Wikipedia

Pniewo (powiat pułtuski)

wieś w województwie mazowieckim, powiecie pułtuskim

Pniewo – wieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie pułtuskim, w gminie Zatory[5][6].

Pniewo
wieś
Ilustracja
Zabytkowy kościół pw. św. św. Piotra i Pawła
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Powiat

pułtuski

Gmina

Zatory

Liczba ludności (2011)

491[2][3]

Strefa numeracyjna

29

Kod pocztowy

07-214[4]

Tablice rejestracyjne

WPU

SIMC

0523991[5]

Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „Pniewo”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Pniewo”
Położenie na mapie powiatu pułtuskiego
Mapa konturowa powiatu pułtuskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Pniewo”
Położenie na mapie gminy Zatory
Mapa konturowa gminy Zatory, u góry po prawej znajduje się punkt z opisem „Pniewo”
Ziemia52°39′04″N 21°15′25″E/52,651111 21,256944[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Historia

edytuj

Po raz pierwszy wieś wymieniono ok. 1230 w dokumencie Konrada Mazowieckiego potwierdzającym uposażenie biskupstwa płockiego[7]. Nazwę wyprowadza się od wielkiej ilości pni pozostałych po wykarczowaniu puszczy[8].

W 1387 wieś była częścią uposażenia parafii w Wyszkowie. W 1402 erygowano tu parafię[9]. W drugiej połowie XVI wieku Pniewo jako prywatna wieś duchowna położone było w powiecie kamienieckim ziemi nurskiej województwa mazowieckiego[10]. W 1781 przy parafii powstała pierwsza szkoła[8]. Od ok. 1778 wieś należała do Stanisława Wessla, starosty golubskiego[9].

Po upadku I Rzeczypospolitej wieś znalazła się w granicach dóbr rządowych Obryte[9]. W 1820 mieszkało tu 25 czynszowników i 4 chałupników. Łącznie mieszkało tu 157 osób. We wsi, na terenie plebanii, istniała szkoła[11]. W 1827 w Pniewie istniały 42 domy z 264 mieszkańcami[12]. W 1916 w Pniewie powstała Ochotnicza Straż Pożarna[8].

Na uwagę zasługuje murowany kościół parafialny pod wezwaniem św. Piotra i Pawła. Kościół wybudowany w latach 1912–1928 według projektu Józefa Piusa Dziekońskiego jest neogotycki z elementami neobaroku, trójnawowy, murowany z cegły, nieotynkowany, z dwuwieżową fasadą. Od 1961 figuruje w rejestrze zabytków. Obok kościoła stoi plebania wystawiona w latach 20. XX wieku. Na cmentarzu parafialnym znajdują się nagrobki z XIX wieku, m.in. Wiktora Modzelewskiego (zm. 1907), właściciela Gładczyna, Józefa Radzickiego, Antoniny i Piotra Modzelewskich[9]. Drzewostan na cmentarzu rzymskokatolickim wpisany jest do rejestru zabytków[13].

W okresie międzywojennym wieś leżała w województwie warszawskim, w powiecie pułtuskim, w gminie Zatory. Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku wieś zamieszkiwały 582 osoby, 547 było wyznania rzymskokatolickiego, a 35 mojżeszowego. Większość podała polską narodowość, 18 osób – żydowską. Były tu 82 budynki mieszkalne[14]. Miejscowość podlegała pod sąd grodzki i okręgowy w Wyszkowie, najbliższy urząd pocztowy mieścił się w Pułtusku[15]. W 1938 we wsi istniało 85 gospodarstw[9].

W okresie okupacji niemieckiej we wsi działała Chłopska Organizacja Wolności „Racławice”. Organizowano tu zrzuty alianckie. Aktywna była Armia Krajowa, podległa XIV Obwodowi Radzymin AK. We wsi stoi pomnik Obrońców Ojczyzny wystawiony w 1985, a upamiętniający wydarzenia z 18 maja 1944 – gestapo, żandarmeria i Wehrmacht przeprowadziły w Pniewie masowe aresztowania członków ruchu oporu. Część aresztowanych trafiła do Pomiechówka, a stamtąd do obozu Stutthof, gdzie zginęli[9].

Obok miejscowości przepływa niewielka rzeka Prut, dopływ Narwi. W czasie wojny biegła tędy granica między rejencją ciechanowską (III Rzesza Niemiecka) a Generalnym Gubernatorstwem[7].

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa ostrołęckiego.

W 1993 oddano do użytku nowy budynek szkoły. Od 2007 szkoła w Pniewie nosi imię Żołnierzy Armii Krajowej[8].

Wieś jest ośrodkiem kultury Kurpiów Białych[9]. W 1947 w Pniewie reaktywowano przedwojenną spółdzielnię przemysłu ludowego, która działała w Gładczynie. W 1956 siedzibę spółdzielni przeniesiono do Pułtuska[8].

W murowanym budynku szkoły, powstałym w latach 1917–1918 z inicjatywy nauczyciela Antoniego Tałandziewicza[8], zdobionym rzeźbionym gankiem i drewnianymi okiennicami, mieści się Kuźnia Kurpiowska. Od 2005 to siedziba istniejącego od 2003 Stowarzyszenia „Puszcza Biała – Moja Mała Ojczyzna”[16][17][18]. Izba regionalna powstała z inicjatywy twórczyń ludowych z Leman, Cieńszy i Pniewa. Władze gminy Zatory przekazały stowarzyszeniu budynek. Opiekunką Kuźni Kurpiowskiej jest prezeska stowarzyszenia – Halina Witkowska[16][18][19].

Współcześnie to druga pod względem liczby mieszkańców miejscowość gminy Zatory.

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 102780
  2. ↑ Wieś Pniewo w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-02-02], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  3. ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r..
  4. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 939 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  5. ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
  6. ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  7. ↑ a b Historia | [online] [dostęp 2023-09-28] (pol.).
  8. ↑ a b c d e f Pniewo dawniej i dziś [online].
  9. ↑ a b c d e f g Adam Dylewski, Powiat pułtuski: przewodnik subiektywny, Tradycja Mazowsza, Warszawa: Mazowieckie Centrum Kultury i Sztuki : Agencja Wydawnicza "Egros", 2012, s. 87–89, ISBN 978-83-60623-99-2 [dostęp 2023-09-28].
  10. ↑ Corona Regni Poloniae. Mapa w skali 1:250 000 [online], Atlas Fontium [dostęp 2023-09-28] (pol.).
  11. ↑ Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 8, dir.icm.edu.pl, Warszawa 1887, s. 333 [dostęp 2024-08-16].
  12. ↑ Tabella miast, wsi, osad Królestwa Polskiego z wyrażeniem ich położenia i ludności alfabetycznie ułożona w Biórze Kommissyi Rządowey Spraw Wewnętrznych i Policyi, „Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu”, 2: M–Z, 1827, s. 95 [dostęp 2023-09-28].
  13. ↑ Puszcza Biała - Pniewo
  14. ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych, t. 1: M. st. Warszawa, województwo warszawskie, mbc.cyfrowemazowsze.pl, Warszawa 1925, s. 140 [dostęp 2024-08-16].
  15. ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej z oznaczeniem terytorjalnie im właściwych władz i urzędów oraz urządzeń komunikacyjnych, Przemyśl–Warszawa 1933, s. 1300.
  16. ↑ a b Kuźnia Kurpiowska w Pniewie [online], Mazowiecki Szlak Tradycji [dostęp 2023-09-28] (pol.).
  17. ↑ Kuźnia Kurpiowska [online], mazowsze.szlaki.pttk.pl [dostęp 2023-09-28] (pol.).
  18. ↑ a b 20 LAT KUŹNI KURPIOWSKIEJ W PNIEWIE [online], Tygodnik Pułtuski, 6 września 2023 [dostęp 2023-09-28] (pol.).
  19. ↑ XX lat Kuźni Kurpiowskiej i Rodzinny Piknik Ekologiczny w Pniewie, czyli wiele się działo w gminie Zatory [online], pultusk24.pl, 2 września 2023 [dostęp 2023-09-28] (pol.).

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Pniewo_(powiat_pułtuski)&oldid=74554026”