Plac Bawół w Krakowie
Plac Bawół – plac w Krakowie, położony w dzielnicy I Stare Miasto, na Kazimierzu. Łączy ulice Szeroką i Józefa z ulicami Bartosza oraz św. Wawrzyńca.
| Stare Miasto | |||||||||||||||||||||||||
 nr rej. A-12 z 23 marca 1934[1]
| |||||||||||||||||||||||||
 Plac widziany z północy, z ul. Szerokiej. Pierzeja wschodnia (po lewej) i południowa z XIX-wiecznymi kamienicami. Perspektywę zamyka ul. Bartosza i budynek Elektrowni Krakowskiej przy ul. św. Wawrzyńca | |||||||||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Krakowa  | |||||||||||||||||||||||||
 50°03′03,0″N 19°56′54,9″E/50,050833 19,948583
| |||||||||||||||||||||||||
Historia
edytujW czasach średniowiecza plac stanowił centrum wsi Bawół, która w 1340 roku została włączona do miasta Kazimierz[2].
Od końca XV wieku w pobliżu placu zaczęła osiedlać się ludność żydowska. Z czasem ukształtowała się tu odrębna dzielnica, oddzielona od Kazimierza własnymi murami miejskimi. Wokół placu skupiała się głównie architektura sakralna i świecka. W XIX wieku większość zamożniejszych mieszkańców przeniosła się do innych dzielnic Krakowa, zaś okolice placu, tak jak większa część Kazimierza, stały się miejscem zamieszkania żydowskiej biedoty[3].
W XV wieku w okolicach placu wybudowano Starą Synagogę. W 1557 roku w okolicach Krakowa i Kazimierza wybuchł pożar, który doszczętnie strawił cały budynek. W trakcie II wojny światowej, hitlerowcy doszczętnie zdewastowali synagogę, a ludność żydowską przesiedlono do getta na Podgórzu. Po zakończeniu działań wojennych synagoga została odbudowana[3].
W drugiej połowie XVI wieku część terenu na którym znajduje się dzisiejszy plac przyłączono do miasta Kazimierz[4].
Nazwa placu upamiętnia dawną wieś Bawół (notowaną w źródłach od 1198 roku), której część włączona została w 1340 roku przez Kazimierza Wielkiego do nowo powstającego miasta Kazimierza. Dawniej w południowej pierzei placu znajdował się kościół św. Wawrzyńca, wybudowany około 1276 roku, a następnie zburzony około 1785 roku. W północnej części placu znajduje się zachowana do dziś synagoga Stara, wybudowana w XV wieku[4].
Dawniej przez plac przebiegał drewniany płot, oddzielający od siebie część żydowską i chrześcijańską miasta Kazimierz, a od 1627 roku kamienny mur, którego fragmenty zachowały się do dziś. W XIII oraz XX wieku plac nie posiadał uporządkowanej lokalizacji, przez co jego teren zmieniał się wielokrotnie[3].
W 1975 roku plac został wykorzystany do nakręcenia scen pożaru Kalińca w filmie „Noce i dnie” reżyserowanego przez Jerzego Antczaka[3].
-
Plac widziany z południa, z ul. Bartosza. Widoczna północna pierzeja i Synagoga Stara. -
pl. Bawół 3
Kamienica (proj. Nachman Kopald, 1907) -
pl. Bawół 3
Mural upamiętniający dawnych mieszkańców -
pl. Bawół 3
Kamienica widziana z ul. Dajwór i mural
Zabudowa
edytuj- pl. Bawół 3 – Kamienica, proj. Nachman Kopald, 1908.
- pl. Bawół 5 (ul. Bartosza 2) – Kamienica, proj. Leopold Tlachna, 1888.
Opracowano na podstawie źródła: Gminnej ewidencji zabytków – Kraków[5].
Przypisy
edytuj- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024 [dostęp 2024-02-04].
- ↑ Bawół, plac. W: Encyklopedia Krakowa. Kraków: Biblioteka Kraków i Muzeum Krakowa, 2023, s. 99. ISBN 978-83-66253-46-9.
- ↑ a b c d Bawół, plac. W: Encyklopedia Krakowa. Kraków: Biblioteka Kraków i Muzeum Krakowa, 2023, s. 99. ISBN 978-83-66253-46-9.
- ↑ a b Elżbieta Supranowicz: Nazwy ulic Krakowa. Kraków: Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN, 1995, s. 24. ISBN 83-85579-48-6.
- ↑ Gminna ewidencja zabytków – Kraków. [w:] Biuletyn Informacji Publicznej [on-line]. bip.krakow.pl. [dostęp 2024-02-04]. (pol.).
Bibliografia
edytuj- Bawół, plac. W: Encyklopedia Krakowa. Kraków: Biblioteka Kraków i Muzeum Krakowa, 2023, s. 99. ISBN 978-83-66253-46-9.
- Teresa Stanisławska-Adamczewska, Jan Adamczewski: Kraków, ulica imienia.... Kraków: BiK, 2000. ISBN 83-87023-08-6.
- Barbara Zbroja Leksykon architektów i budowniczych pochodzenia żydowskiego w Krakowie w latach 1868-1939, Wydawnictwo Wysoki Zamek, Kraków 2023, ISBN 978-83-966500-2-3 s. 113
- Praca zbiorowa Zabytki Architektury i budownictwa w Polsce. Kraków, Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków, Warszawa 2007, ISBN 978-83-9229-8-1 s. 118