Piotrkowice (powiat kielecki)

Piotrkowice
	wieś
	; Sanktuarium Matki Bożej Loretańskiej.
Państwo	Polska
Województwo	świętokrzyskie
Powiat	kielecki
Gmina	Chmielnik
Wysokość	280-300 m n.p.m.
Liczba ludności (2011)	601
Strefa numeracyjna	41
Kod pocztowy	26-020
Tablice rejestracyjne	TKI
SIMC	0235111
	Położenie na mapie Polski Piotrkowice
	Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego Piotrkowice
	Położenie na mapie powiatu kieleckiego Piotrkowice
	Położenie na mapie gminy Chmielnik Piotrkowice
	50°40′09″N 20°40′10″E/50,669167 20,669444
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Piotrkowice – wieś (dawniej miasto) w Polsce położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie kieleckim, w gminie Chmielnik^[5]^[4].

Zespół pałacowy Tarnowskich

Piotrkowice uzyskały lokację miejską w 1701 roku^[6]. Prawa miejskie do 20 listopada 1821^[7]^[8]. Do 1954 roku siedziba gminy Maleszowa. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa kieleckiego.

Części wsi

Integralne części wsi Piotrkowice^[5]^[4]
SIMC	Nazwa	Rodzaj
0235128	Osada	przysiółek
0235134	Piotrkowice Poduchowne	część wsi
0235140	Podfara	część wsi
0235157	Przedmieście	część wsi
0235163	Tarnoskała	część wsi

Położenie

Piotrkowice, wieś w województwie świętokrzyskim, w gminie Chmielnik – położona w odległości 24 km na południowy wschód od Kielc, przy drodze krajowej nr 73, wiodącej do Buska-Zdroju i Tarnowa, pomiędzy Morawicą a Chmielnikiem, 8 km na północny zachód od przecięcia z drogą wojewódzką nr 765. Leży na Wyżynie Kieleckiej zwanej dawniej Kielecko-Sandomierską, na Pogórzu Szydłowskim ok. 280–300 m n.p.m.

Historia

Kościół przed 1906

Nazwa pochodzi od imienia Piotr, przyniesionego najprawdopodobniej podczas chrystianizacji tych terenów. Historia tej średniowiecznej wsi sięga XII wieku, kiedy to należała do starej parafii Minostowice (odległych o 2 km).

W latach 1359–1372 przeniesiono parafię z Minostowic do Piotrkowic. Do parafii należały wsie: Grabowiec, Piotrkowice, Suliszów, Włoszczowice, Maleszowa i Minostowice. Z czasem zastąpiono drewniany kościół murowanym o tytulacji św. Stanisława, Biskupa i Męczennika.

Według Jana Długosza w XV w. znajdował się tu drewniany kościół parafialny pw. Świętego Krzyża. Prawo patronatu posiadali Maleszewscy herbu Gryf, Jakub z Pielgrzymowic oraz Mikołaj herbu Prus z Ninoszowic. Uposażeniem plebana był przykościelny folwark, karczma z rolą oddająca grzywnę czynszu, nadrzeczne łąki i sadzawka. Według rejestru poborowego powiatu chęcińskiego wieś składała się z folwarku plebana, łąk, lasów, 1 karczmy i 1 zagrodnika. Całość oceniona była na sumę 30 grzywien.

Wskutek cudownego uzdrowienia kasztelanowa Zofia Rokszycka ufundowała w 1627 roku drewnianą kaplicę z klasztorem. Początkowo pracą duszpasterską zajęli się karmelici trzewiczkowi, ale dość szybko zastąpili ich bernardyni.

15 sierpnia 1628 roku przeniesiono figurę Madonny z Dzieciątkiem (ok. 1400 r.) z parafialnego kościoła pw. św. Stanisława do drewnianej kaplicy pw. Zwiastowania NMP. Umieszczono w niej także maleńką figurkę Matki Bożej Niepokalanej odnalezioną podczas prac rolniczych na terenie parafii. Tę datę uważa się za formalny początek sanktuarium Matki Bożej Loretańskiej.

Dynamiczny rozwój kultu maryjnego przyczynił się do wybudowania kompleksu klasztornego z kościołem pw. Zwiastowania NMP. Murowany obiekt, istniejący do dnia dzisiejszego, powstał z fundacji Marcina i Zofii Rokszyckich. Erekcję podpisano w Chęcinach w 1630 r., a budowę ukończono w 1652 r. W latach 1770–1776 na osi nawy kościoła, od strony zachodniej, wybudowano późnobarokową kaplicę, a w niej domek loretański (9,5 × 4 m.), przypominający Domek Nazaretański z włoskiego Loreto. Wybudowali ją bernardyni, wówczas pracujący w parafii, przy wsparciu hrabiego Stanisława Krasińskiego i Joachima Tarnowskiego, starosty sulejowskiego. We wnęce ściany zachodniej została umieszczona łaskami słynąca figura (140 cm wysokości), Matki Bożej z Dzieciątkiem. U stóp gotyckiej statuy – z ok. 1400 r. – klęczą dwaj aniołowie w srebrnych szatach i złocistych skrzydłach, wskazując dłońmi na postać Bożej Rodzicielki Maryi.

Na początku XVIII w. Piotrkowice uzyskały prawa miejskie. Dokładna data nadania praw nie jest znana. Prawdopodobnie nastąpiło to równolegle z założeniem klasztoru.

W Piotrkowicach w 1799 r. urodził się Ludwik Królikowski – polski myśliciel polityczny, publicysta i poeta, uczestnik Wielkiej Emigracji.

W XIX w. Piotrkowice utraciły prawa miejskie. Osada była własnością rodu Tarnowskich. Według spisu z 1827 r. było tu 61 domów i 489 mieszkańców. W 1862 r. Piotrkowice zamieszkiwało 511 osób (w tym 44 narodowości żydowskiej).

Zabytki

Ogólnopolski Szlak Kaplic Loretańskich - tablica

zespół klasztorny bernardynów z XVII w. (nr rej.: A.298/1-4 z 16.10.1956 i z 19.02.1966)^[9]:
- kościół parafialny pw. Zwiastowania NMP,
  - kaplica loretańska,
- klasztor,
- dwie bramy wjazdowe,
kościół cmentarny pw. św. Stanisława Biskupa, z ok. połowy XVI w. (nr rej.: A.297 z 16.10.1956 i z 22.06.1967)^[9],
zespół pałacowy Tarnowskich „Tarnoskała”, z końca XVIII w., przebudowany w XIX w. (nr rej.: A.303/1-6 z 16.10.1956, z 11.12.1957, z 29.01.1958 i z 12.05.1965)^[9]:
- trzy pawilony pałacowe,
- drewniana studnia z XIX w.,
- park,
- stajnie.

Przypisy

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 101373
↑ Raport o stanie gminy w roku 2020. Stan ludności 31.12.2020 str. 11 [dostęp 2022-03-11]
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 927 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ ^a ^b ^c GUS. Rejestr TERYT
↑ ^a ^b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 60-61.
↑ Postanowienie Xsięcia Namiestnika Królewskiego Nr 19,414 z dn. 20 listopada 1821; według Wykazu Miast w Królstwie Polskiem na wieyskie osady zamienionych od dn. 1 lutego 1820 r., to iest od daty ustanowienia Kommissyi dla Miast; w Aktach Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych (KRSW) nr 201, k. 44 w Archiwum Głwónych Akt Dawnych w Warszawie (AGAD).
↑ Rodecki, F.B., 1830. Obraz jeograficzno-statystyczny Królestwa Polskiego. Drukarnia Antoniego Gałęzowskiego i Kompanii. Warszawa.
↑ ^a ^b ^c Rejestr zabytków nieruchomych – województwo świętokrzyskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 25 [dostęp 2015-11-04] .

Bibliografia

Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Warszawa 1880

Linki zewnętrzne

Dom modlitwy, parafia i sanktuarium w Piotrkowicach
Piotrkowice (5), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 209 .
Piotrkowice (2), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 453 .

[prng-1] Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 101373

[rap-2] Raport o stanie gminy w roku 2020. Stan ludności 31.12.2020 str. 11 [dostęp 2022-03-11]

[poczta-3] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 927 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .

[teryt-4] GUS. Rejestr TERYT

[R2013-5] Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)

[6] Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 60-61.

[7] Postanowienie Xsięcia Namiestnika Królewskiego Nr 19,414 z dn. 20 listopada 1821; według Wykazu Miast w Królstwie Polskiem na wieyskie osady zamienionych od dn. 1 lutego 1820 r., to iest od daty ustanowienia Kommissyi dla Miast; w Aktach Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych (KRSW) nr 201, k. 44 w Archiwum Głwónych Akt Dawnych w Warszawie (AGAD).

[8] Rodecki, F.B., 1830. Obraz jeograficzno-statystyczny Królestwa Polskiego. Drukarnia Antoniego Gałęzowskiego i Kompanii. Warszawa.

[zabytek-9] Rejestr zabytków nieruchomych – województwo świętokrzyskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 25 [dostęp 2015-11-04] .

[5]

[4]

[2]

[3]

[1]

[6]

[7]

[8]

[9]