Pisarzowice (powiat bielski)
Pisarzowice (niem. Schreibersdorf) – wieś w Polsce, położona w województwie śląskim, w powiecie bielskim, w gminie Wilamowice. Powierzchnia sołectwa wynosi 1384 ha[4], a liczba ludności 6 189[2].
| wieś | |
 Kościół w Pisarzowicach | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) |
6 189[2] |
| Strefa numeracyjna |
33 |
| Kod pocztowy |
43-332[3] |
| Tablice rejestracyjne |
SBI |
| SIMC |
0076279 |
Położenie na mapie gminy Wilamowice  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu bielskiego  | |
 49°53′00″N 19°08′44″E/49,883333 19,145556[1]
| |
| Strona internetowa | |
_COA.svg)
Integralne części wsi
edytuj| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0076285 | Czernichów Dolny | część wsi |
| 0076291 | Czernichów Górny | część wsi |
| 0076300 | Czerwonka | część wsi |
| 0076316 | Dolna Wieś | część wsi |
| 0076322 | Górna Wieś | część wsi |
| 0076339 | Harszówki Dolne | część wsi |
| 0076345 | Harszówki Górne | część wsi |
Geografia i transport
edytujWieś położona jest na południowych krańcach ziemi oświęcimskiej, w dwóch polodowcowych dolinach. Przez wieś przepływają trzy rzeki: Pisarzówka, Słonica i Czerwonka. Graniczy z Wilamowicami, Starą Wsią, Hecznarowicami, Kętami, Kozami, miastem Bielsko-Biała i Janowicami.
Przez wieś kursują autobusy Komunikacji Beskidzkiej, którymi można dojechać do Bielska-Białej i Kęt oraz pojazdy prywatnego przedsiębiorstwa Konkret Bus do Oświęcimia i Bielan. Do granicy Bielska-Białej z Pisarzowicami kursują autobusy linii nr 31 z MZK Bielsko-Biała (przystanek Hałcnów Granica), którą można dojechać do centrum Bielska-Białej (przystanek Piłsudskiego) oraz do dworca kolejowego Bielsko-Biała Główna (przystanek Podwale Dworzec).
Historia
edytujHistorycznie miejscowość była od początku częścią Księstwa oświęcimskiego[7]. Miejscowość została po raz pierwszy wzmiankowana w spisie świętopietrza parafii dekanatu Oświęcim diecezji krakowskiej z 1326 pod nazwą Villa scriptoris[8]. Nazwa pochodzi od pisarzy ziemskich oświęcimskich, których wieś była uposażeniem. Zastosowanie łacińskiej a nie polskiej formy zapisu otwiera możliwość niemieckiego lub mieszanego osadnictwa, jako że wcześniej w Bielsku i okolicy powstała niemiecka wyspa językowa. Za przynależnością do tej wyspy przemawia też imię pierwszego proboszcza parafii w Pisarzowicach — Willielmus[9]. Polską i niemiecką nazwę używano obok siebie (np. na mapie Matthäusa Seuttera[10]) lub zamiennie, tak np. w dokumencie z 1440 użyto formy Schreiberdorf[11], a w dokumencie sprzedaży księstwa oświęcimskiego Koronie Polskiej przez Jana IV oświęcimskiego wystawionym 21 lutego 1457 miejscowość wymieniona została jako Pyszarowicze[12]. Nazwę miejscowości w zlatynizowanej staropolskiej formie Pyszarzowicze wymienia w latach (1470-1480) Jan Długosz w księdze Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis[13]. Długosz zapisuje również właściciela miejscowości Jana Balińskiego.
W 1564 roku wraz z całym księstwem oświęcimskim i zatorskim leżała w granicach Korony Królestwa Polskiego, znajdowała się w województwie krakowskim w powiecie śląskim. Po unii lubelskiej w 1569 księstwo Oświęcimia i Zatora stało się częścią Rzeczypospolitej Obojga Narodów w granicach, której pozostawało do I rozbioru Polski w 1772[7]. Po rozbiorach Polski miejscowość znalazła się w zaborze austriackim i leżała w granicach Austrii, wchodząc w skład Królestwa Galicji i Lodomerii. W 1843 austriacka administracja przywróciła niemiecką nazwę Schreibersdorf[14]. W 1918 roku tereny dawnego Księstwa Oświęcimskiego znalazły się w granicach odrodzonej Polski jako część województwa krakowskiego.
W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa bielskiego.
Oświata
edytujPierwsze wzmianki o szkole w Pisarzowicach pochodzą z początku XVI wieku. Szkoła mieściła się w dwuizbowej, drewnianej chacie zbudowanej na gruncie przykościelnym. Lekcje prowadził prawdopodobnie kościelny. Obecnie w Pisarzowicach funkcjonuje przedszkole, a także szkoła podstawowa (od 2006 roku nosi imię Jana Pawła II).
Religia
edytujNa terenie wsi działalność duszpasterską prowadzi Kościół Rzymskokatolicki (parafia Świętego Marcina).
Zabytki
edytujW Pisarzowicach znajduje się wiele zabytków kultury sakralnej: kapliczki, krzyże i figury świętych. Najstarsze z nich pochodzą z XVIII wieku. W sumie jest ich 41. W miejscowym kościele znajduje się szesnastowieczny obraz Sacra Conversatione. W Pisarzowicach znajdował się również drewniany kościół, zbudowany zapewne na początku XVI wieku. Był drewniany, konstrukcji zrębowej, z wieżą na słup. Spłonął on 7 sierpnia 1965 roku, z pożaru uratowano tabernakulum i cudowny obraz Matki Bożej Szkaplerznej[15]. 20 marca 1968 roku przystąpiono do budowy nowego kościoła. Kilkakrotnie we wsi przebywał kardynał Karol Wojtyła:
- 27 października 1968 r. – poświęcenie kamienia węgielnego pod kościół w Pisarzowicach
- 31 października 1970 r. – poświęcenie krzyża na wieżę kościoła
- 10 listopada 1973 r. – konsekracja kościoła w Pisarzowicach, dokonał jej ówczesny metropolita krakowski Karol Wojtyła.
Pochodzący z Pisarzowic
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 101609
- ↑ a b Wieś Pisarzowice w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2022-12-12], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 928 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Stanisław Peszel: Informacje ogólne o Pisarzowicach. [w:] pisarzowice.pl [on-line]. 2009. [dostęp 2010-12-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-12-04)].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013–02–15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2014-03-09].
- ↑ TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
- ↑ a b Jan Nepomucen Gątkowski: Rys dziejów księstwa oświęcimskiego i zatorskiego. Lwów: nakład autora, 1867.
- ↑ Monumenta Poloniae Vaticana T.1 Acta Camerae Apostolicae. Vol. 1, 1207-1344. Jan Ptaśnik (redakcja). Cracoviae: Sumpt. Academiae Litterarum Cracoviensis, 1913, s. 147-150.
- ↑ A. Barciak, Wilamowice..., s. 87
- ↑ Plik:Mattheus Seuter, Ducatus Teschenensis.jpg
- ↑ Ignacy Rychlik: Księstwa oświęcimskie i zatorskie
- ↑ Krzysztof Rafał Prokop: Księstwa oświęcimskie i zatorskie wobec Korony Polskiej w latach 1438-1513. Dzieje polityczne. Kraków: PAU, 2002, s. 151. ISBN 978-8388857-31-7.
- ↑ Joannis Długosz Senioris Canonici Cracoviensis, „Liber Beneficiorum”, Aleksander Przezdziecki, Tom II, Kraków 1864, s. 292.
- ↑ Pisarzowice i ich charakterystyka. [dostęp 2018-12-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-12-28)].
- ↑ https://archive.ph/20121221080639/http://www.pisarzowice.diecezja.bielsko.pl/historia.php [dostęp 2010-11-17].
Linki zewnętrzne
edytuj- Władysław Kosiński, Niektóre właściwości mowy pisarzowickiéj, [w:] Sprawozdania Komisyi Językowéj Akademii Umiejętności, Tom IV, Kraków 1891, s. 1-34.
- Historia Pisarzowic. pisarzowice.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-04-19)].
Bibliografia
edytuj- Wilamowice. Przyroda, historia, język, kultura oraz społeczeństwo miasta i gminy. Antoni Barciak (red.) i inni. Wilamowice: Urząd Gminy w Wilamowicach, 2001. ISBN 83-915888-0-7.