Plac Czysty we Wrocławiu
Plac Czysty we Wrocławiu (j. niem. Salvator Platz[1][2][3][4], Franz-Seldte-Platz[2][3]) – plac położony we Wrocławiu na Przedmieściu Świdnickim, w obrębie dzielnicy Stare Miasto, na południe od fosy miejskiej[1]. Przy placu znajduje się skrzyżowanie ulic: Czystej i Podwale[5][6]. Plac wytyczono około 1845 roku, a jego niemieckojęzyczna nazwa nawiązywała do istniejącego tu niegdyś ewangelickiego Kościoła Imienia Zbawiciela i cmentarza parafialnego[1][3][7][8].
| Przedmieście Świdnickie | |
.jpg) ul. Podawale, po lewej plac | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
Położenie na mapie Wrocławia  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
 51°06′13,0″N 17°01′56,0″E/51,103611 17,032222
| |
Historia
edytujW rejonie dzisiejszego placu rozpościerały się podmokłe tereny użytkowane jako pastwiska. Zagospodarowywanie tych terenów leżących ówcześnie poza murami miasta rozpoczęto na początku XIV wieku kiedy to podjęto prace melioracyjne oraz parcelację gruntów[9]. W roku 1541 założono na Wygonie Świdnickim[a] w miejscu dzisiejszego placu cmentarz[8][10] Parafii św. Marii Magdaleny[1], a w 1561 r. wybudowano pierwszy ewangelicki Kościół Imienia Zbawiciela, który przetrwał do 1854 r., kiedy do uległ zniszczeniu podczas pożaru[1][4][7][9][10][11][12]. Przy kościele znajdował się cmentarz parafialny[8][13]. Architekt Julius von Roux opracował dwa projekty nowego kościoła ale odbudowy zniszczonej świątyni w tym miejscu nie podjęto[1][14]. Po roku 1807 rozebrano budowle fortyfikacyjne ówczesnej Twierdzy Wrocław, a grunty rozparcelowano[10][12]. Około roku 1854 wytyczono nowy plac. Wokół niego powstało 8 działek następnie zabudowanych okazałymi kamienicami. Część z nich posiadała ogrody położone na tyłach posesji. W miejscu kościoła powstało założenie ogrodowe[1]. W 1930 r. uległa likwidacji zachodnia pierzeja placu, a w miejscu tym zbudowano skrzydło nowego Domu Towarowego "Wertheim"[b][1][15]. Podczas działań wojennych w 1945 r., kiedy to miasto znalazło się okrążeniu, zabudowa placu uległa zniszczeniu. W okresie powojennym plac pozostał zieleńcem, a w miejscu zniszczonej zabudowy z czasem powstał parking na terenie przy domu towarowym PDT. Po roku 2000 przeprowadzono rozbudowę Domu Towarowego "Centrum Renoma" zajmując parcelę przy placu na nowe skrzydło budynku, w którym zlokalizowano między innymi parking wielokondygnacyjny[1].
Współczesność
edytujWspółcześnie plac Czysty obejmuje niewielki teren zajęty na deptak i zieleniec przy Domie Towarowym "Centrum Renoma"[c], który zajmuje południową i zachodnią pierzeję placu[16]. Na północ od placu przebiega ulica Podwale[6], a za nią położona jest fosa miejska. Natomiast na wschód od placu przebiega ulica Czysta[5], za nią zabudowa mieszkaniowa (budynki mieszkalne przy ulicy Podwale 45-56 we Wrocławiu) i Galeria Handlowa "Na Czystej"[d][17].
Nazwa
edytujNiemieckojęzyczna nazwa placu Salvatorplatz, zostawała zaczerpnięta od istniejącego tu od 1561 do 1845 roku Kościoła Imienia Zbawiciela[1][3]. Współczesna nazwa oficjalnie obowiązuje od 26.04.1950 r.[3]. W okresie od 14.04.1933 r. do 6.08.1933 r. plac nosił nazwę Franz-Seldte-Platz[2][3].
Zobacz też
edytujUwagi
edytuj- ↑ Nazwa Wygon Świdnicki stosowana była do 1800 r., później zastąpiona nazwą Przedmieście Świdnickie.
- ↑ W budynku Domu Towarowego "Wertheim" (częściowo zniszczony w 1945 r. i odbudowany) w okresie powojennym utworzono Powszechny Dom Towarowy, a obecnie Dom Towarowy "Centrum Renoma".
- ↑ Dom Towarowy "Centrum Renoma" posiada adres przypisany do ulicy Świdnickiej 40.
- ↑ Galeria na Czystej posiada adres przypisany do ulicy Czystej 4.
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h i j Harasimowicz 2006 ↓, s. 133 (Plac Czysty).
- ↑ a b c Wratislavia.net 2012 ↓, s. 47 (Franz-Seldte-Platz).
- ↑ a b c d e f Wratislavia.net 2012 ↓, s. 124 (Salvatorplatz).
- ↑ a b Harasimowicz 2006 ↓, s. 682 (Podwale).
- ↑ a b ZDiUM 2014 ↓, s. poz. 576 (ul. Czysta).
- ↑ a b ZDiUM 2014 ↓, s. poz. 3064 (ul. Podwale).
- ↑ a b Harasimowicz 2006 ↓, s. 412-413 (Kościół Imienia Zbawiciela).
- ↑ a b c Harasimowicz 2006 ↓, s. 121 (Cmentarze Ewangelicko-Luterańskie).
- ↑ a b Harasimowicz 2006 ↓, s. 997 (Wygon Świdnicki).
- ↑ a b c Harasimowicz 2006 ↓, s. 433 (Tadeusza Kościuszki, plac).
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 411 (Kościoły – rozmieszczenie).
- ↑ a b Harasimowicz 2006 ↓, s. 723 (Przedmieście Świdnickie).
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 118 (Cmentarze – mapa).
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 757 (Roux Julius von).
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 156 (Dom Towarowy "Wertheim").
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 152-153 (Domy handlowe i towarowe).
- ↑ Galerianaczystej.com ↓.
Bibliografia
edytuj- Jan Harasimowicz (red.), Encyklopedia Wrocławia, wyd. III poprawione i uzupełnione, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006, ISBN 83-7384-561-5, ISBN 978-83-7384-561-9 (pol.).
- Galerianaczystej.com, Galeria na Czystej, www.galerianaczystej.com [dostęp 2014-11-26] (pol.).
- Wratislavia.net, Niemiecko-polski słownik nazw ulic, www.wratislavia.net, 2012 [dostęp 2014-11-21] (pol.).
- ZDiUM, Wykaz dróg przebiegających przez miasto Wrocław, „ZDiUM/Infrastruktura/Ulice”, Ewa Mazur, Wrocław: Zarząd Dróg i Utrzymania Miasta, 27 sierpnia 2014 [dostęp 2014-10-30] [zarchiwizowane z adresu 2014-10-31].
Linki zewnętrzne
edytuj- Plac Czysty, fotopolska.eu [dostęp 2014-11-25] (pol.).
- pl. Czysty, dolny-slask.org.pl (Wratislaviae Amici) [dostęp 2014-11-25] (pol.).