Pinus fenzeliana

Pinus fenzeliana
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	nagonasienne
Klasa	iglaste
Rząd	sosnowce
Rodzina	sosnowate
Rodzaj	sosna
Gatunek	P. fenzeliana
	Nazwa systematyczna
	Pinus fenzeliana Hand.-Mazz.; Oesterr. Bot. Z. 80: 337. 1931.
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; bliski zagrożenia
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Pinus fenzeliana Hand.-Mazz. – gatunek drzewa z rodziny sosnowatych (Pinaceae). Sosna ta występuje w Wietnamie i południowych Chinach (południowo-zachodnie Anhui, Kuangsi, centrum i północ Kuejczou, Hajnan, południowo-wschodni Henan, wschodni Hubei, południowo-wschodni Syczuan)^[5].

Morfologia

Pokrój: Drzewo iglaste, korona szerokostożkowata, luźna, z gałęziami rosnącymi poziomo. U okazów wolno rosnących gałęzie dłuższe.
Pień: Pień prosty, kora ciemnobrązowa lub szaro-brązowa. Dorasta do 50 m wysokości, średnica pnia do 1 m.
Liście: Wiotkie i cienkie igły, o długości 5–18 cm średnicy 0,5–0,7 cm, zabrane po 5 na krótkopędach.
Szyszki: Szyszki żeńskie pojedyncze lub w grupach po 2–4 u podstawy pędów, osadzone na 1–2 cm szypułkach. Młode zielone, dojrzałe żółto-brązowe, o rozmiarach 6–14 na 3–6 cm. Nasiona brązowe lub jasnobrązowe, o długości 8–15 mm, skrzydełko długości 2–4(–7) mm^[6].
Gatunki podobne: Sosna Armanda (Pinus armandii), ale jej nasiona mają grubszą, twardą łupinę nasienną, nie mają skrzydełek.

Biologia i ekologia

Jedna wiązka przewodząca w liściu, trzy kanały żywiczne. Łupina nasienna cienka^[5].

Gatunek jednopienny. Pylenie w kwietniu, nasiona dojrzewają w październiku-listopadzie następnego roku.

Występuje w górach, na wysokościach 900–1600 m n.p.m. Często tworzy jednogatunkowe populacje na stromych i niedostępnych zboczach.

Systematyka i zmienność

Pozycja gatunku w obrębie rodzaju Pinus^[7]:

podrodzaj Strobus
- sekcja Quinquefoliae
  - podsekcja Strobus
    - gatunek P. fenzeliana

Wyróżniane są dwie odmiany^[6]:

P. fenzeliana var. fenzeliana (syn. P. parviflora Sieb. & Zucc. var. fenzeliana (Hand.-Mazz.) C.L. Wu 1956) – odmiana typowa, igły długości 10–18 cm, szyszki długości 6–9 cm, nasiona brązowe ze skrzydełkiem długości 2-4(-7) mm. Występuje na wysokościach 1000–1600 m n.p.m. w Wietnamie i Chinach: Kuangsi, centrum i północ Kuejczou, Hajnan, południowy wschód Syczuan^[5].
P. fenzeliana var. dabeshanensis (W. C. Cheng & Y. W. Law) L. K. Fu & Nan Li (syn. P. dabeshanensis Cheng & La 1975, P. armandii Franchet var. dabeshanensis Silba 1990) – igły długości 5–14 cm, szyszki długości ok. 14 cm, nasiona jasnobrązowe z bardzo krótkim skrzydełkiem (mniej niż 2 mm). Występuje na wysokościach 900–1400 m n.p.m. w Chinach: południowy wschód Anhui, południowy wschód Henan, wschód Hubei^[5].

Obydwie odmiany mają cienką, łatwo pękającą łupinę nasienną i ich zasięg ograniczony jest od północy przez rzekę Jangcy, podczas gdy sosna Armanda, do której zaliczana bywa odmiana var. dabeshanensis, występuje w całych Chinach. Szczegóły morfologiczne i zasięg występowania wskazują zatem na bliższy związek tej odmiany z P. fenzeliana niż z P. armandii^[8].

Niektórzy autorzy włączają do P. fenzeliana także sosnę P. kwangtungensis Chun et Tsiang, traktując wówczas jej nazwę jako synonim P. fenzeliana^[9]. W próbie rewizji gatunków azjatyckich sosen z podsekcji Strobus, Businský zaproponował nowe ujęcie taksonów, w tym gatunek Pinus orthophylla Businský, jako występujący na wyspie Hajnan, skąd pierwotnie zbierane materiały opisywano jako P. kwangtungensis czy P. leiophylla^[10].

Zagrożenia

Międzynarodowa organizacja IUCN umieściła ten gatunek w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych, przyznając mu kategorię zagrożenia NT (near threatened), uznając go za gatunek o podwyższonym ryzyku wyginięcia. Po ponownej ocenie w 2011 r. klasyfikację tę utrzymano i opublikowano w roku 2013^[4]. IUCN włącza do tego taksonu także Pinus kwangtungensis.

Zastosowanie

Drewno wykorzystywane jest do konstrukcji drewnianych i wyrobu terpentyny^[6].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Pinales : Pinaceae, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-28] (ang.).
↑ M.J.M.M.J.M. Christenhusz M.J.M.M.J.M. i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).
↑ ^a ^b A.A. Farjon A.A., Pinus fenzeliana, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2009-07-21] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Christopher J. Earle: Gymnosperm Database – Pinus fenzeliana. [dostęp 2009-07-21]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Pinus fenzeliana. „Flora of China”. Vol. 4, 1999. Wu Zhengyi, Peter H. Raven, Hong Deyuan (red.). Beijing: Science Press; St. Louis: Missouri Botanical Garden. [dostęp 2009-07-21]. (ang.).
↑ Christopher J. Earle: Gymnosperm Database – Pinus. [dostęp 2008-10-26]. (ang.).
↑ Li Nan, Fu Li-kuo. Notes on Gymnosperms I. Taxonomic Treatments of Some Chinese Conifers. „NOVON”. 7(3), s. 261–264, 1997. (ang.).
↑ Christopher J. Earle: Gymnosperm Database – Pinus kwangtungensis. [dostęp 2012-01-28]. (ang.).
↑ R. Businský. A revision of the Asian Pinus subsection Strobus (Pinaceae). „Willdenowia”, s. 209–257, 2004. Berlin-Dahlem: BGBM. ISSN 0511-9618. (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Pinales : Pinaceae, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-02-28] (ang.).

[christenhusz2011-3] M.J.M.M.J.M. Christenhusz M.J.M.M.J.M. i inni, A new classification and linear sequence of extant gymnosperms, „Phytotaxa”, 19 (1), 2011, s. 55–70, DOI: 10.11646/phytotaxa.19.1.3 (ang.).

[iucn-4] A.A. Farjon A.A., Pinus fenzeliana, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2009-07-21] (ang.).

[Gymn2-5] Christopher J. Earle: Gymnosperm Database – Pinus fenzeliana. [dostęp 2009-07-21]. (ang.).

[WuRaven1999-6] Pinus fenzeliana. „Flora of China”. Vol. 4, 1999. Wu Zhengyi, Peter H. Raven, Hong Deyuan (red.). Beijing: Science Press; St. Louis: Missouri Botanical Garden. [dostęp 2009-07-21]. (ang.).

[Gymn-7] Christopher J. Earle: Gymnosperm Database – Pinus. [dostęp 2008-10-26]. (ang.).

[Li1997-8] Li Nan, Fu Li-kuo. Notes on Gymnosperms I. Taxonomic Treatments of Some Chinese Conifers. „NOVON”. 7(3), s. 261–264, 1997. (ang.).

[Gymn-kwang-9] Christopher J. Earle: Gymnosperm Database – Pinus kwangtungensis. [dostęp 2012-01-28]. (ang.).

[Businsky2004-10] R. Businský. A revision of the Asian Pinus subsection Strobus (Pinaceae). „Willdenowia”, s. 209–257, 2004. Berlin-Dahlem: BGBM. ISSN 0511-9618. (ang.).

[5]

[1]

[2]

[3]

[4]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]