Pjetër Arbnori
Pjetër Arbnori, właśc. Pjetër Filip Toma (ur. 18 stycznia 1935 w Durrësie, zm. 8 lipca 2006 w Neapolu[1]) – albański polityk i więzień sumienia.
| |
| Data i miejsce urodzenia |
18 stycznia 1935 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
8 lipca 2006 |
| Przewodniczący Zgromadzenia Ludowego | |
| Okres |
od 6 kwietnia 1992 |
| Przynależność polityczna | |
| Poprzednik | |
| Następca | |
.svg)
| |
| Odznaczenia | |
| |
Życiorys
edytujPochodził z rodziny katolickiej. Był synem oficera żandarmerii albańskiej Filipa Tomy, zamordowanego w 1942 przez partyzantów komunistycznych oraz Gjystiny. Po ukończeniu szkoły średniej podjął pracę nauczyciela w małej wiejskiej szkółce, ale został powołany do wojska i z powodu „złego pochodzenia” nie mógł już wrócić do pracy w szkole. Po zakończeniu służby wojskowej przyjechał do Durrësu i zaczął pracować jako robotnik rolny. Używając sfałszowanych dokumentów na nazwisko Pjeter Arbnori dostał się na studia na Uniwersytecie Tirańskim, które zakończył po trzech latach[2]. Aresztowany przez Sigurimi w 1961, kiedy podjął próbę stworzenia nielegalnej organizacji socjaldemokratycznej. W sierpniu 1962 sąd skazał go na karę śmierci, ale egzekucję wstrzymano i zamieniono ją na karę 25 lat więzienia[2]. Większość kary odbywał w więzieniu w Burrelu. Wyszedł na wolność w sierpniu 1989, po odsiedzeniu 28 lat[3]. 14 stycznia 1990 wziął udział w demonstracjach w Szkodrze, w czasie których obalono pomnik Stalina[2]. W 1991 wstąpił do Demokratycznej Partii Albanii i współtworzył struktury tej partii w Szkodrze[1]. Po wyborach 1992 został przewodniczącym parlamentu albańskiego. W parlamencie zasiadał do 2001.
W 1993 został oskarżony przez byłego funkcjonariusza tajnej policji, Luana Pobratiego, że był współpracownikiem Sigurimi i zarejestrowano go pod pseudonimem Koromanja, ale zarzuty te nie znalazły potwierdzenia w dokumentach. W sierpniu 1997 jego protest głodowy trwający trzy tygodnie doprowadził do uchwalenia tzw. poprawki Arbnoriego, gwarantującej opozycji dostęp do mediów publicznych. Zmarł na chorobę wieńcową.
Oprócz wspomnień i powieści miał na swoim koncie tłumaczenia z języka francuskiego[1].
Pośmiertnie został odznaczony orderem Matki Teresy, a w 2011 orderem Nderi i Kombit (Honor Narodu)[3]. Otrzymał także tytuł Męczennika za Demokrację (Pishtar i Demokracise)[3]. W 2007 jego imieniem nazwano nagrodę przyznawaną przez Narodowe Centrum Kultury za wybitne osiągnięcia literackie. W lipcu 2018 przy budynku parlamentu albańskiego odsłonięto popiersie Arbnoriego[4]. Jego imię nosi jedna z ulic w północnej części Tirany, a także ulice w Szkodrze i w Kamzie.
Był żonaty (żona Suzana), miał dwoje dzieci (Filip i Justina).
Twórczość literacka
edytuj- 1992: Nga jeta në burgjet komuniste (Życie w komunistycznych więzieniach)
- 1993: Kur dynden vikingët (Kiedy nadchodzą Wikingowie, opowiadania)
- 1993: Mugujt e mesjetës (Mroki średniowiecza, powieść)
- 1994: Bukuroshja me hijen (Piękność w cieniu, opowiadania)
- 1995: E bardha dhe e zeza (Białe i czarne, powieść)
- 1996: E panjohura. Vdekja e Gëbelsit
- 1997: Vorbulla (powieść)
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Më 18 janar 1935 lindi Pjetër Arbnori, Mandela i Ballkanit = 2022-05-14 [online], voal.ch, 18 stycznia 2017 (alb.).
- ↑ a b c Pjetër Arbnori = 2022-08-02 [online], kujto.al (alb.).
- ↑ a b c Zenepe Dibra: Fjalor enciklopedik i hapesires shkodrane, vol. 1. Lezhe: Gjergj Fishta, 2015, s. 42. (alb.).
- ↑ Pjetër Arbnori “kthehet” në Parlament, Mustafaj: Do ishte kundërshtar i Ruçit, por.. = 2018-11-27 [online], mapo.al, 19 lipca 2018 (alb.).
Bibliografia
edytuj- Elez Biberaj: Shqiperia ne tranzicion. Rruga e veshtrise drejt Demokracise. Tirana: 2001. (alb.).
- Tadeusz Czekalski: Albania. Warszawa: 2003. ISBN 83-88542-45-1.
- Robert Elsie: Historical Dictionary of Albania. Plymouth: Scarecrow Press, Inc., 2010, s. 19–20, seria: Historical Dictionaries of Europe, No. 75. ISBN 978-0-8108-6188-6. (ang.).
- Biogram polityka