Pia fidelis
Pia fidelis (PF, dosł. lojalna i wierna[a]) – tytuł przyznawany honoris causa niektórym jednostkom wojskowym starożytnego Rzymu. Nadawany był zarówno całym legionom[2], jak i pojedynczym kohortom, a także jednostkom auxilii, złożonym w większości z peregrini, czyli mieszkańców Cesarstwa Rzymskiego nie posiadających obywatelstwa[3].
Tytuł tradycyjnie dodawany był do nazwy jednostki, w formie pełnej lub skróconej[4]. Często dodawano także przydomek wzorowany na cognomen cesarza, za panowania którego nagroda została przyznana. Przykładowo kohorta cohors I Brittonum, która odznaczyła się w walce podczas wojen dackich za panowania cesarza Trajana (Marcus Ulpius Traianus) była później wielokrotnie wzmiankowana jako cohors I Brittonum Ulpia torquata pia fidelis civium Romanorum[4].
W przypadku wielokrotnego nadania tego samego odznaczenia, często fakt ten był odnotowywany w jej nazwie. Przykładem mogą być wzmiankowane w epigrafice łacińskiej Legio I Adiutrix Pia Fidelis Bis („Legion I Pomocny, dwakroć lojalny i wierny”) czy Legio X Gemina Pia Fidelis Domitiana („lojalny i wierny Domicjanowi”).
Inne tytuły przyznawane jednostkom wojskowym (tak całym legionom, jak pojedynczym alom i kohortom) to civium Romanorum (obywateli rzymskich), felix (szczęśliwy), victrix (zwycięski), fortis (silny), vindex (obrońca), invicta (niezwyciężona), firma (silna) i velox (śmigły)[5]. Żołnierze auxilii mogli także otrzymać w nagrodę za wierną służbę prawa obywatelskie, czego potwierdzeniem był tzw. dyplom wojskowy[3].
Uwagi
edytujŹródła
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Dando-Collins 2004 ↓, s. 289.
- ↑ Maxfield 1981 ↓, s. 173.
- ↑ a b Maxfield 1981 ↓, s. 227.
- ↑ a b Maxfield 1981 ↓, s. 218 – 219.
- ↑ Maxfield 1981 ↓, s. 233.
Bibliografia
edytuj- Stephen Dando-Collins, Legiony Cezara: opowieść o Dziesiątym i najwaleczniejszym legionie Juliusza Cezara i o wojskach rzymskich, Saba Zuzanna Litwińska (tłum.), Wielkie Bitwy, Wielcy Dowódcy, Dom Wydawniczy Bellona, 2004, ISBN 978-83-11-10059-6.
- Valerie A. Maxfield, The military decorations of the Roman army, Berkeley: University of California Press, 1981, ISBN 978-0-520-04499-9, OCLC 7464710.