Pierwszy rząd Antoniego Ponikowskiego

Pierwszy rząd Antoniego Ponikowskiego – gabinet pod kierownictwem premiera Antoniego Ponikowskiego, utworzony 19 września 1921 roku przez Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego po ustąpieniu rządu Wincentego Witosa. Rząd ustąpił 5 marca 1922 roku.

Pierwszy rząd Antoniego Ponikowskiego
 Polska
Ilustracja
Premier

Antoni Ponikowski

Partie

ChD, SPN, Narodowe Zjednoczenie Ludowe

Kadencja

od 19 września 1921
do 5 marca 1922

Poprzedni

Pierwszy rząd Wincentego Witosa

Następny

Drugi rząd Antoniego Ponikowskiego

Utworzenie rządu

edytuj

Dnia 13 września 1921 r. zebrał się Konwent Seniorów. Marszałek Sejmu Wojciech Trąmpczyński chciał zaproponować Naczelnikowi Państwa Józefowi Piłsudskiemu kandydaturę Stanisława Głąbińskiego na stanowisko premiera. Próba ta nie udała się z powodu sprzeciwu PPS, PSL „Wyzwolenia” i „Piasta” i Konwent rozszedł się bez skutku. W tej sytuacji należało powołać rząd oparty na podobnych siłach politycznych, jak zdymisjonowany rząd Witosa.

16 września 1921 r. misję utworzenia rządu powierzono rektorowi Politechniki Warszawskiej prof. Antoniemu Ponikowskiemu. W wywiadzie prasowym oświadczył on, że ma zamiar powołać rząd bezpartyjny i fachowy. Desygnowany premier odbył konsultacje ze wszystkimi klubami sejmowymi, przy czym na plan pierwszy w tych rozmowach wysunęły się problemy gospodarcze, zwłaszcza sprawy ściągania podatków.

Dnia 20 września 1921 r. ogłoszono skład nowego rządu. Ministrem skarbu mianowano po kilku dniach Jerzego Michalskiego.

Nowy gabinet nie miał większości w sejmie i w działalności swej musiał liczyć, prócz poparcia centrum, na tolerancję przede wszystkim stronnictw lewicowych, obawiających się rządów endecji i na poparcie Naczelnika Państwa, który również nie chciał dopuścić endecji do władzy.

Skład Rządu

edytuj
Funkcja Zdjęcie Imię i nazwisko Przynależność partyjna okres urzędowania
Prezes Rady Ministrów
 
Antoni Ponikowski Chrześcijańsko-Narodowe Stronnictwo Pracy od 19 września 1921 r.
do 5 marca 1922 r.
Min. Aprowizacji Hieronim Wyczółkowski bezpartyjny od 19 września 1921 r.
do 24 września 1921 r.
Jan Stefan Stoiński bezpartyjny od 24 września 1921 r.
do 5 marca 1922 r.
Min. Kolei Żelaznych
 
Bolesław Sikorski Chrześcijańsko-Narodowe Stronnictwo Pracy od 19 września 1921 r.
do 7 lutego 1922 r.
 
p.o. Julian Eberhardt bezpartyjny od 7 lutego 1922 r.
do 5 marca 1922 r.
Min. Kultury i Sztuki
 
p.o. Antoni Ponikowski Chrześcijańsko-Narodowe Stronnictwo Pracy od 19 września 1921 r.
do 5 marca 1922 r.
Min. Poczt i Telegrafów
 
Władysław Stesłowicz Stronnictwo Prawicy Narodowej od 19 września 1921 r.
do 5 marca 1922 r.
Min. Pracy i Opieki Społecznej
 
Ludwik Darowski bezpartyjny od 19 września 1921 r.
do 5 marca 1922 r.
Min. Przemysłu i Handlu
 
p.o. Henryk Strasburger bezpartyjny od 19 września 1921 r.
do 5 marca 1922 r.
Min. Robót Publicznych
 
Gabriel Narutowicz bezpartyjny od 19 września 1921 r.
do 5 marca 1922 r.
Min. Rolnictwa i Dóbr Koronnych
 
Józef Raczyński bezpartyjny od 19 września 1921 r.
do 5 marca 1922 r.
Min. Skarbu Państwa
 
p.o. Bolesław Markowski bezpartyjny od 19 września 1921 r.
do 26 września 1921 r.
 
Jerzy Michalski bezpartyjny od 26 września 1921 r.
do 5 marca 1922 r.
Min. Spraw Wewnętrznych
 
Stanisław Downarowicz bezpartyjny od 19 września 1921 r.
do 5 marca 1922 r.
Min. Spraw Wojskowych
 
Kazimierz Sosnkowski bezpartyjny od 19 września 1921 r.
do 5 marca 1922 r.
Min. Spraw Zagranicznych
 
Konstanty Skirmunt bezpartyjny od 19 września 1921 r.
do 5 marca 1922 r.
Min. Sprawiedliwości
 
Bronisław Sobolewski bezpartyjny od 19 września 1921 r.
do 5 marca 1922 r.
Min. Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego
 
p.o. Antoni Ponikowski Chrześcijańsko-Narodowe Stronnictwo Pracy od 19 września 1921 r.
do 5 marca 1922 r.
Min. Zdrowia Publicznego
 
Witold Chodźko bezpartyjny od 19 września 1921 r.
do 5 marca 1922 r.
Minister d.s. byłej dzielnicy pruskiej
 
Juliusz Trzciński Narodowe Zjednoczenie Ludowe od 19 września 1921 r.
do 22 października 1921 r.
 
Józef Wybicki bezpartyjny od 22 października 1921 r.
do 5 marca 1922 r.

Dymisja rządu

edytuj

Spór o statut oraz sposób przyłączenia Litwy Środkowej wzbudzał kontrowersje wśród ugrupowań sejmowych. Rząd przyjął 21 lutego 1922 r. projekt statutu ziemi wileńskiej z ograniczonym samorządem, z sejmem wileńskim, z prezesem ziemi wileńskiej jako władzą wykonawczą. Podkreślenie odrębności ziemi wileńskiej przejawiało się w tytulaturze, natomiast rząd Polski miał zagwarantowany wpływ na wszystkie istotne sprawy. W marcu 1922 r. przybyła do Warszawy 20 - osobowa delegacja wybrana przez sejm wileński do rokowań w sprawie połączenia z Polską. Początkowo 13 członków delegacji zgodziło się podpisać Akt Złączenia w brzmieniu rządowym. Rada Ministrów w pełnym składzie pertraktowała 2 i 3 marca 1922 r. z delegacją. Premier Ponikowski zapewnił przedstawicieli Zespołu Stronnictw Narodowych z Wilna (endecja), że projektowany statut ziemi wileńskiej nie będzie zawierał słowa „autonomia”. Przedstawiciele prawicy żądali, by uzupełnić tekst Aktu Złączenia stwierdzeniem, że Wileńszczyzna urządzona zostanie „zgodnie z Konstytucją Rzplitej”, co miało wykluczyć autonomię. W ostatniej chwili 3 posłów z 13 zdecydowanych na podpisanie Aktu wycofało się. Tylko lewica delegacji (10 osób z 20) podpisała Akt Złączenia. Wobec tego rząd podał się do dymisji. Do Warszawy przybył prawie komplet posłów sejmu wileńskiego. Piłsudski przyjął dymisję.

Bibliografia

edytuj