Piaskowiec modrzak
Piaskowiec modrzak (Gyroporus cyanescens (Bull.) Quél.) – gatunek grzybów z rodziny piaskowcowatych (Gyroporaceae)[1].
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
piaskowiec modrzak |
| Nazwa systematyczna | |
| Gyroporus cyanescens (Bull.) Quél[1]. Enchir. fung.: 161 (Paryż, 1886) | |
Systematyka i nazewnictwo
edytujPozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Gyroporus, Gyroporaceae, Boletales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1788 r. J.B. Bulliard nadając mu nazwę Boletus cyanescens. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1886 r. L. Quélet, przenosząc go do rodzaju Gyroporus[1].
- Boletus constrictus Pers. 1801
- Boletus cyanescens Bull. 1788
- Boletus cyanescens Bull. 1788 var. cyanescens
- Boletus lacteus Lév. 1848
- Gyroporus cyanescens var. lacteus (Lév.) Quél. 1888
- Gyroporus lacteus (Lév.) Quél. 1886
- Leccinum constrictum (Pers.) Gray 1821
- Leucoconius cyanescens (Bull.) Beck 1923
- Suillus cyanescens (Bull.) P. Karst. 1882
Nazwę polską podała Alina Skirgiełło w 1960 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też pod nazwami: huba siniak, borowik polny, granatek, grzyb piaskowy, grzyb siny, modrzak siniak, podgrzybek, podgrzybek siny[3]. Inne nazwy zwyczajowe to: grzyb siniak, siny grzybek, zajączek siniejący, borowik siniak, hubka sinak (siniak), mchowik siniak, modrak, modrzak, podlaszek[4].
Morfologia
edytujŚrednica 3,5–12 cm. Młode owocniki łukowate, później poduchowate, w końcu płaskie. Powierzchnia przypomina zamsz, pokryta jest bowiem grubą włóknistą warstwą pilśni. Ma barwę kremową, słomkowożółtą lub siarkowożółtą z żółtozielonym odcieniem. Starsze owocniki blakną i stają się białawe. W miejscach zgniecenia pojawiają się ciemnoniebieskie plamy[5].
Białe lub kremowe, najpierw przyrośnięte do trzonu, potem wolne. Po przekrojeniu zabarwiają się na niebiesko. Pory drobne, kanciasto zaokrąglone, początkowo białe, z wiekiem kremowe, sinieją po dotknięciu[5].
Wysokość 5–10 cm, grubość 1–3 cm. Jest nieregularnie cylindryczny, górą cieńszy. Początkowo w środku jest gąbczasty, później pusty, podzielony na komory. Powierzchnia w górnej części naga, poza tym pilśniowata, ubarwiona tak samo jak kapelusz. Intensywnie sinieje w miejscach zgniecenia[5].
Biały lub żółtawy, szybko i intensywnie sinieje na przekroju. Smak nieznaczny, zapach niewyraźny[5].
Bladożółty. Zarodniki o średnicy 8-15 x 4-6 µm, jajowate, gładkie, bladożółtawe.
Występowanie i siedlisko
edytujWystępuje w Ameryce Północnej, Europie, Azji i Australii[6]. W Polsce gatunek rzadki. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status R – potencjalnie zagrożony z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych[7]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Austrii, Niemczech i Holandii[3].
Owocuje od lipca do listopada w lasach liściastych i mieszanych, na gruntach piaszczystych, szczególnie w górach i okolicach podgórskich[5]. Najczęściej rośnie pod sosnami, brzozami, dębami i bukami[3].
Znaczenie
edytujGrzyb jadalny i smaczny, używany do zup i sosów, jak też i do suszenia. Ze względu na sinienie niezbyt chętnie zbierany. Gatunkiem pokrewnym jest piaskowiec kasztanowaty (Gyroporus castaneus).
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d Index Fungorum. [dostęp 2013-03-05]. (ang.).
- ↑ Species Fungorum. [dostęp 2013-04-15]. (ang.).
- ↑ a b c Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ Henryk Orłoś, Atlas grzybów jadalnych i trujących, wyd. VII uzupełnione i poprawione, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1966, nr opisu grzyba: 14.
- ↑ a b c d e Pavol Škubla: Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007. ISBN 978-83-245-9550-1.
- ↑ Discover Life. [dostęp 2015-12-05]. (ang.).
- ↑ Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.