Piramida trygonalna

Piramida trygonalna (TPY-3) – typ budowy przestrzennej cząsteczki chemicznej, układ czterech atomów w kształcie piramidy, w którym atom centralny połączony jest z trzema innymi atomami (ligandami) oraz posiada wolną parę elektronową skierowaną w czwarty narożnik teoretycznego tetraedru. Atom centralny ma hybrydyzację sp³ i leży zdecydowanie poza płaszczyzną utworzoną przez ligandy^[1].

Piramida trygonalna z uwidocznieniem wolnej pary elektronowej

Jeśli wszystkie trzy atomy podstawy są identyczne, cząsteczka należy do grupy symetrii C_3v. Gdy wszystkie ligandy są różne, cząsteczka może występować jako para stereoizomerów, których konfigurację absolutną opisuje się przyjmując najniższe pierwszeństwo dla pary elektronowej (tzw. atom fantomowy)^[1]. Cząsteczki o geometrii piramidy trygonalnej mogą ulegać spontanicznej inwersji typu „odwrócenia parasolki”. Bariera energetyczna inwersji zależy od geometrii cząsteczki, przy czym im mniejszy kąt L−AC−L, tym inwersja zachodzi trudniej. Np. dla cząsteczki amoniaku (NH
3, kąty H−N−H 106°46′) inwersja wymaga 5× mniej energii niż dla fosfiny (PH
3, kąty H−P−H 93°18′)^[2].

Zobacz też

teoria VSEPR

Przypisy

↑ ^a ^b Neil G.N.G. Connelly Neil G.N.G. i inni, Nomenclature of Inorganic Chemistry. IUPAC Recommendations 2005 (Red Book), International Union of Pure and Applied Chemistry, RSC Publishing, 2005, s. 179, 186, ISBN 978-0-85404-438-2 (ang.).
↑ H.A.H.A. Bent H.A.H.A., An Appraisal of Valence-bond Structures and Hybridization in Compounds of the First-row elements, „Chemical Reviews”, 61 (3), 1961, s. 275–311, DOI: 10.1021/cr60211a005 (ang.).

[IUPAC-1] Neil G.N.G. Connelly Neil G.N.G. i inni, Nomenclature of Inorganic Chemistry. IUPAC Recommendations 2005 (Red Book), International Union of Pure and Applied Chemistry, RSC Publishing, 2005, s. 179, 186, ISBN 978-0-85404-438-2 (ang.).

[Bent-2] H.A.H.A. Bent H.A.H.A., An Appraisal of Valence-bond Structures and Hybridization in Compounds of the First-row elements, „Chemical Reviews”, 61 (3), 1961, s. 275–311, DOI: 10.1021/cr60211a005 (ang.).

[1]

[2]