. Historycy jako powód całkowitej zagłady i ostatecznej asymilacji Połabian z Niemcami wskazują przywiązanie do pogaństwa i odrzucenie chrześcijaństwa^[4]^[7]^[8].

W XI wieku nieudane w dalszej perspektywie próby podporządkowania sobie tego obszaru podejmowali także władcy Polski – zwłaszcza Bolesław Chrobry i Bolesław III Krzywousty.

Współcześnie Ziemia połabska należy niemal w całości do Niemiec, a jej obecna ludność posługuję się głównie językiem niemieckim. Mimo to region zachował pierwiastek słowiański, nawet w nazwach dużych niemieckich miast: np. Lipsk (cz. Lipsko), Lubeka (poł. Ljubice), Chemnitz (górnołuż. Kamjenica), Drezno (górnołuż. Drježdźany), Poczdam (cz. Postupim), Rostock (poł. Rostok) i Schwerin (cz. Zvěřín)^[9]^[10]^[11]^[12].

Galeria

Mapa Połabia (1880)
Pograniczne niemiecko-polskie w X/XI w. (1886)
Północno-wschodnie granice Świętego Cesarstwa Rzymskiego (ok. 1000 r.)
Zasięg języków słowiańskich z ok. VIII wieku na terenie dzisiejszych Niemiec
Zachodniolechickie (Połabskie)

Serbołużyckie
Rekonstrukcja grodu na jeziorze Fischerinsel, przypuszczalnie Radogoszcz^[13]
Graficzna rekonstrukcja grodu Brenny (ok. 1100 r.)
Rekonstrukcja słowiańskiego grodu Behren-Lübchin leżącego w Meklemburgii-Pomorzu Przednim według badań Ewalda Schuldta
Rekonstrukcja słowiańskiego grodu w Meklemburgii – Groß Raden
Rekonstrukcja łużyckiego grodu Radusch w okolicach miasta Vetschau na Łużycach Dolnych
Rekonstrukcja słowiańskiej osady „Starigard” znajdującej się na terenie Oldenburger Wallmuseum w miejscowości Oldenburg w Holsztynie

Zobacz też

Przypisy

↑ połabszczyzna, PWN.
↑ Strzelczyk 2006 ↓.
↑ ^a ^b ^c Słowianie zdobywcy. Połabianie na zachodzie i północy Europy. Do Rzeczy, historia.dorzeczy.pl. [dostęp 2017-03-30]. (pol.).
↑ ^a ^b ^c Maria Janion, Niesamowita Słowiańszczyzna, Kraków: Wydawnictwo Literackie, ISBN 978-83-08-04002-7, s. 17; za: Z. Skrok, Słowiańska moc, czyli o niezwykłym wkroczeniu naszych przodków na europejską arenę, Warszawa 2006, s. 104–109.
↑ Kazimierz Myśliński: Polska wobec Słowian połabskich do końca wieku XII. Wodzisław Śląski: Templum, 1995. ISBN 978-83-932793-4-0.
↑ Barkowski 2015 ↓.
↑ Charles Higounet: Die deutsche Ostsiedlung im Mittelalter (niem.). Berlin: Siedler, 1986/2001. ISBN 3-88680-141-1
↑ Robert F.R.F. Barkowski Robert F.R.F., Krucjata połabska 1147, wyd. I, Warszawa: Bellona, 2017, s. 216, ISBN 978-83-11-14446-0 .
↑ Słowiańskie korzenie niemieckich miast - prawda czy legenda?. wp.pl. [dostęp 2014-06-25]. (pol.).
↑ „Slawische Ortsnamen in Deutschland” strona niemieckiego magazynu językowego”: Onomastik”.
↑ Ernst Eichler, „Namenforschung: Ein Internationales Handbuch Zur Onomastik, Tom 1”, Walter de Gruyter, 1995, ISBN 3-11-020342-1, s. 712.
↑ Albrecht Greule: Schichten vordeutscher Namen in deutschen Sprachgebiet. W: Sprachgeschichte. Ein Handbuch zur Geschichte der deutschen Sprache und ihrer Erforschung. T. 4. Berlin: Walter der Gruyter GmbH, 2004, s. 3467.
↑ RoderichR. Schmidt RoderichR., Das historische Pommern. Personen, Orte, Ereignisse. Veröffentlichungen der Historischen Kommission für Pommern, Böhlau, 2009, s. 75–76, ISBN 3-412-20436-6 (niem.).

Bibliografia

JerzyJ. Strzelczyk JerzyJ., Połabszczyzna zapomniana. Część V: Nakon, czyli Obodrzyci ponownie na drodze do własnego bytu, Szczecin: „Przegląd Zachodniopomorski”, 2006, ISSN 0552-4245 .
Robert F.R.F. Barkowski Robert F.R.F., Połabie 983, Warszawa: „Bellona”, 2015, ISBN 978-83-11-13913-8 .

[1] połabszczyzna, PWN.

[CITEREFStrzelczyk2006-2] Strzelczyk 2006 ↓.

[DR-3] Słowianie zdobywcy. Połabianie na zachodzie i północy Europy. Do Rzeczy, historia.dorzeczy.pl. [dostęp 2017-03-30]. (pol.).

[:H-4] Maria Janion, Niesamowita Słowiańszczyzna, Kraków: Wydawnictwo Literackie, ISBN 978-83-08-04002-7, s. 17; za: Z. Skrok, Słowiańska moc, czyli o niezwykłym wkroczeniu naszych przodków na europejską arenę, Warszawa 2006, s. 104–109.

[:C-5] Kazimierz Myśliński: Polska wobec Słowian połabskich do końca wieku XII. Wodzisław Śląski: Templum, 1995. ISBN 978-83-932793-4-0.

[CITEREFBarkowski2015-6] Barkowski 2015 ↓.

[7] Charles Higounet: Die deutsche Ostsiedlung im Mittelalter (niem.). Berlin: Siedler, 1986/2001. ISBN 3-88680-141-1

[8] Robert F.R.F. Barkowski Robert F.R.F., Krucjata połabska 1147, wyd. I, Warszawa: Bellona, 2017, s. 216, ISBN 978-83-11-14446-0 .

[9] Słowiańskie korzenie niemieckich miast - prawda czy legenda?. wp.pl. [dostęp 2014-06-25]. (pol.).

[10] „Slawische Ortsnamen in Deutschland” strona niemieckiego magazynu językowego”: Onomastik”.

[11] Ernst Eichler, „Namenforschung: Ein Internationales Handbuch Zur Onomastik, Tom 1”, Walter de Gruyter, 1995, ISBN 3-11-020342-1, s. 712.

[12] Albrecht Greule: Schichten vordeutscher Namen in deutschen Sprachgebiet. W: Sprachgeschichte. Ein Handbuch zur Geschichte der deutschen Sprache und ihrer Erforschung. T. 4. Berlin: Walter der Gruyter GmbH, 2004, s. 3467.

[13] RoderichR. Schmidt RoderichR., Das historische Pommern. Personen, Orte, Ereignisse. Veröffentlichungen der Historischen Kommission für Pommern, Böhlau, 2009, s. 75–76, ISBN 3-412-20436-6 (niem.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]